101-102 :Premiera Guèrra de Dàcia deTrajan probablament entraïnada per lo besonh de l'emperaire de legitimar son poder. Permetèt ai Romans d'ocupar la màger part dausud deDàcia (→105). 102 : retirada emòrt dau generauchinésBan Chao qu'aviá capitat de restaurar leiprotectorats imperiaus enAsia Centrala lòng de laRota de la Seda. Pasmens, lo govèrn chinés li trobèt ges de successor eficaç e son òbra s'afondrèt rapidament. v. 105 : mòrt dau rèipartPacorus II que foguèt remplaçat perVologés III. Pasmens, aqueu darrier aguèt de dificultats per estabilizar son poder (→109). 105-106 :mòrt de l'emperairechinésHan Hedi. Foguèt remplaçat per un enfant,Han Shangdi, e dins lei fachs, lo poder foguèt exercit per l'emperatritzDeng Sui. Après quauquei mes,Han Shangdi moriguèt e foguèt remplaçat per un autre enfant,Han Andi. 105-106 :Segonda Guèrra de Dàcia entraïnada per d'atacas dei tropas dau rèiDecebal còntra leigarnisons romans ocupant lo territòri conquist en102. La repòsta deTrajan foguèt fòrça violenta amb la mobilizacion d'aperaquí 200 000 òmes.Dàcia foguèt totalament destrucha e annexada dins l'Empèri. 106 : en parallèl de la guèrra deDàcia, lei legions romanas annexèron divèrsei territòris lòng de la frontierasiriana epalestiniana. Rescontrèron ges de resisténcia car lei zònas ocupadas èran ja deprotectorats romans. 109 : secession d'Osroes Ièr dins l'Empèri Part.Pacorus II mau capitèt de lo vencre mai resistiguèt a seis atacas. 113 : enArmenia, lo rèi partOsroes Ièr installèt son fraire sus lo tròne sensa consultar lei Romans, çò qu'èra una rompedura grèva de l'acòrdi negociat perNeron en63 (→114).
114-117 : après la crisi diplomatica de113 a prepaus d'Armenia,Trajan reagiguèt en començant una guèrra novèla còntra l'Empèri Part afeblit per la secession de109. Après plusors victòrias (pilhatge deCtesifont), annexètArmenia eMesopotamia donant a l'Empèri Roman son extension maximala. 117 : mòrt deTrajan durant la campanha còntra leiParts. Foguèt remplaçat perAdrian que jutjèt lei conquistas recentas impossiblas de defendre. Ordonèt donc son abandon e comencèt de discutir amb lei Parts per restablir lapatz. 118 : enDàcia, guèrra defensiva victoriosa dei Romans còntra una invasion menada per leiRoxolans. En parallèl,Adrian condamnèt a mòrt divèrsei rivaus gràcias au Senat e annulèt leis arreirats d'impòsts per legitimar son poder e aumentar sa popularitat. 122 : començament de la construccion de lamuralha d'Adrian au nòrd de la partida romana deBritània. 123 : restabliment de lapatz entre Romans e Parts.Armenia demorèt dins l'esfèra d'influéncia deRoma e lei Romans annexèron divèrsei territòris frontaliers destinats a melhorar sei defensas. Pasmens, l'Empèri Part èra gaire demenit per sa desfacha (→161). 125 : enChina, decès de l'emperaireHan Andi. Sa succession foguèt marcada per de còps d'Estat. Aquela instabilitat durèt fins a l'accession deHan Shundi au tròne. 129 : mòrt d'Osroes Ièr que foguèt remplaçat perMitridates IV. La scission intèrna de l'Empèri Part contunièt (→140). 131 :edicte perpetuau deSalvius Iulianus que codifiquèt e modernizèt lodrech roman per lei foncionaris e lei jutges. En parallèl, una importanta reforma administrativa permetèt a l'emperaire de nominar dirèctament lei foncionaris subaltèrnes dei províncias. Aquò marquèt un melhorament important dau foncionament de l'administracion imperiala. 132-135 : enJudèa,revòuta de Bar Kokhbà après la decision de l'emperaireAdrian de bastir untemple dedicat aJupitèr sus lei roïnas dau Temple de Jerusalèm destruch en70 apC. Ben organizats, leis insurgents menats perSimon bar Kokhbà organizèron una defensa fòrça eficaça que necessitèt la mobilizacion de 8 a 12 legions. Segon lei cronicaires romans, la repression foguèt fòrça violenta e entraïnèt la mòrt de 580 000 personas e la destruccion de 50 vilas e de 985 vilatges. 135 : illustrant la perseguida de l'afebliment de ladinastia Han, leis eunucs nomats senhors d'un territòri foguèron desenant autorizats de lo cedir a seis enfants adoptius. 138 :mòrt de l'emperaireAdrian. Son rèine marquèt un cambiament major dins l'estrategia romana que passèt d'una posicion ofensiva amb de conquistas recurrentas a una actitud defensiva caracterizada per l'organizacion generalizada defrontierasfortificadas (limes). Foguèt remplaçat perAntonin lo Piós. Aqueu decès entraïnèt d'atacas de part de plusors enemics tradicionaus de l'Empèri (Parts,Escites...) e de trèbols enDàcia. Pasmens, la situacion foguèt aisament restablida. 139-142 : enBritània, guèrra romana còntra lei tribüscèltas dau nòrd per ocupar un territòri entre lamuralha d'Adrian e leis estuaris deClyde eForth. Aquò permetèt de melhorar lei defensas de la mitat romana de l'illa (→154). 140 : mòrt deMitridates IV. Aquò sembla de marcar la fin dau periòde de division de l'Empèri Part començat en109. 141 : ambaissada dau rèi d'IbèriaFarasmananes III per negociar ambRoma d'accions comunas còntra leis incursions deisAlans. 143-144 : revòuta enDàcia que foguèt aisament reprimida per lei Romans (→155). 143-146 : periòde novèu d'instabilitat après la mòrt de l'emperaireHan Shundi. Plusorsaristocratas assaièron de prendre lo poder en nomant d'emperaires enfants. La situacion s'estabilizèt amb l'installacion au poder deHan Huandi sota la regéncia de sa maire e dau princeLiang Ji (→159). 146 : acabament d'importanteis operacions de construccion defortificacions dins la region deiCamps Decumates, region importanta per la defensa romana au nòrd deisAups entre lei vaus deRen e deDanubi. 147 : crisi economica probabla au sen de l'Empèri Roman carAntonin lo Piós foguèt obligat d'acordar una remesa d'impòsts e d'annular totei leis arreirats. 147 : dins l'Empèri Part, mòrt dau rèiVologés III que foguèt remplaçat perVologés IV, fiu probable deMitridates IV.
v. 150 : enTeotihuacan, acabament de la construccion de laPiramida dau Soleu. Aquò constituís lo començament d'un periòde de tres sègles que marca l'apogèu de la ciutatmesoamericana. 152 : restauracion deifortificacions deTràcia per faciar la menaça deis incursionsnomadas. 154-155 : dins lo nòrd deBritània, revòuta dei Brigantins còntra la preséncia romana dins lei tèrras bassas d'Escòcia. Vencuda gràcias a l'arribada de renfòrç, entraïnèt la restauracion dei fortificacions localas. 155 : revòuta novèla enDàcia per de rasons desconegudas. v. 156 : creacion de la confederacion deiXianbei. Aquò entraïnèt la formacion d'un important estatnomada capable de menaçarChina. 159 : còp d'Estat organizat per l'emperaireHan Huandi per reprendre lo poder aLiang Ji. Pasmens,Han Huandi passèt rapidament sota l'influéncia deis eunucs de la cort laissant ansin lacorrupcion se desvolopar sensa limit (→166).
161 : mòrt de l'emperaireAntonin lo Piós que foguèt remplaçat per lei coemperairesMarc Aurèli eLucius Verus. Pasmens, la mòrt precòça dau segond (169) laissèt rapidament lo premier a la tèsta de l'Empèri Roman. 161-166 : assaiant d'aprofichar la mòrt d'Antonin lo Piós, lo rèi partVologés IV ataquètArmenia. Pasmens, en162-164, subiguèt plusors desfachas e sa capitala,Ctesifont, foguèt pilhada per lei legionaris en165-166. Deguèt finalament acceptar de restituirArmenia e de perdre divèrsei territòris frontaliers.
165-190 : grèva epidemia (probablament lavariòla) que tuèt de milions d'abitants dins l'Empèri Roman (5-15 milions de victimas). 166 : enChina, revòuta d'estudiants còntra la corrupcion de l'administracion. Dins aquò, lo movement foguèt reprimit.
166-180 : enGermania, guèrras entreRoma e divèrsei pòblesgermanics menats per leiMarcomans. Per empedir la formacion de reiaumes barbars poderós lòng de sa frontiera septentrionala, lei Romans ataquèron e destruguèron lei confederacions germanicas localas. De mai, lei Marcomans deguèron pagar un tribut anuau. 168 :mòrt de l'emperaire chinésHan Huandi. Foguèt remplaçat per l'emperaire enfantHan Lingdi. La cort chinesa se devesiguèt rapidament entre diferentei faccions. De combats veguèron lo succès deis eunucs a la tèsta de l'administracion. Fòrça corromputs, mantenguèron aisament l'emperaire en fòra de la gestion de l'Estat (→184). 175 : temptativa d'usurpacion dau generauAvidius Cassius que se proclamèt emperaire après una rumor a prepaus de la mòrt deMarc Aurèli. 180 : mòrt de l'emperaireMarc Aurèli que foguèt remplaçat per son fiuCommòde. 180 : enChina, començament d'una grèva crisi economica. Entraïnèt rapidament una tiera d'insureccions popularas qu'accelerèron lo declin de ladinastia Han (→184). 181 : mòrt deTanshihuai, fondator de la confederacionxianbei. Son fiu lo remplacèt mai divèrsei clans refusèron aquela succession ereditària. 182 : descubèrta d'un complòt visant a eliminarCommòde. Implicava una partida important de l'elèit roman (familha imperiala, senators, cap de lagarda pretoriana... etc.). Entraïnèt una repression saunosa e l'instauracion d'un regim imperiau autoritari.
184-185 : enChina, revòuta de la sècta dei Turbants Jaunes còntra lacorrupcion dau govèrn imperiau. Lo movement foguèt reprimit per l'armada e permetèt l'ascension de plusors generaus comaYuan Shao,Cao Cao eSun Jian. Pasmens, de pòchis de resisténcia contunièron de se batre fins a205. 189 : mòrt de l'emperaireHan Lingdi. Gaire preocupat per leis afaires dau país, laissèt l'Estat dins un estat preocupant e sa disparicion entraïnèt un novèu periòde d'instabilitat fins a l'establiment deHan Xiandi en190. Dins aquò, lo sobeiran aviá gaire de poders e èra plaçat sota l'influéncia de senhors de guèrra. v. 190-191 : temptativa d'usurpacion d'Osroes II dins l'Empèri Part. En parallèl, mòrt deVologés IV que foguèt remplaçat perVologés V. Aqueu darrier reprimiguèt l'insureccion. 192 :assassinat deCommòde. Sa mòrt entraïnèt una crisi de succession que foguèt reglada lo 1èr de junh de193 amb la presa dau poder perSeptimi Sever. 193-194 : guèrra civila dins l'Empèri Roman entreSeptimi Sever ePescennius Niger (sostengut per lei Parts). S'acabèt per la victòria de l'emperaire (→197). 195-202 : après lo sostèn part a l'armada dePescennius Niger,Septimi Sever comencèt una guèrra novèla entre Romans e Parts. Lei premiers prenguèron pauc a pauc l'avantatge e ocupèronNisibe (195) eCtesifont (197). 195-197 : dins l'Empèri Roman, temptativa d'usurpacion dau poder menada per lo generauClodius Albinus. Basat enBritània, desbarquèt enGàllia onte foguèt vencut. Se suicidiguèt laissant definitivament lo poder aSeptimi Sever. 196 : enChina, còp de fòrça de plusors generaus que prenguèron lo poder. Dins lei fachs,Cao Cao s'impausèt coma lo cap de l'Empèri fins a sa mòrt en220.
105 : segon la tradicion, descubèrta daupapier per lo ministre chinésCai Lun. Pasmens, l'arqueologia modèrna contesta uei largament aquela version. D'efiech, lei Chinés dausègle II avC avián ja lo mestritge de la fabricacion daupapier. 132 : acabament de la construccion dau premier sismograf per lo sabent e òme d'estat chinésZhang Heng[1]. Se compausava d'una urna de bronze contenent un pendul. Lo movement dau pendul engendrat per un tèrratrem permetiá de detectar sa direccion (→138). 138 : premiera deteccion d'untèrratrem per l'aparelh dau sabentZhang Heng (→132).
