201-198 : aprofichant l'afeblimentchinés consecutiu a laguèrra civila de210-206 avC, leiXiongnu – denomadas de l'estèpaeurasiatica – comencèron de menar d'incursions sus lo territòri de l'Empèri. Après la revirada d'una expedicion punitiva,Han Gaozu decidèt de negociar ambModu Chanyu. En cambi d'untribut e d'un maridatge amb una princessa imperiala, unapatz fragila foguèt establida.
200-197 : aprofichant una revòuta quasi generala deGrècia còntraMacedònia, lei Romans intervenguèron dins la region per redurre la poissança macedoniana. Après un conflicte indecís, bateguèron durament son adversari aCinoscèfales. Impausèron de pèrdas territòrialas duras ai Macedonians que deguèron abandonar sei posicions enGrècia e enTessàlia. « Liberadas » de l'influéncia macedoniana, lei ciutats grègas passèron sota aquela deRoma. 197-195 : aliança entreEsparta eMacedònia dins l'encastre de laSegonda Guèrra de Macedònia. Aquò permetèt aNabis d'obtenir la garda d'Argos. Cambièt alora rapidament de camp per se raprochar deRoma en esperant conservar lo contraròtle de la vila. Pasmens, son projècte mau capitèt car lei Romans assetjèronEsparta e someteguèronNabis (abandon d'Argos, indemnitat de guèrra...).Nabis foguèt assassinat tres ans pus tard après aver començat la reconquista dei territòris perduts. 192 : a la mòrt deNabis,Esparta foguèt obligada d'intrar dins laLiga Aquèa. La ciutat perdiguèt ansin sonindependéncia fins a147 avC. 192 : enChina, leinomadasxiongnu demandèron l'organizacion d'un maridatge entre son capModu Chanyu e l'emperairitz doarièraLu Zhi, cap vertadier de l'Empèri, dempuei195 avC. La cort refusèt mai prepausèt en plaça una autra princessa imperiala. Aquò permetèt de mantenir lapatz.
192-187 : maucontenta dau resultat de laSegonda Guèrra de Macedònia,Etòlia s'alièt amb l'Empèri Seleucid per per « liberar Grècia de l'oppression romana ». Pasmens,Antióc III foguèt durament batut per leilegions aMagnesia (188 avC) e deguèt abandonar la màger part d'Anatolia. Leis Etolians foguèron obligats de se sometre en187 avC e sa Liga perdiguèt tota importància. Dins lei fachs,Grècia venguèt unprotectoratroman. 191-188 : revòutaespartenca còntra laLiga Aquèa a l'iniciativa de partisans deNabis. Pasmens, lo movement foguèt batut e lei venceires destruguèron leifortificacions d'Esparta. La vila vencuda perdiguèt son importància per venir unicament un centre segondari dePeloponès. 184 : enChina, revirada d'una temptativa de còp d'Estat de l'emperaire fantòcheHan Qianshao. Arrestat perLu Zhi, foguèt executat e remplaçat perHan Houshao. 180 :mòrt deLu Zhi. Tanlèu, la màger part de son clan foguèt executat per un complòt deministres e degeneraus que nomèt un emperaire novèu,Han Wendi, amb una autoritat restaurada. Lo sobeiran novèu adoptèt una politica progressista (abolicion de la lèi permetent l'arrestacion de la familha dei criminaus, programa d'ajuda per lei paures, perdon dei senhors en revòuta còntraLu Zhi...). 175 : decrèt liberalizant la produccion de pèças decoire e d'estanh enChina. 174 : per mantenir lapatz amb leiXiongnu,Han Wendi negocièt tornarmai un acòrdi diplomatic basat sus lo pagament d'untribut e l'organizacion d'un maridatge amb una princessa imperiala.
171-168 : principalament entraïnada per la volontat dau rèiEumèn II dePergam de destrurreMacedònia, aquela guèrra veguètRoma atacarMacedònia. Mau preparats, lei Romans capitèron finalament d'anientar l'armada advèrsa aPidna. Vencut,Macedònia dispareguèt e foguèt devesida en quatre republicas totalament somesas aRoma. 167 : perseguida de l'òbra legislativa progressita de l'emperaireHan Wendi. Enebiguèt certanei castigs coma leitatoatges infamants e leisamputacions. Foguèron remplaçats per de còps defoit. Pasmens, aquò mau capitèt car lofoit entraïnava tanben de bleçaduras fòrça grèvas (→156 avC). 163 : intervencion romana enEgipte per clarificar lei poders dePtolemèu VI,Ptolemèu VIII eCleopatra II. Lo premier demorètfaraon e lo segond venguèt rèi deCirenaïca. Dins lei fachs, aquò confiermava la feblessa egipciana e son intrada dins la zòna d'influéncia deRoma. 157 :mòrt de l'emperaireHan Wendi. Son fiuHan Jingdi li succediguèt e contunièt sa politica. Per exemple, tre l'an seguent, demeniguèt lo nombre de còps defoit prevists per lei lèis penalas per demenir lo risc de bleçaduras grèvas. Foguèt pasmens necessari d'o redurre tornarmai en144 avC. 154 : enChina,Han Jingdi decidèt d'aumentar la centralizacion per melhorar l'eficacitat daugovèrn imperiau. Aquò entraïnèt larevòuta dei rèis provinciaus que foguèron aisament batuts. Totei moriguèron durant lo conflicte. 154 : enEgipte, una tempativa dePtolemèu VII de conquistarChipre (amb lo sostèn roman) s'acabèt per una desfacha. Capturat, foguèt pasmens perdonat per son frairePtolemèu VI e liberat. Aquò permetèt au país de conóisser un periòde suau fins a145 avC. 153-150 : enAfrica, ataca deCartage per leiNumides dau rèiMassinissa. En despiech dei limits impausats per lo tractat de201 avC, lei Cartaginés mobilizèron una armada per se defendre. En parallèl, la fin dau pagament de l'indemnitat de guèrra en151 avC agravèt lo maucontentament dau partit roman anticartaginés (→149 avC). 150 : revirada d'una revòutaespartenca còntra laLiga Aquèa. 150-148 : revòuta antiromana enMacedònia. Lei rebèls foguèron batuts e la region dirèctament annexada perRoma (Quatrena Guèrra de Macedònia).
149-146 : sètge e destruccion deCartage per leiRomans. La màger part deis abitants foguèron chaplats. 148-147 : enPèrsia, leiParts aprofichèron la caòs intèrne de l'Empèri Seleucid per atacar e conquistar la region d'Ectabana.
147-146 : per assegurar son contraròtle definitiu susGrècia, leiRomans decidèron d'eliminar laLiga Aquèa. Per aquò, aprofichèron la volontat d'independéncia d'Esparta per li mandar unultimatum inacceptabla. Lo conflicte s'acabèt per la destruccion deCorint e una victòria totala deRoma. Tornarmai independenta,Esparta perdiguèt tota importància e foguèt pauc a pauc annexada dins l'Empèri Roman. 145-124 : lònga guèrra de succession enEgipte après lamòrt dePtolemèu VI. Agravèt rapidament lo declin dau país e de sa dinastia (→118 avC). 141 : mòrt de l'emperaire chinésHan Jingdi. Son rèine es considerat coma un edat d'aur de la civilizacion chinesa. Foguèt remplaçat per son fiuHan Wudi que foguèt rapidament privat de sei poders quand sei projèctes de reformas mau contentèron l'emperatritz doarièra Bo, cap vertadiera dau país. 141-139 : ataca deiParts còntra leiSeleucids enMesopotamia. Capitèron de capturarBabilònia,Seleucid e lo rèiDemetrius II Nicator (→130 avC). 130-129 : après quauquei succès iniciaus, revirada d'una còntra-ofensiva seleucida enMesopotamia amb la mòrt dau rèiAntióc VII Sidetes. 125 : menaçada per leiSallavis,Massalia demandèt l'ajuda militara deRoma (→118 avC). 118 : conquista dau sud-èst deGàllia per leiRomans. I fondèron la província deGàllia Narbonesa. Colonizada, la region se latinizèt rapidament, fenomèn a l'origina de lalenga occitana (→sègle VIII). 118 : amaisament de la situacion politica enEgipte amb la publicacion de decrèts d'amnistia publicats perPtolemèu VII,Cleopatra II eCleopatra III.
113 : enNumidia, lo rèiJugurta assassinèt totei leis autrei rèis de son pòble nomats per leiRomans. Aquò li permetèt de restaurar l'unitat politica dei Numides mai entraïnèt una reaccion romana. De112 a105 avC, plusors legions lo privèron pauc a pauc de sei sostèns en ocupant lei vilas. Puei,Jugurta foguèt capturat gràcias a un traïment. Fòrça important dins l'istòria romana, aqueu conflicte veguèt l'ascension dei generausMarius e deSulla. 107 : après una revòuta dei Cèltas Tectosages, conquista deTolosa per lei Romans. 107-101 : après lamòrt dePtolemèu VII en116 avC, son fiuPtolemèu IX li aviá succedit sensa dificultat. Pasmens, en107 avC, de complòts minèron tornarmai la dinastia e una guèrra civila aguèt luòc. S'acabèt amb la victòria dePtolemèu X.
Sègle II avC : data tradicionalament adoptada per l'invencion daupergamin. Pasmens, de pèus animalas foguèron utilizadas coma supòrt d'escritura avans aquela data que correspond subretot a la generalizacion de son usatge dins certanei regionsmediterranèas. Sègle II avC : durant aqueu sègle, l'astronòmIparc (v.180-125 avC) redigiguèt e publiquèt lei premierei taulas trigonometricas conegudas. 135 : premiera descripcion coneguda de lanèu dins un librechinés. 120 : enChina, redaccion d'un tractatmetallurgic sus l'afinatge de lafonda. Lei metòdes depintats permetián de produrre un metau amb una concentracion relativament precisa decarbòni. Ansin, lei forgeirons chinés foguèron capables de fabricar d'espasas amb un talhent d'acier dur e una lama defèrre relativament mòu. Pasmens, aquelei procès donèron pas naissença a una industriasiderurgica desvolopada.
.svg)