1648-1653 : enFrança, maugrat lo succès representat per leiTractats de Vestfàlia, lei tensions deis ans precedents a prepaus dei questions fiscalas e dau partiment dau poder politic entraïnèron d'insureccions popularas que se transformèron en guèrra civila. Complèx, lo conflicte opausèt lei partisans dau poder reiau (Ana d'Àustria,Mazarin...) a una coalicion de maucontents favorables a una limitacion d'aqueu poder (aristocracia auta, borgesiá...). S'acabèt per una victòria de l'armada reiala que permetèt de renfòrçar l'autoritat dau govèrn.
1654-1659 : represa dei combats entreFrancés eEspanhòus. Consequéncia de laGuèrra de Trenta Ans, lo conflicte s'acabèt per una victòria francesa amb l'annexion de Rosselhon, d'una partida de Cerdanha e de quauquei vilas dau nòrd-èst foguèron annexats per França. 1656 : enIndonesia, la decision de laCompanhiá neerlandesa deis Índias orientalas de concentrar la cultura de clavet dins sei possessions d'Ambon conoguèt un succès important amb la somission dau sultan de Ternate obligat d'acceptar la destruccion de sei culturas de clavet en cambi d'una ajuda per redurre certanei rebellions activas sus son territòri. 1657 : enFrança, condamnacion oficiala daujansenisme. Pasmens, aquela decision se turtèt a una viva resisténcia e la repression daujansenisme durèt fins a la fin dau rèine deLoís XIV.
1657 :incendi catastròfic de lavila d'Edo (2-5 de març) que destruguèt 60 a 70% de lacapitala dauShogunat e tuèt probablament 100 000 abitants. Lei trabalhs de reconstruccion durèron fins a1659. 1658-1659 : mòrt de l'emperairemogòlShah Jahan. Una guèrra civila opausèt sei quatre fius fins a la victòria finala dau princeAurangzeb.
Gravadura representant l'experiéncia de Magdeborg.
1654 : demonstracion de la premiera pompa capabla de crear unvuege dins una esfèra sarrada perOtto von Guericke (1602-1686) a Magdeborg. Aquò permetèt de refutar d'un biais definitiu lo principihorror vacui que postulava l'inexisténcia dau vuege dins la natura. 1654 : concepcion dau premiertermomètre vertadier perFerrand II de Medicis. Dins un tube sarrat per limitar l'influéncia de la pression atmosferica, aguèt d'observar la dilatacion d'un liquid (etanòl) en plaça de la dilatacion de l'aire, metòde utilizat dins leitermoscòpis. 1654 : correspondància entrePèire de Fermat (1601-1665) eBlasi Pascal (1623-1662) a prepaus d'unaquestion pausada perAntoine Gombaud sus lo partiment dei ponchs d'una partida non acabada es sovent retenguda coma la data d'aparicion dei probabilitats modèrnas[1]. D'aparéncia simpla, la question necessitèt de desvolopar d'otís matematics novèus per trobar una solucion capabla de despartir, de maniera equitabla, lei somas encara en jòc[2]. Es sovent considerada coma l'origina deiprobabilitatsmatematicas modèrnas. 1655 : descubèrta perChristian Huygens dau satellit naturau principau deSaturne. Foguèt dichTitan. 1656 : identificacion de l'anèu deSaturne perChristian Huygens. D'efiech, l'estructura èra estada descubèrta en1610 perGalileo Galilei mai lei capacitats dei telescòpis dau periòde avián pas permés de'n comprendre la natura vertadiera. 1656 : premiera utilizacion d'expausants negatius per l'AnglésJohn Wallis. 1657 : interessat per lei trabalhs de 1654-1655 menats per Fermat e Pascal sus lei probabilitats,Christian Huygens (1629-1695) estudièt tanben lo subjècte e publiquèt 1657 lo premier tractat sus la teoria probabilista :De ratiociniis in ludo aleae (Rasonaments sus lei jòcs de dats)[3].
↑(fr) Robert Dalang e Daniel Conus,Introduction à la théorie des probabilités, Presses polytechniques et universitaires romandes, 2008, p. 128.
↑(fr) Norbert Meusnier, « L'émergence d'une mathématique du probable au xviie siècle »,Revue d'histoire des mathématiques, vol. 2, n° 1, 1996, pp. 119-147.
↑(fr) Michel Henry,Probabilités et statistique, Presses Universitaires de Franche-Comté, 2001, p. 18.
