1960 : explosion de la premieraarma nuclearafrancesa (13 de febrier) (→1968). 1960 : fondacion de l'Organizacion de Cooperacion e Desvolopament Economic (OCDE) (14 de decembre). 1960 : dins laGlèisa Catolica, premiera nominacion de cardenaus non blancs. 1960 : enURSS, incident de l'U2 e captura dau pilòt estatsunidencFrancis Gary Powers. 1960 :rompedura sinosovietica. Entraïnèt lo desplegament de fòrças militaras importantas a la frontiera entre lei dos país. Pasmens, son importància foguèt pas compresa per leis Occidentaus avans lo començament deisans 1970. 1960 : captura de l'oficiernaziAdolf Eichmann per 4 agents israelians aBuenos Aires. 1960 : dins lo Sud deisEstats Units, organizacion de manifestacions còntra la politica segregacionista dei supermercats Woolworth's. En parallèl, grèvas violentas dins la vila de Birmingham onte la polícia locala, dirigida per un sòci dauKu Klux Klan, ataquèt lei manifestents (→1961). 1960 : desintegracion de l'Empèri Coloniau Francés amb l'independéncia deTògo (27 d'abriu), deSenegau (20 de junh), deDahomey (1èr d'aost), deCentrafrica (13 d'aost), de laRepublica de Còngo (15 d'aost), deMali (22 de setembre) e deMauritània (28 de novembre).França encoratjèt largament aqueleis independéncias car lo mantenement de l'Empèri èra vengut tròp costós. De mai,París gardèt de liames importants amb seis èx-colonias dins lei domenis politics, economics, culturaus e militars. Aquò li permetèt de gardar una influéncia importanta enAfrica, en particular durant tota laGuèrra Freja. 1960 : independéncia deSomalia (1èr de julhet). 1960 enCambòtja,mòrt dau rèiNorodom Suramarit. Gaire desirós de tornar venir rèi,Norodom Sihanouk — lo cap vertadier dau país dempuei l'independéncia — creèt la foncion de gardiana dau tròne e la fisèt a sa maire. En parallèl, prenguèt l'estatut de « Cap de l'Estat » per perseguir sa politica de modernizacion e de desvolopament. Reprimiguèt tanben lei movements e la premsa opausats a sa politica. 1961 : rompedura dei relacionsdiplomaticas entre leisEstats Units eCuba (3 de genier). Aquò precipèt l'adesion de Cuba au camp comunista, oficialament proclamat perFidel Castro lo 2 de decembre. 1961 : eleccion deJohn F. Kennedy a la presidéncia deisEstats Units. Dins lo Sud, perseguida de la lucha còntra la segregacion e dei violéncias dei blancs que n'èran partisans. En particular, un bus deifreedom rides, movement de bus practicant pas la segregacion, foguèt atacat e cremat per de sòcis dauKu Klux Klan. Pasmens, leis autoritats federalas èran d'ara endavant largament en favor dei negres. Ansin, dins lo corrent de l'annada,Kennedy ordonèt l'adopcion de mesuras còntra la discrimacion per totei leis agéncias federalas (affirmative action). 1961 : enParaguai, extension dau drech de vòte ai femnas. 1961 : independéncia deSierra Leone (27 d'abriu). 1961 : enciclicaMater et Magistra daupapaJoan XXIII sur lei questions socialas (15 de mai). 1961 : intrada en servici dau premiersosmarin nuclear lançaire d'engenhs sovietic. 1961 : enVietnam dau Sud, arribada dau premier grop de « conselhiers » militars estatsunidencs (400 òmes). Aquò es sovent considerat coma lo començament de laGuèrra de Vietnam. 1962 : enRFA, explosion dins una mina de carbon enSaarland (299 mòrts). 1962 : independéncia deSamoa (1èr de genier). 1962 : fin de laGuèrra d'Argeria amb la signatura deisacòrdis d'Évian en despiech de la guerilha menada per l'OAS. La màger part dei colons francés quitèron lo país en1962-1963. De son caire,Argiera venguèt independenta lo 5 de julhet. 1962 : independéncia deTrinitat e Tobago (31 d'aost). 1962 : independéncia d'Oganda (9 d'octòbre).
1962 : après la descubèrta de l'installacion demissilsnuclearssovietics enCuba, crisi grèva entre leisEstats Units e l'URSS (14-28 d'octòbre).Washington organizèt loblocus navau de l'illa e bloquèt un convòi militar sovietic. Pasmens, lei dos camps decidèron de negociar e un acòrdi foguèt finalament trobat : en cambi de la retirada dei missils estatsunidencs installats enTurquia e de la promessa de pas envaïr lo territòri cuban, lei Sovietics retirèron l'ensemble de seis armas nuclearas de l'illa.
1963 : dins lo Sud deisEstats Units, la lucha còntra la segregacion – fòrça activa dempuei1954 e encoratjada per plusors succès recents – passèt una etapa decisiva ambé l'organizacion de lamarcha sus Washington. Gropant entre 200 000 e 300 000 personas, permetèt ai militants de la causa antisegregacionista d'afiermar sa fòrça. Lo discors deMartin Luther King (I have a dream) marquèt prefondament la societat dau periòde. D'ara endavant politicament en dificultat, lei partisans de la segregacion aumentèron sa violéncia mai aquò empachèt pas la preparacion de plusorslèis per establir l'egalitat entre Blancs e Negres (→1964). 1963 : enIraq, extension dau drech de vòte aifemnas. 1963 : independéncia deKenya (12 de decembre). 1964 : independéncia deMalawi (6 de julhet). 1964 : enSodan, començament de laPremiera Guèrra Civila Sodanesa amb l'aparicion d'una guerilha dins lei regions dau sud ostilas a l'islamizacion de la societat. 1966 : independéncia deGuyana (26 de mai). 1966 : independéncia deBarbados (30 de novembre).
1967 : après una aumentacion novèla dei tensions entre país arabis eIsraèl, l'armada israeliana organizèt una ataca suspresa còntra sei vesins (Egipte,Transjordania,Siria). Entre lo 5 e lo 10 de junh, leis Israelians destruguèron la màger part dei fòrças de seis adversaris e ocupèronSinai,Jerusalèm,Cisjordania eGolan. Aquò li permetèt de tenir un territòri pron important per organizar una defensa duradissa de l'Estat Ebrieu. Pasmens,Israèl deguèt desenant administrar una importanta populacionpalestiniana dins lei territòris ocupats. 1968 : independéncia deMaurici (12 de març). 1968 : independéncia deSwaziland (6 de setembre). 1968 : independéncia de laGuinèa Eqüatoriala. 1968 : premiera explosion d'unabomba Hfrancesa. 1968 : legalizacion de l'avortament auReiaume Unit. 1969 : enSodan, après aperaquí cinc ans de caòs politic e d'impossibilitat de formar un govèrn estable, lei civius perdiguèron tornarmai lo poder au profiech dei militars menats per locoronèuGaafar Nimeiry que capitèt un còp d'estat (25 de mai). Nimeiry establiguèt un regime autoritari e enebiguèt totei lei partits politics. Pasmens, chausiguèt rapidament de s'apielar sus leicomunistas per faciar l'oposicion dei Fraires Musulmans e deis autrei movements islamistas, especialament lei madistas que se gropavan sus l'illa d'Aba.
1961 : publicacion dauroman desciéncia-ficcionSolaris de l'escrivanpolonésStalinas Lem (1921-2004). A travèrs lo racònte deis interaccions entre un grop de scientifics e unocean misteriós dotat d'intelligéncia, depinta lei dificultats d'una comunicacion entre l'òme e una autra espècia intelligenta. 1963 : publicacion dau romanLa Planeta dei Moninas de l'escrivanfrancésPierre Boulle (1912-1994). Depinta lo remplaçament de l'òme per la monina coma espècia dominanta de la planeta en causa dau declin de la pensada e de la reflexion umana. Aquela òbra aguèt un succès important e conoguèt plusors adaptacionscinematograficas. 1969 : publicacion deSason de la migracion vèrs lo nòrd, òbra principala de l'escribansodanésTayeb Salih (1929-2009). Aqueu libre es vengut una òbra majora de la literatura internacionala e donèt aTayeb Salih l'estatut d'autor major de la literatura aràbia.
Restanca de la centrala marejamotritz de la Rance.
1966 : intrada en servici de la premiera — e totjorn unica — centrala marejamotritz enBretanha (26 de novembre). 1966 : desvolopament d'un procès siderurgic utilizant de forns d'arc electric per la companhiáestatsunidenca NUCOR[1]. A respècte deis autrei procès, aquela tecnica utilizava de ferralhas coma matèria premiera. Aquò revolucionèt la siderurgia car lo metòde novèu èra fòrça eficaç per produrre d'acier corrent e d'aciers especiaus[2]. Leis usinas foguèron donc pauc a pauc desplaçadas vèrs lei pòrts (comaFòs enOccitània) onte se tròban lei « jaciments » de ferralhas transportadas per naviri. 1967 : premiera observacion d'unpulsar perJocelyn Bell (nascuda en1943). Aquò permetèt de confiermar l'existéncia d'aquel objècte celèste previst tre1932 per lateoria quantica. 1967 : dins loSistèma Solar, susvolada deVènus per lei sondasVenera 4 (URSS) eMariner 5 (Estats Units). Aquò permetèt de realizar divèrsei mesuras e la mission sovietica capitèt de largar una capsula dins l'atmosfèra. Lo modul foncionèt fins aaltitud de 24 km, çò que permetèt de collectar de donadas sus sa composicion. 1967 : enUnion Sovietica, capitada dau premier tir d'una fusadaSoiuz. AisEstats Units, capitada dau premier tir de la fusada pesucaSaturn V. 1968 : premiera deteccion d'unquark up durant un assai realizat dins l'acceleratorSLAC. Aquò èra una confiermacion importanta dau modèl dei quarks establit en1964 perMurray Gell-Mann eGeorge Zweig. 1968 : premiera presentacion d'una experiéncia de fusion nucleara per confinhament magnetic a l'Institut Kurchakov deMoscòu. Pasmens, de recèrcas parallèlas èran menadas aisEstats Units d'America e enEuròpa Occidentala (subretot enFrança e auReiaume Unit). 1969 : descubèrta de l'emission de proton, un fenomèn rar de desintegracionradioactiva d'un nuclèu atomic instable. 1969 : desvolopament de la premiera version dausistèma operatiuUnix. Invencion daulengatge de programacionPascal per l'informaticianNiklaus Wirth. 1969 : premiera implantacion d'uncòr artificiau per lo mètgeestatsunidencDenton Cooley. Lo còr implantat èra fòrça pesuc (250 kg per lo compressor) mai permetèt au pacient d'esperar 62h l'ensèrt d'uncòr. Pasmens, lo pacient moriguèt 32h après l'ensèrt en causa d'una infeccion deipalmons agravadas per leis immunosupressors.
.png)
