|
| Generelle eigenskapar |
|---|
Namn,kjemisk symbol,
atomnummer | Xenon, Xe, 54 |
| Kjemisk serie | Edelgass |
| Gruppe,periode,blokk | 18,5,p |
| Tettleik,hardleik | 5,9kg/m3,(ikkjeSI) |
| Utsjånad | Fargelaus
 |
| Atomeigenskapar |
|---|
| Atommasse | 131,293u(ikkjeSI) |
| Atomradius (berekna) | ? (108)pm |
| Kovalent radius | 130 pm |
| Ioneradius | (?) pm (ladning: 0) |
| van der Waals radius | 216 pm |
| Elektronkonfigurasjon | [Kr]4d105s25p6 |
| Elektron perenerginivå | 2, 8, 18, 18, 8 |
| Oksidasjonstrinn (oksid) | 0,+2, +4, +6 (svaksyre) |
| Krystallstruktur | Kubisk flatesentrert |
| Fysiske eigenskapar |
|---|
| Tilstandsform | Gass |
| Smeltepunkt | 161,4 K (−111,8°C) |
| Kokepunkt | 165,1 K (−108,1°C) |
| Molart volum | 22200cm3/mol |
| Fordampingsvarme | 12,636kJ/mol |
| Smeltevarme | 2,297 kJ/mol |
| Damptrykk | (?)Pa ved K |
| Ljodfart | 1090m/s ved −110 °C |
| Diverse eigenskapar |
|---|
| Elektronegativitet | 2,6 (Paulings skala) |
| Spesifikk varmekapasitet | 158J/(kg·K) |
| Elektrisk konduktivitet | (?)MS/m |
| Termisk konduktivitet | 0,00569W/(m·K) |
| Ioniseringspotensial | 1170,4 kJ/mol
2046,4 kJ/mol
3099,4 kJ/mol |
| Mest stabile isotopar |
|---|
Iso-
top | Naturleg
førekomst | Halverings-
tid (ikkje SI) | NM | NE MeV
(ikkje SI) | NP |
|---|
| | 124Xe | 0,1% | 1,1×1017år | 2×ε | (?) | 124Te | | 126Xe | 0,09% | (stabilt) | | 127Xe | (kunstig) | 36,4døgn | ε | 0,662 | 127I | | 128Xe | 1,91% | (stabilt) | | 129Xe | 26,4% | (stabilt) | | 130Xe | 4,1% | (stabilt) | | 131Xe | 21,29% | (stabilt) | | 132Xe | 26,9% | (stabilt) | | 133Xe | (kunstig) | 5,243 døgn | β− | 0,427 | 136Cs | | 134Xe | 10,4% | (stabilt) | | 136Xe | 8,9% | 2,36×1021 år | 2×β− | (?) | 136Ba |
|
| SI-einingar ogSTP er brukt unntatt der det er avmerkt |
|---|
Xenon er eitgrunnstoff medatomnummer 54 ogkjemisk symbolXe. Det er ein fargelaus og luktfriedelgass. Små mengder xenon finst iatmosfæren.
Som edelgass har xenon ingenvalenselektron og er derfor som regel igassform som sjeldan reagerer med andre atom. Xenongass samla i ein kolbe og tilført elektrisk lading vil glødablått.
Ein har klart å skapametallisk xenon ved hjelp av eittrykk på fleiregigapascal. Xenonmolekyl kan òg danna innesluttingssambindingar medvatn dersom dei blir fanga i eit nettverk av vassmolekyl.
Xenon vart oppdaga avWilliam Ramsay ogMorris Travers i1898 som solide restar etter at flytandeluft hadde fordampa. Namnet xenon er gresk og tyderutlending ellerukjend.
Xenon vert brukt ilysrøyr, der det gir ein blåfiolett farge.
I høge konsentrasjonar kan xenon brukast somnarkosemiddel.
Denradioaktiveisotopen133Xe blir brukt idiagnose avlungefunksjon.
I dei siste åra har Xenon vorte brukt i romfart som drivmiddel i såkalla Ionemotorar. Herblir Xenon ionisert og sendt i stor fart ut av motoren. Slike motorar er drivne av elektisitetfrå solpanel eller frå ein kjernereaktor, til skilnad frå kjemiske rakettmotorar der energiener i drivstoffet sjølv. Ionemotorar skil seg frå rakettmotorar ved at dei ha svært låg effektmen er svært effektive, og vil derfor kunne virke i lang tid av gangen. Slike mototar har vortebrukt blant anna I NASA sitt «deep impact»-program og i ESA sin SMART-1 sonde.
Sjølv om Xenon er ureaktiv, kan ein likevel danne Xenonsambindingar med Fluor og Oksygen,slik som XeF2, XeF4, XeF6, XeO3 og XeOF4.Alle er kraftige oksydasjonsmiddel, og er kommersiellt tilgjengelege.
