1540-1545 : invasion novèla dau territòri maia per leisEspanhòus. Ben preparada gràcias a la formacion d'alianças amb certanei ciutats-estats, l'ataca ocupèt prudentament lei regions ocupadas en i fondant de vilas protegidas per degarnisons. Pasmens, lo resultat demorèt mitigat car certanei pòbles maias contunièron de resistir. 1541-1543 : enEtiopia, l'arribada d'uncòrs expedicionariportugués permetèt, après de combats saunós, d'infligir una desfacha importanta ai fòrças dauSultanat d'Adel e de tuar l'emirAhmad ibn Ibrahim. Aquò permetèt de dispersar lei tropasmusulmanas. 1541 : revirada d'una premiera temptativa d'implantacion d'unacoloniafrancesa dins la vau deSant Laurenç. 1544 : dins loKhanat d'Astrakhan, còp d'estat d'Iamgurchi que capitèt de remplaçarAq Kübek amb lo sostèn de l'aristocracia dei Nogaïs. Dins aquò, de tensions apareguèron entre lo khan e lei Nogaïs. Ansin, lo caòs intèrne contunièt dins lei regions occidentalas de l'espaci mongòl.
1546-1547 : revòuta de divèrsei ciutats-Estats maias còntra la dominacionespanhòla. Pasmens, de renfòrç permetèron ais Europèus de rebutar leis atacas e de sometre definitivament lo nòrd deYucatan. 1547 : enAfrica Orientala, de negociacions entreEtiopians e Oròmos, un pòble nomada qu'èra a migrar vèrs lo nòrd. Gràcias a un acòrdi diplomatic, lo negus capitèt de desviar lei migracions vèrs leisestatsmusulmans de la region (→1550).
1541 : fabricacion dau premierglòbe terrèstre per logeograf ematematicianflamencGerardus Mercator (1512-1594). I representèt lo traçat deicontinents coneguts e i superpausèt certaneisestelas. Son invencion venguèt rapidament un otís fòrça important per la navegacion. 1542 : publicacion deDe historia stirpium commentarii, òbra daubotanistaalemandLeonhart Fuchs (1501-1566). Depintèt aperaquí 550 espècias de plantas de la flòra germanica. Pichona evolucion a respèct deis autrei botanistas dau periòde, un trentenau d'espècias avián solament un interès ornamentau.
1543 : publicacion, quauquei jorns avans la mòrt de son autor, de la teoriaeliocentrica desvolopada per lo prèirepolonésNicolau Copernic en1513. Maugrat d'errors fòrça importantas, aquela teoria anava permetre l'abandon dau modèl dePtolemèu e favorizar l'aparicion de la sciéncia modèrna. 1543 : publicacion deThe Grounde of Artes, teachings the Worke and Practise, of Arithmeticke, both in whole numbers and fractions daumatematiciangalésRobert Recorde (vèrs1512-1558). Premier obratge d'algèbra escrich enanglés, favorizèt la difusion de l'algèbra dins leisIllas Britanicas. 1543 : traduccion deisElements d'Euclides per lo matematicianNiccolo Fontana Tartaglia (1499-1557). Aquò permetèt la difusion de lageometria enEuròpa.
1543 : publicacion deDe Corporis Fabrica, òbra majora daumètgebrabançonAndreas Vesalius (1514-1564). Èra un obratge tractant de l'anatomia umana d'aperaquí 700 paginas que son influéncia foguèt quasi similara a aquela de la teoriaeliocentrica deNicolau Copernic gràcias a de descripcions e d'illustracions fòrça precisa. De mai, ausèt i refutar de teorias emesas perGalen, çò que marquèt lo començament de la critica dau saber medicau eissit de l'Antiquitat. 1543 : enEspanha, foguèron tanben publicadas doas òbras majoras de lamedecina de laRenaissença : loDispensarium (« La farmacopèa ») e loDioscoride-Materia Medica dau mètge eteologianespanhòuMiguel Servet (1511-1553). Tiera de commentaris medicaus sus lei practicas dau periòde, conoguèron un succès important en despiech de la condamnacion de son autor per l'Inquisicion. 1544 : descubèrta de l'enclinason magnetica per l'astronòm eengenhairealemandGeorg Hartmann (1489-1564). Pasmens, son trabalh demorèt desconegut fins a la fin dau sègle e, en1581, l'AnglésRobert Norman descurbiguèt tornarmai aqueu fenomèn d'un biais independent. 1545 : dins lavilaitaliana dePàdoa, inauguracion dau premier jardin botanic.
1545 : publicacion d’Ars Magna daumatematicianitalianGirolamo Cardano (1501-1576). Aquela obratge i desvolopèt per lo premier còp de solucions a d'equacions de tresen e de quatren gras. 1546 : premiera mencion perGerardus Mercator (1512-1594) — pasmens, lo fenomèn èra benlèu ja estat observat aperavans — d'un escart entre leiPòls Nòrd geografic e magnetic. 1546 : publicacion deDe Contagione et Contagiosis Morbis (« De la contagion e dei malautiás infecciosas ») escrich per lo mètgeitalianGirolamo Fracastoro (1473 ò1478 -1553). I depintèt seis observacions e i prepausèt per lo premier còp de mecanismes de transmission deimalautiás. De mai, postulèt l'existéncia de micro-organismes, situats sus la pèu ò lei vestits dei malauts, responsables de la transmission. Pasmens, seis idèas — aisment acceptadas per leis autrei mètges — trobèron ges d'aplicacion avans la confirmacion de sa teoria au sègle XIX perLouis Pasteur (1822-1895)
