1802 : signatura dauTractat d'Amians que permetèt de restablir lapatz entreFrança e loReiaume Unit. Lo tèxte prevesiá la restitucion de totei lei conquistas franc deis illas deTrinitat e deCeilan qu'èran gardadas per leiBritanics. Permetèt tanben de fixar lafrontiera entreBrasil e laGuaiana Francesa. Pasmens, la patz demorèt precària car lei dos camps èran pauc desirós d'executar lei clausas de l'acòrdi. De mai,Londres refusèt de reconoisser lei modificacions territòrialas eissidas dei guèrras revolucionàrias enEuròpa. (→1803). 1803 : crompa deLoïsiana aiFrancés per leisEstats Units d'America. D'efiech, estimant impossible de defendre aqueu territòri còntra lei Britanics,Napoleon Bonaparte ne'n prepausèt la venda au govèrn estatsunidenc qu'acceptèt. Aquò permetèt aWashington de doblar la superficia de son territòri. 1803 : après lo refús de respectar lei clausas dauTractat d'Amians tant perFrança que per loReiaume Unit, declaracion de guèrra deLondres còntraParís. Dins aquò, ges d'operacion vertadiera foguèt organizada car lei Britanics avián pas d'armada e car la marina francesa podiá pas batre leis esquadras anglesas (→1805).
1805 : a partir d'abriu,Londres assaièt de formar una coalicion continentala còntraFrança. Aprofichant l'inquietud suscitada per lei conquistas francesas dempuei1792, lei Britanics capitèron d'obtenir l'aliança d'Àustria e deRussia. Pasmens,Napoleon capitèt de susprendre leis Austrians que foguèron esquichats aUlm e aAusterlitz. Lei Rus capitèron de s'escapar (→1807) maiÀustria deguèt abandonar lo combat. Per laPatz de Presborg,Àustria perdiguètVenècia e deguèt reconoisser lei cambiaments territoriaus eissits dei guèrras revolucionàrias. Pasmens, obtenguèt la separacion dei monarquias francesa e italiana.
1805 : maugrat la desfacha de seis aliats continentaus, lei Britanics capitèron d'anientar la màger part de la flòta francoespanhòla a labatalha de Trafalgar lo 24 d'octòbre (21 naviris destruchs ò capturats, mai de 10 000 marins tuats ò capturats). Aquò permetèt aLondres d'empedir tota ataca dirècta còntra leisIllas Britanicas. 1805-1808 : conquista dei ciutats-estats haussas perOsman dan Fodio.
1806-1807 : après sa revirada de1805, loReiaume Unit capitèt d'organizar una novèla coalicioncontinentala còntraFrança a l'entorn dePrússia e deRussia. Dins aquò, mau preparada, l'armada prussiana foguèt anientada ai batalhas d'Iena e d'Auerstaedt (14 d'octòbre de1806). Puei, lei Francés se dirigiguèron còntraRussia. Après un succès malaisat aEylau (8 de febrier de1807), infligiguèron una importanta desfacha a seis adversaris a labatalha de Friedland (14 de junh de1807). La patz foguèt restablida auTractat de Tilsit (7 de julhet).Prússia perdiguèt la mitat de son territòri,Alemanha totalament reorganizada per contenterNapoleon e seis aliats,Polonha reformada amb la creacion dauGrand Ducat de Varsòvia maiRussia foguèt ben tractada per lo venceire. Dins aquò, foguèt obligada de s'aliar ambFrança còntra lei Britanics. 1807 : vòte de l'abolicion de latracha per loParlament Britanic, principalament per de rasonsreligiosas. En causa de la poissança navala dauReiaume Unit, de pressions foguèron pauc a cha pauc exercidas sus leis autrei país europèus per enebir aqueucomèrci. 1807 : dins l'Empèri Otoman, reversament dau sultanSelim III per leijanissaris opausats a sei refòrmas e a sa politica de modernizacion de l'Empèri segon de critèris occidentaus (29 de mai). Foguèt remplaçat perMustafa IV que deguèt faciar divèrsei revòutas. 1808 : dins l'Empèri Otoman, reversament deMustafa IV perMahmud II.Mustafa Beiraktar — autor principau dau còp d'estat còntra Mustafa IV — venguèt vizir. Lei dos òmes decidiguèron de contuniar la politica reformatritz deSelim III.
1809 : dins l'espaci haussa, fondacion deSokoto perOsman dan Fodio. La vila venguèt lo centre d'un califat novèu basat sus una interpretacion rigorista de l'islam.
1801 : descubèrta dau raionamentultraviolet per lofisicianalemandJohann Wilhelm Ritter (1776-1810). 1801 : començament d'una tiera d'estudis dau fisicianbritanicJohn Dalton (1766-1844) per assaiar de demòstrar la teoria de l'indivisibilitat de la matèria desvolopada per leis Ancians. Per aquò, estudièt la composicion de mèsclas degas, especialament l'evolucion de sapression en foncion de latemperatura. Publicats en1802-1803, aquelei trabalhs anavan en realitat pervenir au contrari e permetre de desvolopar lei premierei teoriasatomicas modèrnas. 1802 : descubèrta per azard dau segondasteroïde conegut,Pallas, per l'astronòmalemandHeinrich Olbers après una temptativa mancada per retrobar l'asteroïdeCeres descubèrt l'annada precedenta. 1802 : premiera experiéncia demonstrant lo principi de foncionament d'un acumulator realizada per lofisicianalemandJohann Wilhelm Ritter (1776-1810). D'efiech, capitèt de recargar una pila gràcias a una reaccion quimica. Pasmens, aquela descubèrta trobèt ges d'aplicacion fins a la segonda mitat dau sègle XIX. 1802 : descubèrta de lalèi de Gay-Lussac perJoseph Louis Gay-Lussac (1778-1850). Permetèt d'establir que lo rapòrtP/T es constant a volum constant. Aquela relacion participèt a la definicion dau modèl daugas perfècte (→1834).
Simbòls quimics utilizats perJohn Dalton dins una publicacion de1808.
↑(de) Wilhelm Weber, « Elektrodynamische Massbestimmungen insbesondere über die Energie der Wechselwirkung »,Abhandlungen der Mathematisch-Physischen Classe der königlich Sächsischen Gesellschaft der Wissenschaften, S. Hirzel, 1878, p. 650.
