1695 : enJapon, en causa deilèis de proteccion adoptadas en1687, leichins s'èran multiplicats dins la capitala politica,Edo, çò que començava de pausar de problemas d'igièna. 50 000 animaus foguèron donc expulsats vèrs de canigons bastits en fòra de la vila. Unimpòst especiau foguèt creat per lei norrir. 1695-1697 : après divèrsei reviradas, leisEspanhòus capitèron de conquerirTayasal, la darriera ciutat-estatmaia demoradaindependenta. Poguèron i destrurre lo culte maia e i instaurar locatolicisme. Lei subrevivents se retirèron dins la jungla onte dispareguèron pauc a pauc. 1696 : aprofichant la concentracion dei tropas otomans dins leiBalcans en causa de laGranda Guèrra Turca, lei Rus conquistèronAzòv enMar Negra. Aquela conquista foguèt reconeguda en1700 auTractat de Constantinòple. Arrestèron tanben de pagartribut aikhans de Crimèa[1] (→1711). 1697 : importanta desfacha otomana aBatalha de Zenta amb la pèrda de 30 000 òmes, de 87canons e dauharèm dau sultan. Aquela victòria permetèt aisAustrians e a seis aliats d'impausar la dubertura de negociacions de patz (→1699). 1698-1699 : lòng dau litorau de l'Africa Orientala, presa dei comptadorsportugués deMombasa (1698) e deZanzibar (1699) per leisOmannés.
Gravadura europèa representant loPalais de Potala dins lo corrent de sa construccion (vèrs1661).
1694 : acabament dei trabalhs principaus de construccion dauPalais de Potala enTibet. Es unpalais-fortalesa que son arquitectura es inspirada per lo palais dei senhors deLadakh situat aLeh. Pasmens, amb tretze estancis e mai d'un milièr de pèças, a de dimensions pus importantas e a la fin de sa construccion, fasiá partida dei construccionsumanas pus autas de laplaneta. O demorèt fins au sègle XIX. Foguèt protegit per lo govèrn chinés en1961 e classat auPatrimòni Mondiau de l'Umanitat en1994.
1694 :Carlo Renaldini prepausèt per lo premier còp d'utilizar lo ponch de fusion de l'aiga coma referéncia d'una escala detemperatura.
Dessenh de la pompa de Savery.
1698 : depaus de brevet de l'engenhairebritanicThomas Savery (vèrs1650 -1710) per unamaquina de vapor permetent de pompar l'aiga dins lei minas prefondas. Pasmens, son invencion èra fòrça perilhosa e son utilizacion durèt gaire.
