901 : revirada d'unaincursionongresa còntra lo nòrd d'Itàlia. La multiplicacion d'aqueleis expedicions entraïnèt de discussions entre sobeirans occidentaus per formar una aliança comuna còntra leis Ongrés. 902 : acabament de la conquista deSicília per leis Arabes. En revènge, enAnatolia Orientala, lei Bizantins capitèron de conquistar divèrsei territòris. 902-904 : trèbols importants enSiria en causa de la revòuta deiCarmatas, una sècta inspirada per lokharigisme (→907].
Representacion dau pilhatge deTessalonica dins un manuscritbizantin dau sègle XI ò XII.
904 : importanta desfachabizantina amb la presa deTessalonica per lo pirata grècLeon de Trípols que capturèt 22 000 abitants e 60 naviris[1]. 904-905 : aprofichant de trèbols intèrnes grèus, leis armadasabbassidas reconquistèron l'Egipte deiTulunides. 907 : incursions dauRus' de Kiev còntraConstantinòble. LeiBizantins acceptèron de pagar un tribut important per defugir una ataca novèla (→911). 907 : importanta victòria ongresa còntra lei Francs a labatalha de Bratislava. Arrestèt l'expansion dei Francs vèrs l'èst durant 50 ans e permetèt ais Ongrés d'organizar liurament seis incursions còntra lei regions francas. 908 :mòrt daucalifaAl-Muktafi qu'es considerat coma lo darrier califa de ladinastiaabbassida aguent un poder reau avans la renaissença dau Califat au sègle XII. Foguèt remplaçat perAl-Muqtadir, un enfant plaçat sota la direccion d'unaregéncia.
909 : enMagrèb Orientau, presa de Raqqada, capitala deisAglabidas, per lo cap religióschiitaUbayd Allah al-Mahdi. Lo venceire fondèt loCalifat Fatimida (→911). 910 :batalha de Rednitz que s'acabèt amb una importanta victòria ongresa còntra lei tropas de laFrancia Orientala. Per empedir d'autreis incursions, lo rèiLoís l'Enfant deguèt acceptar lo pagament d'un tribut anuau. 911 : incursion probabla dau Rus' de Kiev còntra la region deConstantinòble. De negociacions permetèron de conclure un acòrdi comerciau amb leiBizantins. Respectat per lei dos partits, foguèt a l'origina de relacions bònas entre lei dos pòbles fins au sègle XIII (→941). 911 : enMagrèb, descubèrta de divèrsei complòts dirigits còntra lo califaUbayd Allah al-Mahdi. Aquò li permetèt de purgar l'aristocracia e de pacificar la region. 911-912 : revirada d'una expedicionbizantina còntraCreta. Durant sa retirada, la flòta subiguèt de pèrdas en causa d'una ataca menada perLeon de Trípols eDamian de Tir (→924). 912 : dins laPeninsula Iberica, lei tropas dauReiaume deis Astúrias capitèron de desplaçar la frontiera ambAl-Andalús lòng dau riuDouro. La capitala foguèt transferida a Leon. 912 : mòrt de l'emperairebizantinLeon VI l'Avisat (çò qu'entraïnèt l'abandon de l'expedicion deCreta). Son successor,Alexandre, refusèt de mantenir lo tribut anuau pagat aiBulgars entraïnant una guèrra novèla (→913). 913-914 : mòrt de l'emperairebizantinAlexandre que foguèt remplaçat per son nebòtConstantin VII. Una regéncia foguèt organizat e de negociacions permetèron de restablir la patz amb leiBulgars. Pasmens, lei condicions foguèron duras amb l'obligacion de coronar emperaire lo rèi bulgarSimeon Ièr. Fòrça impopular, aqueu tractat permetèt aZoe Carbonopsina, maire deConstantin VII, d'eliminar la regéncia e de prendre lo poder. Decidèt de reprendre la guèrra còntra lei Bulgars (→917). 913-915 : revirada d'una campanhafatimida còntraEgipteAbbassida. Dins aquò, lei Fatimidas capitèron de mantenir sei posicions enCirenaïca (→919). 914-917 : guèrra entreBizantins eBulgars. Largament batuts, lei Bizantins deguèron concedir de privilègis economics importants a seis adversaris. 916-917 : aprofichant lei dificultats intèrnas deFrancia Orientala, leisOngrés menèron divèrseis incursions dins lo reiaume pilhantBrema,Amborg eBasilèa. 918 : encoratjats per lei victòrias bulgaras còntra leiBizantins, leisArabes menèron tornarmai d'incursions enAnatolia. 918-922 : enCaucàs, a l'iniciativa de l'emirMunis al-Muzaffar, guèrra entre leisAbbassidas e leiSajides. Son objectiu èra d'eliminar un emirat de facto independent e de restaurar l'autoritat deBagdad dins la region. Lo cap de la dinastia,Yusuf Ibn Abi'l-Saj, foguèt capturat e acceptèt de reconoisser tornarmai l'autoritat dau califa en cambi de sa liberacion en922. 919 : dins l'Empèri Bizantin, còp d'Estat menat per l'amirauRoman Lecapèn per restaurar l'autoritat de l'emperaireConstantin VII e arrestar la regentaZoe Carbonopsina. Dins lei fachs, prenguèt lo contraròtle de l'Empèri amb lo títol de cesar. L'an seguent, se proclamèt coemperaire. 919-920 : incursions ongresas enItàlia. Incapable de leis arrestar, l'emperaireBerenguer de Friol deguèt negociar lo pagament d'un tribut e li permetre de pilhar lei vilas rebèlas. 919-920 : revirada d'una novèla expedicionfatimida còntra l'EgipteAbbassida. 921 : mòrt sus lo prat batalhier dau ducVratislav Ièr de Boèmia durant una campanha defensiva còntra una incursionongresa. 922 : capitada d'una importanta incursion ongresa enGermania (pilhatge deSaxònia, deFranconia, deSoabia, deSoïssa, d'Alsàcia e deLorena. Dins aquò, leis Ongrés foguèron batuts durant una temptativa de captura dau rèiEnric Ièr. Un cap nomada important foguèt capturat per lei Francs que negocièron una trèva de 9 ans en cambi de sa liberacion (→933). 922 : començament de la conquista deMagrèb per leiFatimidas. Dins lei fachs, sei fòrças capitèron d'ocupar quauquei vilas importantas mai foguèron jamai capablas d'establir son autoritat dins lei campanhas. 922-924 : represa de la guèrra entreBizantins eBulgars. Lo conflicte s'acabèt per una victòria bulgara novèla eConstantinòble deguèt confiermar lo títol imperiau deSimeon Ièr e acceptar lo pagament d'un tribut anuau. 924 : importanta victòria navalabizantina a l'entorn de l'illa deLemnos. Permetèt de redurre l'activitat deipiratas installats dins l'Emirat de Creta. 924-925 : a la demanda de l'emperaireBerenguer de Friol, leis Ongrés prenguèron, pilhèron e cremèronPàvia qu'èra en revòuta còntra eu. Puei, passèron enProvença onte pilhèronNimes. 925 : fondacion dauReiaume de Croàcia per lo rèiTomislav Ièr. 926 : presa deMelitèn per leiBizantins. Aquò li permetèt de plaçar l'emir de la region sota sonprotectorat e de desvolopar tornarmai son influéncia en fòra d'Anatolia. 926-928 : revirada d'una campanha militara abbassida còntra l'illa deBahrayn tenguda dempuei898 per lei Carmatas. 927 : mòrt de l'emperairebulgarSimeon Ièr. Foguèt remplaçat per son fiuPèire Ièr que concluguèt rapidament d'acòrdis comerciaus e politics ambConstantinòble. 928 : incursion bizantina còntra lei regions d'Armenia tengudas per leimusulmans. L'abséncia totala de reaccion de part deis Abbassidas i illustrèt lo declin de la poissança deis emirs locaus que foguèron pauc a pauc expulsats ò obligats d'acceptar la senhoriá deConstantinòble. 929 : guèrra civila au sen dauCalifat Abbassida entre lei partisans dau califaAl-Muqtadir e aquelei d'Al-Qahir (→932). Lo conflicte s'acabèt amb la victòria dei lealistas mai afebliguèt grèvament l'armada. Permetèt tanben lo pilhatge deLa Mèca per lei Carmatas. En particular, raubèron laPèira Negra e la gardèron fins au pagament d'un recapte en952.
Representacion de la conquista de Melitèn per lei Bizantins.
930-936 : importanta campanha bizantina enAnatolia Orientala e dins lo nòrd deSiria. Permetèt aConstantinòble de reconquistarMelitèn eSamosate. 932 : per de rasons desconegudas, l'emirMunis al-Muzaffar e lo califaAl-Muqtadir intrèron en guèrra. Lo conflicte s'acabèt amb la mòrt dau segond.Munis nomètAl-Qahir per lo remplaçar (→933). 933 : represa deis incursionsongresas còntra lei territòris germans. 933 : descubèrta d'un complòt organizat còntra lo califaabassidaAl-Qahir. Entraïnèt l'arrestacion e l'execucion de plusors caps dau Califat, compres l'emirMunis (→934). 933-934 : enPèrsia, conquista deFars, deKhuzestan e deKerman per leiBuyides. 934 : assassinat dau califaabassidaAl-Qahir qu'èra jutjat tròp tiranic e crudèu. Foguèt remplaçat perAr-Radi que laissèt totalament la gestion deis afaires de l'Estat a sei visirs. Aprofichant la situacion, lei governadors deBasra venguèron independents. 934 : mòrt dau califafatimidaUbayd Allah al-Mahdi. Foguèt remplaçat per son fiu egenerau,Al-Qaim bi-Amr Allah.
934-940 : erupcion dau complèxvolcanicislandés d'Eldgjá. A l'origina de l'emission de 21 km3 demateriaus volcanics, aguèt d'efiechs importants sus lo clima mondiau en causant unrefrejament globau durant quauqueis annadas. 935 : capitada d'una expedicionongresa d'amplor còntra lei reiaumes d'Euròpa Occidentala. PilhètSoabia,Alsàcia,Lorena,Borgonha eItàlia fins a la region deNàpols. Puei, sus lo camin dau retorn, pilhètBorgonha un segond còp,Turíngia,Franconia eBavièra (→937). 935-936 : enEgipte, lei governadors locaus aprofichèron l'afebliment deisAbbassidas per venir independents. En parallèl, revirada d'una campanha militaraabbassida per mantenir leiHamdanides dins son esfèra d'influéncia. Aquò entraïnèt l'independéncia totala de l'emirat. 937 : incursion ongresa novèla enEuròpa Occidentala entraïnant lo pilhatge deLorena, deBorgonha, deSàvoia e dau nòrd d'Itàlia (→939). 938 : signatura d'un tractat de patz entreBizantins eAbbassidas. LeiHamdanides e leis emirs locaus situats lòng de la frontiera bizantina èran pas regardats per aqueu tractat. 938-939 : guèrra dins loCalifat Abbassida entre lo visirMuhammad ibn Ra'iq e lo generau turcBajkam. Lo conflicte entraïnèt de destruccions considerablas e s'acabèt amb la victòria dau segond. LeiHamdanides aprofichèron la situacion per s'estendre enSiria e enIraq. P 939 : pagament d'un tribut per lo duc deLombardia per defugir una incursion ongresa. 940 : mòrt dau califa abbassidaAr-Radi que foguèt remplaçat perAl-Muttaqi. Lo generauBajkam demorèt lo cap vertadier dau Califat. 941 : revirada quasi totala d'una incursion dei Rus' còntra la region deConstantinòble. 941-944 : après la mòrt dau generauBajkam, trèbols intèrnes grèus dins loCalifat Abbassida. LeiHamdanides aprofichèron la situacion per annexar la totalitat deSiria. Assaièron tanben sensa succès d'ocuparBagdad. Finalament, lo califaAl-Muttaqi foguèt reversat per un generau turc,Tuzun, que prenguèt lo contraròtle deBagdad e nomèt un califa fantòche. 941-945 : guèrra entre loRus' de Kiev e l'Empèri Bizantin. S'acabèt per un succès bizantin que permetèt de tornar equilibrar lei clausas dau tractat signat en911. Pasmens, aquò empachèt pas lo restabliment rapide dei relacions entre lei dosEstats (→969). 943 : incursion ongresa còntraTràcia. LeiBizantins acceptèron de pagar un tribut en cambi d'una trèva de 5 ans. 943-944 : menaçadas per leiBizantins, lei vilas d'Alèp e d'Edessa acceptèron de venirtributàrias deConstantinòble. 943-947 : enMagrèb, importanta revòuta menada per loteologianibaditaAbu Yazid còntra leiFatimidas. Federèt totei lei maucontents de la region, compres dusunitas, e conquistètTunis avans d'èsser batut e capturat. 944-945 : tiera de còps d'Estat dins l'Empèri Bizantin amb lo reversament deRoman Lecapèn per sei fius,Estève Lecapèn eConstantin Lecapèn. Pasmens, foguèron a son torn reversat per lei partisans deConstantin VII Porfirogènit. Aqueu darrier laissèt lo poder a sei generaus e sa frema,Elena Lecapèn. 945 : presa deBagdad per leiBuyides que fondèron lo sieu emirat e placèron lo califa abbassida sota tutèla. Aquò marquèt la fin de l'independéncia dei califas abbassidas fins a la fin dau sègle XI. 946 : mòrt dau califafatimidaAl-Qaim bi-Amr Allah que foguèt remplaçat per son fiuAl-Mansur. 949 : revirada d'una expedicion navalabizantina còntra l'Emirat de Creta. Segonda mitat dau sègle X : abandon definitiu dei ciutats-estatsmaias deTikal e deCalakmul. 952-953 : combats entreBizantins eHamdanides dins la vau d'Eufrates.
955 : importanta victòria dau rèiOton deFrancia Orientala còntra leisOngrés a labatalha de Lechfeld. Aquela batalha marquèt la fin progressiva deis incursions ongresas enEuròpa e lo començament de l'estructuracion dau reiaume medievau d'Ongria. 958-959 : conquistabizantina de divèrsei territòris dins lo nòrd deSiria e deMesopotamia.
960-961 : reconquista deCreta per leiBizantins. 962 : pilhatge d'Alèp per leiBizantins. 965 : revirada d'una expedicion navalabizantina dirigida còntraSicília. 965 : importanta victòria dau grand-duc de Kiev,Sviatoslav Ièr, còntra lei Bulgars. Aquò li permetèt de protegir sa frontiera sud mai precipitèt una intervencion bizantina dins la region (→969). 966 : conquista deCilícia per leiBizantins.
Tribüs principalas deis Eslaus Occidentaus ai sègles IX e X.
966 : conversion dau princeMieszko Ièr de la tribü deiPolans aucristianisme. Aquò li permetèt de normalizar sei relacions ambé loSant Empèri Roman Germanic e de renfòrçar son autoritat. Per la Glèisa de Roma, aquò permetèt la creacion dau premier evescatpolonés en968. 967-971 : encoratjats perConstantinòble, lei Rus' deKiev ataquèron e pilhèron lo nòrd dauKhanat Bulgar. Dins aquò, lei Bizantins foguèron rapidament obligats d'intervenir per empedir la conquista totala deBulgaria per lei Rus'. Capitèron d'annexar totei lei regions au sud deDanubi. Lo rèsta dau Khanat deguèt acceptar la senhoriá deKiev. 969 : invasion e conquista d'Egipte per leiFatimidas. Lei venceires ordonèron la construccion dauCaire coma capitala e desplacèron lo centre de son territòri deMagrèb vèrsEgipte. Aquò permetèt pauc a pauc ai governadors fatimidas deMagrèb de venir independents. 969 : assassinat de l'emperairebizantinNicèfor II Focas que foguèt remplaçat per lo generauJoan Zimisces. 969 : enEuròpa Orientala, importanta victòria dau grand-duc de Kiev,Sviatoslav Ièr, dins l'estèpa. Li permetèt de vassalizar leiCazars, un importantpòble nomada. 969-971 : en causa de l'expansionisme de l'emperaireJoan Zimisces dins leiBalcans, guèrra dins la region entre l'Empèri Bizantin e una aliança gropantBulgars eRus'. S'acabèt per una victòria bizantina. Pasmens, lei Rus' obtenguèron de condicions favorablas (→1024). 970 : conquista deJerusalèm per leiFatimidas. 972 : enChina, restabliment de l'examen imperiau d'intrada dins l'administracion per lo govèrnSong. 972-974 : revirada d'una campanha militara dei Carmatas còntra l'EgipteFatimida. 973 :batalha de Tortor qu'entraïnèt la conquista dei fortalesasprovençalas tengudas per lei Sarasins per lo còmteGuilhèm Ièr de Provença. Permetèt tanben au còmte de tornar establir son autoritat sus lei regions orientalas dau comtat. 974 : vassalizacion de l'Emirat de Mossol per leiBizantins. Un an pus tard, una armada bizantina ocupètDamasc,Trípol,Sidon e plusors autrei vilas deSiria. Pasmens, poguèt pas se mantenir dins tota la region (→983). 976 : mòrt de l'emperaireJoan Zimisces que foguèt remplaçat perBasili II. 979 : nominacion d'Ibn Killis comavisir dauCalifat Fatimida. Sa politica permetèt de redreiçar la situacion economica d'Egipte e d'assegurar la prosperitat de ladinastia. 980 : començament d'una guèrra novèla entre l'Empèri Bizantin e unKhanat Bulgar restaurat. 983 : avançada deiFatimidas enSiria ont prenguèronDamasc e intrèron en contacte amb leiBizantins (→988). 987 : enFrancia Occidentala, eleccion d'Uc Capet coma rèi per l'aristocracia. Aquò marquèt lo començament de l'estructuracion dau reiaume deFrança. 988 : conversion aucristianisme daugrand prince de Kiev,Vladimir lo Grand. Aquò entraïnèt la conversion de la màger part de la noblesa de la Rus' e, pauc a pauc, dau rèsta de la populacion. 988 : signatura d'una trèva entreBizantins eFatimidas. Organizèt un cambi de presoniers e reconoguèt l'emperaire bizantin coma lo protector deicrestians vivent sus lo territòri fatimida e, reciprocament, lo califa fatimida coma lo protector deimusulmans vivent sus lo territòri bizantin. Lo nom dau califa abbassida foguèt tanben remplaçat per aqueu dau califa fatimida dins l'apèu de lamosqueta deConstantinòple (→994). 988 : fondacion d'unauniversitat dins laMosqueta Al-Azhar dauCairo per localifaAbu Mansur Nizar al-Aziz Billah. 990 : data tradicionala de la fondacion dau reiaume d'Etiopia perMara Takla Haymanot. 994-995 : combats entreBizantins eFatimidas enSiria. 996-997 : guèrra civila dins l'Empèri Gaznevida per la succession deSebüktigin. S'acabèt per la victòria deMahmud de Ghazni. 998-1000 : combats novèus entreBizantins eFatimidas enSiria. Lei dos camps mantenguèron sei posicions e signèron una trèva de 10 ans. 999 : annexion deMoràvia perPolonha. 1000 : annexion d'Ibèria perConstantinòble en cambi de la distribucion de títols prestigiós au sen de l'aristocracia locala. 1000 :batalha de Svold entre la flòta d'Olafr Tryggvason e lei flòtas coalizadas deDanemarc, deSuècia e dei jarls de Lade. S'acabèt per la destruccion ò la captura dei naviris d'Olafr e sa mòrt. Après aqueu resultat, Norvègia foguèt partejada entre lei diferents venceires sota la senhoriá dei rèis danés e suedès. Aquò marquèt l'aplant dei temptativas d'unificacion deNorvègia a l'entorn d'un prince crestian fins a l'assai d'Olaf II. 1000 : fondacion d'un arquevescat enPolonha.
Sègle X : periòde probable de la redaccion dau conjurTomida femina qu'es l'òbra pus anciana ben identificada coma escricha enoccitan. 977 : enIraq, acabament dau premier sanctuari de laMosqueta de l'imam Ali a l'iniciativa deiBuyides.
983 : publicacion per lomatematician persanIbn Sahl d'un tractat sus lei miraus que presentava tanben leilèis de la refraccion. v. 990 : introduccion de la nocion d'abac enEuròpa perGerbèrt d'Orlhac. 994 : descubèrta de la demenicion de l'enclinason de l'aisse de rotacion de laTèrra per l'astronòmiranianAl-Khujandi. 1000 : publicacion deSus la construccion d'unpentagòne eqüilaterau dins un carrat conegut dau matematician arabiAbu Sahl al-Quhi (vèrs940 - 1000). En particular, son autor i donèt la solucion d'unaequacion dau quatren gras.
.svg)
