1768-1774 : après un ultimatum turc demandant l'evacuacion dePolonha-Lituània per lei tropas russas estacionadas dins lo país dempuei laGuèrra de Sèt Ans, guèrra entreRussia e l'Empèri Otoman que foguèt batut e deguèt faciar una temptativa de revòuta grèga. Pasmens, leis autrei poissanças se mobilizèron per limitar lo succès rus. Après de negociacions que durèron de1772 a1774,Russia obtenguèt lei pòrts d'Azov e deKinburn. LoKhanat de Crimèa venguèt tanbenindependent, sota la proteccion russa. 1770 : degalhs importantas aKyoto en causa d'unciclon. Lo novèu palais de l'emperaire foguèt destruch per la tempèsta. 1770 : enEtiopia, començament d'una guèrra entreTigre e una coalicion gropantBegamder eGondjar. 1771-1776 : enJinchuan, conflicte violent entre lei tribüs localas e l'armada chinesa qu'exterminèt lei populacions localas per impausar son contraròtle. 1772 : a partir d'aquelaannada, l'emperaireQianglong (1735-1799) renforcèt la politica de censura imperiala còntra lei libres e leis escrichs ostils a ladinastia Qing, tractant de questions militaras ò solament considerats coma « barbars ». Mai d'un escrivan foguèt executat durant la fin dau rèine en aplicacion d'aquela politica e aperaquí 3 100 obratges foguèron enebits. 1772-1775 : enJapon, tiera de catastròfas e de desastres amb unincendi d'Edo (1èr d'abriu, 6 000mòrts e 10 500 bastiments destruchs) e de vengudas deis aigas dins la region deKanto (2 d'aost) e dins la vila d'Edo (10 500 bastiments destruchs). Puei, d'epidemias causèron la mòrt de 190 000 abitants dins diferentei regions.
1775-1778 : premiera partida de laGuèrra d'Independéncia deis Estats Units d'America. Maucontents deis aumentacions d'impòst entraïnadas per laGuèrra de Sèt Ans (1756-1763), lei colons anglés deiTretze Colonias refusèron de pagar sensa representacion parlamentària. Lei tensions s'agravèron e se transformèron en guèrra. La victòria deis insurgents aSaratoga decidèt d'autrei país, especialamentFrança, d'aprofichar la situacion per redurre la poissança britanica. Aquò generalizèt rapidament lo conflicte dins lei colonias d'America, d'Africa e d'Asia.
Combat navau entre lei marinas francesa e britanica en julhet de1778.
1778-1781 : segonda partida de laGuèrra d'Independéncia deis Estats Units d'America. Leis insurgents capitèron de conclure una aliança ambFrança e d'obtenir lo sostèn d'autrei poissanças (Espanha,Províncias Unidas...). De son caire, la flòta britanica, mobilizada per lo transpòrt de l'avitalhament necessari ai tropas terrèstras, aguèt de dificultats per s'opausar a la marina francesa. LeiFrancés enregistrèron ansin divèrsei succès.
1770 : fin de la construccion dau « fardier » creat per lo generaufrancésJoseph Cugnot (1724-1804). Èra un veïcul d'artilhariá destinat au transpòrt decanons amb unavelocitat d'aperaquí 3,5 km/h. Es considerat coma la premieraautomobila. 1772 : descubèrta de l'azòt perDaniel Rutherford (1748-1819). O trobèt dins l'encastre de cèrcas sus lacombustion que li permetèron d'identificar d'un biais segur la preséncia dediazòt dins l'atmosfèra terrèstra. En particular, capitèt de diferenciar lodiazòt e logas carbonic (qu'èra ja conegut deiquimistas). Pasmens, sospichèt pas la preséncia d'unelement quimic novèu dins sei resultats d'experiéncias. 1774 : descubèrta dauclòr per lo quimistasuedésCarl Wilhelm Scheele (1742-1786) a partir de l'estudi de lareaccion quimica entre l'acid cloridric e lo dioxid de manganès. 1775 : descubèrta per lomètgebritanicPercivall Pott (1714-1788) d'una frequéncia importanta de cancèr dauscròtum au sen dei populacions de rasclachaminèias. Aquò èra en contradiccion amb lateoria deis umors qu'èra utilizada dempuei l'Antiquitat per tractar aqueu tipe depatologia e permetèt la lenta emergéncia de la teoria modèrna explicant locancèr (→1902).. 1777 : a l'iniciativa daumatematicianLeonhard Euler (1707-1783), introduccion de la notacioni per designar l'unitat imaginària[1]. 1777 : mencion novèla de la toxicitat daublanc de plomb per lo mètgefrancésAnne-Charles Lorry (1726-1783)[2]. Pasmens, coma sei predecessors, foguèt pas escotat e l'usatge d'aquela substància se difusèt fòrça durant laRevolucion Industriala. 1779 : darriera utilizacion documentada d'untrabuc sus un prat batalhier per la garnison britanica de Gibartar. Aquela arma medievala foguèt bastida car leicanons de la vila avián una portada tròp limitada per tirar sus certanei posicions espanhòlas. Son eficacitat es desconeguda. 1779 : descubèrta de lanana blanca situada au sen de laNebulosa de la Lira perAntoine Darguier, premiera observacion enregistrada d'una estèla d'aquela categoria.
↑(en) Carl B. Boyer,A History of Mathematics, John Wiley & Sons, 1991, pp. 439-445.
↑(fr) Anne-Charles Lorry, « Observations sur la manie de blanchir la peau avec des préparations métalliques et sur les accidents qui en résultent »,Le Journal de médecine, vol. 48, n° 196.
