1840-1842 : enAsia,premiera guèrra de l'òpi entreBritanics eChinés. Entraïnada per la volontat deLondres de durbirChina au comèrci internacionau per fòrça, s'acabèt per una victòria britanica complèta a la signatura dauTractat de Nanquin. Per leiQing, au contrari, comecèt un periòde malaisat marcat per lei problemas financiers, lei revòutas socialas e leis exigéncias comercialas deisEuropèus. 1841 : enJapon, mòrt de l'ancian shogunTokugawa Ienari (22 de març) qu'aviá gardat lo poder, segon la tradicion Tokugawa, maugrat son abdicacion en1837. Lo poder foguèt d'ara endavant principalament entre lei mans deMizuno Tadakuni,daimio dauclan Mizuno, que foguèt cargat de menar divèrsei reformas (reformas Tenpo). 1842 : presa de decision de la Cort suprèma deMassachusetts importanta per la legalizacion deisindicats de trabalhaires sus lo territòri estatsunidenc. D'efiech, lo tribunau refusèt per lo premier còp de considerar una organizacion professionala coma una « conspiracion »[1]. Regardant la lucha còntra l'esclavatge, una decision de la Cort suprèma federala foguèt pereu una autre victòria importanta per lo camp progressista amb la fin de l'obligacion per leis estats federaus d'ajudar a la captura deis esclaus escapats presents sus son territòri[2]. Aquò aguèt per consequéncia de melhorar un pauc lei possibilitats de fugida deis esclaus evasits vèrs lo nòrd e subretotCanadà (onte l'esclavatge èra enebit dempuei1833). En revènge, foguèt un motiu de maucontentament suplementari per la populacion sudista. 1842 : començmanet deireformas Tenpo destinadas a melhorar la situacion economica (introduccion d'unamoneda novèla, interdiccion d'immigrar aEdo, modificacion dau pretz de certanei productes... etc.). D'autra part, foguèt decidida l'abrogacion de l'edicte per rebutar lei naviris estrangiers. Pasmens, a tèrme cort, aquò cambièt ren a la politica isolacionista deJapon (au contrari, l'estudi dau neerlandés foguèt brèvament enebida). 1843 : enJapon, per renfòrçar son contraròtle de la region d'Edo e d'Osaka, qu'assostava lei centres politics dauShogunat, logovèrn decidèt de sasir lei tèrras deidaimios locaus en cambi de la cession de fèus de poissança egala dins d'autreis endrechs de l'archipèu. Aquò suscitèt un maucontentant viu entre lei senhors regardats per aquela mesura. 1844 : dos ans après la fin de lapremiera guèrra de l'òpi,França e leisEstats Units obtenguèron lei meteisseis avantatges que lei Britanics enChina. 1844 : en fàcia de la multiplicacion dei revòutas entraïnadas per sa politica autoritària e per l'aumentacion deisimpòsts, Santa Anna acceptèt de renonciar au poder en cambi d'una pension. S'exilèt enCuba. Aquò permetèt de defugir una guèrra civila mai lo caòs e l'instabilitat politica recurrenta dempuei l'independéncia dau país contunièt. Dins lacapitala, una insureccion permetèt ai conservadors moderats deManuel Gómez Pedraza e dau generauJosé Joaquín de Herrera de prendre lo poder. 1844 : enJapon,incendi daucastèu d'Edo qu'entraïnèt la destruccion quasi totala dau palais. Lo govèrn foguèt trasferit dins lo palais de Nishinomaru. Aquò afebliguèt mai lo prestigi dau shogunTokugawa Ieyoshi que deviá ja faciar lo maucontentament deidaimios dau relarg de sacapitala (→1843). 1845 : adopcion d'unaconstitucion enEspanha. 1845 : irritadas per la politica anticrestiana de la rèinaRanavalona Ièra,França e loReiaume Unit organizèron d'incursions navalas comunas còntra lolitorau de l'illa. Un impòst excepcionau foguèt levat sus lei marchands europèus per reparar lei degalhs dau bombardament deManerinerina e lo comèrci ambEuròpa foguèt reduch durant uech annadas. Pasmens, lei campanhas anticrestianas foguèron d'ara endavant orientadas vèrs lei convertits e non vèrs leis Europèus. 1845 : integracion de dos estats suplementaris au sen de l'Union amb l'intrada deFlorida (3 de març) e deTèxas (29 de decembre). Aquela segonda integracion entraïnèt laGuèrra Americanomexicana carMexic revendicava lo territòri deTèxas. 1845 : començament de l'imigracion massiva d'Irlandés que quitèron son illa tocada per la famina de la tartifla e dei persecucions religiosas còntra leicatolics. Fins a1854, au mens 750 000 anavan venir s'installar sus lo territòri estatsunidenc[3]. Totjorn pertocant l'evolucion de la societat estatsunidenca, la jornalista efemenistaMargaret Fuller (1810-1850) publiquèt son obratge principau (Woman in the Nineteenth Century) que revendicava l'independéncia dei fremas. Premier libre feminista que conoguèt un succès certan, favorizèt l'emergéncia dau femenisme estatsunidenc a la fin deis annadas 1840. Aquela lucha foguèt rapidament sostenguda per de figuras importantas dau movement abolicionista[4]. 1846 : partiment de l’Oregon Country entre leisEstats Units e loReiaume Unit. 1846 : trèbols dins lo nòrd dePortugau en causa d'unafamina.
Pèrdas territòrialas deMexic dins lo corrent dau sègle XIX.
1846-1848 : après l'integracion deTèxas au sen deisEstats Units d'America, guèrra entre leisEstats Units eMexic. Lo conflicte s'acabèt per una victòria aisada deis Estatsunidencs que poguèron annexar lei territòris dau nòrd deMexic (Tèxas,Califòrnia Auta,Nòu Mexic...). 1848 : enFrança, après l'enebiment d'un banquetrepublican, de manifestacions entraïnèron d'esmogudas que reversèron lo rèiLoís-Felip Ièr (22-24 de febrier). Ungovèrn provisòrirepublican prenguèt lo poder e proclamèt la restauracion de la Republica. asmens, en despiech de l'adopcion de quauquei mesuras progressistas (demencion d'una ora de la durada de la jornada de trabalh, adopcion dau sufragi universau masculin...), lo govèrn novèu mau capitèt de reglar la situacion sociala. Leis eleccions generalas donèron una majoritat febla ai republicans amb aperaquí 500 deputats republicans e 300 monarquistas (environ 200 orleanistas e 100 legitimistas). Lo 21 de junh, lo poder conservador novèu demandèt la sarradura deis Obradors nacionaus qu'èran un simbòl de la Revolucion de Febrier e una fònt de trabalh importanta per leis obriersparisencs. Entre lo 22 e lo 26 de junh, leis obriers parisencs se revoutèron donc tornarmai mai lo movement foguèt durament reprimit per lei tropas dau generauCavaignac. Aquelei combats entraïnèron una rompedura entre republicans moderats e radicaus e favorizèt l'emergéncia deLouis-Napoléon Bonaparte que ganhèt lo sostèn deis obriers, venguts fòrça ostils au govèrn, dei païsans, generalament inquiets après leis eveniments de junh, e dei conservadors. Foguèt ansin aisament elegit a la presidéncia de la Republica amb 74,2% dei votz lo 11 de decembre.
1848 : publicacion dauManifèst dau Partit Comunista deifilosòfsalemandsKarl Marx (1818-1883) eFriedrich Engels (1820-1895). Obratge major de la pensada occidentala, presentèt lei concèptes dematerialisme aplicada a la vida sociala – es a dire la teoria de lalucha dei classas e dau ròtle dauproletariat dins l'evolucion de l'istòriaumana – e prepausèt una societat novèla basada sus la proprietat collectiva dei mejans de produccion. 1849 : enAfrica, fondacion deLibreville a l'entorn d'un fòrt francés per d'esclaus negres escapats d'un naviri negrier brasilian. 1849 : a l'iniciativa deFrederic VII, transformacion dau país en monarquia constitucionala amb la creacion lo 5 de junh d'un parlament compausat d'una Assemblada dau Pòble e d'una Assemblada dei Grands Proprietaris.
1840 : invencion daucalotipe per loBritanicWilliam Fox Talbot (1800-1877). Basat sus un supòrt fotosensible utilizat coma negatiu, èra un procèsfotografic de qualitat febla. Pasmens, lo film negatiu permetiá de realizar de còpias d'un clichat e lo concèpte negatiu-positiu venguèt una basa de la fotografia. Ansin, en1844,Talbot foguèt l'autor dau premier libre illustrat ambé de fotografias. 1840 : publicacion de son estudi de la desidratacion deizeolitas per loquimistafrancésAlexis Damour (1808-1902). En particular, observèt la possibilitat de desidratar unzeolita sensa modificar son estructura. Au sègle XIX, aquelei trabalhs demorèron una curiositat scientifica. Pasmens, anavan permetre lo desvolopament de la quimia dei zeolitas durant la premiera mitat dau sègle seguent (→1925). 1841 : concepcion de la premiera arma amb un cargament per la culassa perJohann Nikolaus von Dreyse (1787-1867). Aquò marcava l'acabament d'un trabalh acomençat en1835. Marquèt una revolucion importanta en matèria d'armas d'infantariá car èra plus necessari per lei soudats de cargar son arma per la boca. Adoptada per l'armada prussiana, inspirèt d'autreis armas fins au desvolopament dei fusius semi-automatics au començament dau sègle XX. 1841 : presentacion de la premiera bobina d'induccion per lofisicianfrancésAntoine Masson (1806-1880). 1841 : descubèrta dauMont Erebus per la mission menada per l'explorator britanicJames Clark Ross (1800-1862). Es lo volcan pus austrau en activitat. 1841 : publicacion perJames Prescott Joule (1818-1889) dei resultats de seis estudis dei fenomèns termics liats au passatge d'uncorrent electric dins un conductor. 1842 : invencion daufren de boca per l'oficièrfrancésAntoine Treuille de Beaulieu (1809-1885). Permetèt d'aumentar la poissança d'una pèça d'artilhariá e de demenir sa gausidura. Pasmens, en causa dei limits dei canons dau sègle XIX, foguèt gaire utilizat fins a laPremiera Guèrra Mondiala. 1842 :Julius Robert von Mayer (1814-1878) publiquèt dinsAnnalen der Chemie und Pharmacie lo resultat de divèrsei recèrcas regardant latermodinamica naissenta, especialament una formulacion dau principi de l'equivaléncia trabalh-calor. Pasmens, son òbra demorèt ignorada fins a sa mòrt.
1842 : dins l'encastre de sei recèrcas sus la fotografia, lo quimista britanicJohn Herschel (1792-1871) inventèt locianotipe. Utilizava una substància fotosensibla qu'èra una mescla deferricianur de potassi e decitrat d'amonium ferric e un fuelh depapier coma supòrt. Lo procès donava d'imatges blaus e necessitava de temps d'exposicion relativament febles (3-6 minutas). 1842 : premiera anestesia generala realizada gràcias ai proprietats anestesicas de l'etèr gasós per lo mètgeestatsunidencCrawford Long (1815-1878). Aquela tecnica se generalizèt a cha pauc a partir de1846. 1844 : premier exemple trobat denombre transcendent descubèrt per lo matematicianfrancésJoseph Liouville (1809-1882) permetent de demostrar l'existéncia — supausada dempuei la fin dau sègle XVIII — d'aquela classa denombres. 1844 : premiera definicion de la nocion d'espaci vectoriau formulada per lo matematicianalemandHermann Grassmann (1809-1877) dinsDie lineale Ausdehnungslehre, ein neuer Zweig der Mathematik (enoccitanL'Ensenhament de l'extension lineara, una branca novèla dei matematicas)[5]. Pasmens, fins ais annadas 1860, l'importància d'aquel estudi demorèt ignorada. 1845 : acabament d'una tiera d'experiéncias e d'estudis menats dempuei1840 perJames Prescott Joule (1818-1889). Marquèt una etapa importanta dins la formacion de latermodinamica car permetèt de confirmar lo principi d'equivaléncia entre trabalh e calor descubèrt en1824 perSadi Carnot. 1846 : premiera observacion de laplanetaNeptun per l'astronòmprussianJohann Gottfried Galle (1812-1910) a partir dei calculs daumatematicianfrancésUrbain Le Verrier (1811-1877) lo 23 de setembre. Aquò entraïnèt una polemica entreFrança e loReialme Unit car lomatematician britanicJohn Couch Adams (1819-1892) aviá tanben previst l'existéncia d'aquel objècte. Pasmens, lei campanhas de recèrca menadas per leis astronòms anglés avián donat ges de resultat. Lo debat se calmèt pauc a pauc. Lo 10 d'octòbre, descubèrta d'un satellit naturau dichTriton perWilliam Lassell (1799-1880). 1847 : descubèrta de lanitroglicerina per loquimistaitalianAscanio Sobrero (1812-1888). En fàcia de la manca d'estabilitat de son produch, qu'èra a l'origina d'explosions grèvas, assaièt sensa succès de s'opausar a son utilizacion. 1847 : premiera observacion atestada dauMont Everest per unEuropèu, lo BritanicAndrew Scott Waugh (1810-1878), durant una mission destinada a mesurar l'altitud dauKangchenjunga[6]. D'estimacions realizadas a distància donèron una altitud de 9 200 m (→1852). 1848 : formulacion dau principi zèro de latermodinamica perWilliam Thomson (lord Kelvin) que permetèt de definir una temperatura termodinamica capabla de depintar lei fenomèns termodinamics estudiats per son autor. 1848 : publicacion de la premiera carta dei corrents marins per l'EstatsunidencMatthew Fontaine Maury (1807-1873). 1849 : intrada en servici dauLeviathan, premiercarrejaire. Foguèt concebut per l'engenhairebritanicThomas Bouch (1822-1880). Especialista daucamin de fèrre, imaginèt un sistèma de rampas dotadas de ralhs, bastidas sus lo cai, que permetiá de cargar ò de descargar devagons dins unnaviri. Per la seguida, lo sistèma de rampas foguèt adaptat ai veïculs automobils. 1849 : enIraq, descubèrta de laBibliotèca d'Assurbanipal per l'arqueològbritanicAusten Henry Layard (1817-1894). Constituïda de 25 000 tauletas, sovent fragmentadas, es una fònt majora per l'estudi de laMesopotamiaAntica.
↑(fr) André Kaspi,Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945, Seuil, 1986, p. 152.
↑(fr) André Kaspi,Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945, Seuil, 1986, p. 158.
↑(fr) André Kaspi,Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945, Seuil, 1986, p. 134
↑(fr) André Kaspi,Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945, Seuil, 1986, p. 154
↑Grassmann aviá ja escrich divèrseis elements fondamentaus regardant leis espacis vectoriaus dins lo corrent de seis estudis. Pasmens, son professor mau legiguèt son trabalh e ne'n manquèt l'importància.
↑(en) Peter Gillman,Everest - The Best Writing and Pictures from Seventy Years of Human Endeavour, Little, Brown and Company, 1993, pp. 10-13.
.jpg)
