1851 : començament de laRevòuta Taiping amb la presa de la vila fortificada deYong'an. Dins lo nòrd dau país, començament de laRevòuta dei Nian après una venguda deis aigas catastroficas dauFluvi Jaune. 1852 : enFrança, un referendum restaurèt l'Empèri sota la direccion deNapoleon III. 1852 : perseguida dei debats e dei luchas regardant l'abolicion ò lo mantenement de l'esclavatge amb la publicacion dau romanUncle Tom's Cabin de la jornalista e escribanaHarriet Beecher Stowe (1811-1896)[1]. Succès major, lo libre agravèt lei tensions entre lei dos camps e aguèt un ròtle important dins lei progrès de l'abolicionisme entre lei populacions dau nòrd deisEstats Units d'America. 1853 : conclusion de laCrompa Gadsden ambMexic. Permetèt l'annexion d'un territòri d'aperaquí 77 000 km² daunòrdmexican en cambi de 10 milions dedolars. Aquò deviá permetre de bastir uncamin de fèrre transcontinentau mai lo projècte mau capitèt. Lo territòri novèu foguèt integrat au sen deNòu Mexic (après la Guèrra de Secession, una partida foguèt cedida aArizòna). 1853 : progrès de laRevòuta Taiping après la conquista deNanquin (19 de març) que venguèt la capitala de l'insureccion. En revènge, una ofensiva dei rebèls en direccion dePequin mau capitèt a la fin de l'annada maugrat l'ocupacion deTianjin (30 d'octòbre). 1853-1854 : enJapon, arribada d'una flòtaestatsunidenca cargada de fòrçar lo país a abandonar sa politica isolacionista. En parallèl, mòrt dau shogunTokugawa Ieyoshi que foguèt remplaçat perTokugawa Iesada. Dins lei fachs, sei conselhiers assegurèron la gestion de l'Estat. Lei Japonés foguèron obligadas de signar laConvencion de Kanagawa que durbiguèt leipòrts deShimoda e deHakodate aisEstatsunidencs.França, loReiaume Unit,Russia e leiPaís Bas impausèron rapidament de tractats similars. Aquò marquèt la fin de l'isolacionismejaponés. L'efiech sus lo prestigi dau Shogunat foguèt catastrofica e aquela umiliacion aguèt un ròtle important sus la restauracion dau poder de l'emperaire (→1867).
1853-1856 :guèrra de Crimèa entreRussia e una aliança gropant l'Empèri Otoman,França e loReiaume Unit. Entraïnada per lei menaçadas russas en direccion de l'Empèri Otoman, s'acabèt per una victòria aliada que permetèt d'empedir tota expansion russa vèrs lo sud. Pasmens, leis Otomans deguèron acceptar de laissar una autonòmia larga ai principats deValaquia e deMoldàvia. 1854 : enEtiopia, raprochament deKassa Hailu amb l'abunaSelama que l'ajudèt per reglar la crisi teologica que tocava laGlèisa Etiopiana dempuei de decennis. La doctrinasost lidet foguèt condamnada e la teoriatewahedo foguèt oficialament adoptada per la totalitat de la Glèisa. Aquò permetèt a Kassa de ganhar lo sostèn de l'abuna dins sei projèctes de coronament. 1854 : importants combats entre leis armadas Taiping eQing a l'entorn deChangsha e deWuhan. 1854 : enJapon,tèrratrem dins la region deTokai (10 000 mòrts). 1855 : enEtiopia, labatalha de Deresge permetèt aKassa Hailu de venir negus sota lo nom deTewodros II. Aquò marquèt la fin dauTemps dei Princes e la restauracion d'un poder centrau fòrt per lo premier còp dempuei1768-1769. Lo sobeiran novèu poguèt ansin aisament conquistarChoa. 1855 : après l'umiliacion de1854,Japon adoptèt una politica de modernizacion. De comandas foguèron passadas per construrre denaviris de guèrra modèrnes e una escòla militara organizada segon lo modèl occidentau. Japon recebèt ansin son premier naviri de vapor dins lo corrent de l'annada, loKanko Maru, e o destinèt a l'entraïnament de sa futura marina. L'estudi deisciéncias occidentalas (Rangaku), qu'èra limitat, foguèt d'ara endavant fòrça encoratjat. 1856 : adopcion d'una politica de modernizacion per lonegusTewodros II que favorizèt l'introduccion detecnologias europèas. 1856 : començament de laSegonda Guèrra de l'òpi entre una aliança francobritanica eChina. Aquò permetèt ai Taiping de subreviure maugrat plusors desfachas còntra lei tropas imperialas. 1856 : enYunnan,Revòuta dei Panthay que capitèt de conquistar la vila de Dali ont un sultanat foguèt proclamat. 1857 : dins l'encastre dau debat sus l'abolicion de l'esclavatge, publicacion d'un libre titulatCannibals All! or Slaves Without Masters perGeorge Fitzhugh (1806-1881). Fòrçaracista, aquela òbra es un deis argumentaris pus detalhats dei partisans de l'esclavatge. Premier, denoncia la manca d'umanitat dau sistèma capitalista deis estats dau nòrd, compres lei condicions fòrças duras dau trabalh dei fremas e deis enfants. Puei, après una comparason amb lei condicions de vida deis esclaus depintadas coma melhoras (proteccion per lo mèstre de la naissença a la mòrt), denoncièt l'ipocrisia dau nòrd e concluguèt sus l'aspèct pus uman de l'esclavatge[2]. Aquò suscitèt una colèra importanta au sen de l'elèit intellectuala dau Nòrd. 1857 : simbòl de son cambiament totau depolitica estrangiera,Japon recebèt son premier naviri d'eliça bastit per leiNeerlandés. 1858 : enMexic, insureccion dei conservadors entraïnada per la politica anticlericala dau govèrn. Leis insurgents capitèron de conquistar lacapitala e lo centre dau país. Logovèrn legau — liberau — se retirèt aVeracruz. 1858 : fin de la premiera fasa de laSegonda Guèrra de l'òpi amb la signatura dautractat de Tianjin entreChina, loReiaume Unit,França,Russia e leisEstats Units d'America. Marquèt una dubertura suplementària de China au comèrci internacionau. Pasmens, lo govèrn imperiau refusèt d'o ratificar e la guèrra contunièt. 1858 : enJapon, aparicion d'una epidemia decolerà que tuèt de centenaus de miliers d'abitants. En parallèl, de negociacions amb leisEstatsunidencs permetèron la signatura dauTractat d'Amistat e de Comèrci. Èra untractat inegau que durbiguèt cincpòrts ais estrangiers e li donavan divèrsei privilègis coma un estatut d'extraterritorialitat. Après la desfachachinesa a l'eissida de laSegonda Guèrra de l'òpi,Japon signèt tanben rapidement de tractats similars amb lei poissançaseuropèas e leiPaís Bas per defugir una guèrra. Au sen de la societat japonesa, dos camps se formèron e s'opausèron entre lei partisans de la dubertura e seis adversaris. 1859 : perseguida de la guèrra civila entre conservadors e liberaus. Retirat enVeracruz, lo govèrn liberau deBenito Juárez decidèt de nacionalizar lei bens de laGlèisa. Aquò agravèt lo conflicte e foguèt una causa de l'invasionfrancesa de1862-1863. 1859 : publicacion de laCritica de l'economia politica daufilosòfalemandKarl Marx (1818-1883). Sustot dirigit còntra la pensada deProudhon (1809-1865), aquel obratge li permetèt de definir lei concèptes de valor d'usatge e de valor de cambi d'un ben. I presentèt pereu lo caractèr sociau, istoric e non naturau de la produccioncapitalista.
1851 : invencion d'unaròda novèla per leimolins d'aiga per l'engenhairefrancésAlphonse Sagebien (1807-1892). Permetèt d'aumentar d'un biais important lo rendement mai aqueu sistèma — e tota la tecnologia dei molins d'aiga — foguèt lèu suplantat per l'eficacitat deiturbinas. 1851 : loFrancésGustave Le Gray (1820-1884) e loBritanicFrederick Scott Archer (1813-1857) desvolopèron d'un biais independent un procès fotografic, dichcollodion umid, qu'anava s'impausar fins ais ans 1870. A respècte dei sistèmas precedents, utilizava una solucion denitrocellulòsa, d'alcoòl e d'etèr per melhorar la fixacion de l'imatge au supòrt. La qualitat de l'imatge èra tanben superiora. En revènge, la tecnica necessitava tractament rapide per revelar l'imatge e lanitrocellulòsa es una substància perilhosa en causa de son caractèr fòrça inflamable. Tres variantas d'aquela tecnica apareguèt : l'ambrotupe (un imatge positiu sus una placa de veire), loferrotipe òtintipe (un imatge positiu sus una placa de metau) e un metòde basat sus un imatge negatiu sus una vitra. 1852 : premiera enonciacion dau premier e dau segond principis de latermodinamica perWilliam Thomson (lord Kelvin). 1852 : premiers calculs relativament precís de l'altitud dauMont Everest per lomatematicianbengalinRadhanath Sikdar (1813-1870). Sa natura de cima pus auta de laTèrra, sospichada dempuei la fin deisans 1840, foguèt ansin confiermada. Pasmens, l'anóncia foguèt pas oficializada per permetre de calculs suplementaris amb de metòdes pus precís. 1853 : premiera definicion de l'energina potenciala. Foguèt exprimida perWilliam Rankine (1820-1872) en1853[3]. 1854 : publicacion deis observacions dau mètgeescocésJames Young Simpson (1811-1870) regardant lotetanòs. Per lo premier còp, establiguèron un liame entre lamalautiá e una plaga (→1884). 1854 : l'astronòmJohann Franz Encke (1791-1865), director de l'observatòri de Berlin, definís lo sistèma de notacion modèrne deisasteroïdes. 1855 : publicacion de l'obratge de l'engenhaireestatsunidencJames Bichens Francis (1815-1892) sus leiturbinasFourneyron. La turbina Francis èra un melhorament important (rendement pus important, talha pus febla) e se generalizèt pauc a pauc ais Estats Units (annadas 1870) e enEuròpa (annadas 1900). 1855 : publicacion de lalèi de Fick permetent de liar flux egradient de concentracion d'una espècia quimica diluïda per lofisiologistaalemandAdolf Fick (1829-1901). 1855 : depaus d'un brevet per loprocès Bessemer (→1864 e1877). Permetiá l'afinatge de lafonda bruta e de fabricar unacier pauc costós. Perfeccionat mai d'un còp, revolucionèt lasiderurgia, permetèt d'aumentar la produccion d'acier e entraïnèt l'aparicion de la siderurgia industriala. Son principi èra d'utilizar un flux d'èr per eliminar leis impuretats contengudas dins la fonda. Tecnologicament passat a partir dau començament dau sègle XX, demorèt utilizat fins aisans 1960.
1857-1858 : publicacion dei premierei cartas de sismicitat perRobert Mallet (1810-1881)[4]. 1858 : publicacion dau matematicianbritanicArthur Cayley (1821-1895) qu'utilizèt per lo premier còp dematriças. 1859 : per assaiar d'explicar lo movement particular de la planetaMercuri, l'astronòmUrbain Le Verrier prepausèt l'existéncia d'una planeta de descubrir, dichaVulcan, entreMercuri e loSoleu. Pasmens, lei campanhas de recèrca donèron ges de resultat (→1916).
