Denne artikkelen kan ha godt av einspråkvask. Sjekk at språket følgjer gjeldande nynorsk rettskriving og grammatikk og har ein konsekvent språkstil. Når dette er gjort, kan du fjerna merket.
Venskapsby er eit omgrep som vert brukt for å skildre samarbeidsavtalar mellombyar på ulike stader for å promotere kulturelle og/eller handelsband. Denne typen avtale finst også mellom ulike administrative einingar som fylke, regionar, distrikt osv.[1]
Det moderne konseptet for venskapsby vart utvikla etterAndre verdskrigen i 1947, og hadde som formål å byggje og oppmuntre venskap og forståing mellom ulike land og mellom tidlegare fiendar som innsats for fred og forsoning,[2][3] og oppfordre handel og turisme. Rundt 2000-talet vart denne typen avtale ofte brukt for å opprette strategiske internasjonale handelsband mellom byar.[4]
Eksempel på venskapsavtale mellom Castellabate, Italia ('gemellaggio') og Blieskastel, Tyskland ('Partnerschaft').
I fastlands-Europa er omgrepa «tvillingby», «partnarby» eller «venskapsby» ofte brukte. I Storbritannia er «tvillingby» mest brukt, medan «systerby» hovudsakleg er brukt i Nord-Amerika.
Europakommisjonen brukar omgrepet «twinned towns» og refererer til denne typen prosess som «town twinning»"[5] Ein «douzelage» vert ogso brukt for avtalar som gjeld ein by i kvart medlemsland.[1][6]
I Spania brukar ein omgrepetciudades hermanadas, som tyder 'systerbyar'. I Tyskland, Polen, og Tsjekkia vert det bruktPartnerstadt (de)/miasto partnerskie (pl)/partnerské město (cz), som kan omsetjast til 'partnarby'. I Frankrike bruker ein omgrepetville jumelée (jumelage), og i Italiagemellaggio (twinning) ogcomune gemellato (twinned municipality).[7] I Nederland brukar ein antenpartnerstad ellerstedenband ("byband," når det gjeld fellesstønad). I Hellas brukar ein ordet αδελφοποίηση (adelfopiisi – "brorskap"). På Island brukar ein bådevinabæir ogvinaborgir ("venby"). I den tidlegareAustblokka brukar ein "tvillingsby"[8] ogгорода-побратимы (ru) ("brorby").[9]
I Amerika, Sør-Asia og Australasia brukar ein "systerby" og "tvillingby" side om side. I Kina heiter det 友好城市 (yǒuhǎo chéngshì – "venskapsby").[10]
Jamvel om omgrepa vert brukte for å referere til same konsept kan variantane tyde på ulike typar avtalar, som mellom ordførarar for eksempel.[11]
Bydiplomati er ein slags paradiplomati som inneber samtalar mellom tilsette og innbyggjarane til byar som ofte ligg i ulike land. Bydiplomati refererer til ein type internasjonale relasjonar som fungerer parallelt med konvensjonelle diplomatimekanismar, som mellom ambassadar og avtalar forhandla pånasjonalstatsnivå. I fylgje Rodrigo Tavares, var dei fyrste forsøk på å opprette bydiplomati lanserte på1800-talet. Denne gongen var det framleis få byar som vart involverte i slike avtalar, og det var ikkje før 1900 at liknande partnarskapar vart meir vanlege.
Hovudprioriteten til dei som arbeider med bydiplomati heng ofte saman med kommunane sine ansvarsområde, som til dømes, å betre innbyggjarane sine livsvilkår. Samstundes arbeider partnarskommunar ofte saman på saker av ein annan skala, som for eksempelklimaendringane.
Omgrepet bydiplomati ("city diplomacy") vert i brukt i ulike internasjonale samarbeidsarenaar, som United Cities and Local Governments og C40 Cities Climate Leadership Group. Konseptet er samstundes anerkjent av USC Center on Public Diplomacy. I mars 2014 anerkjendeDet britiske overhuset at venskapsbyavtalar skulle utviklast til å verte til bydiplomati, spesielt innom handels- og turismespørsmål, men også for kulturelle og etterkonfliktsforsoningar.[12]
Verdas økonomisk forum har også meddelt at det var viktig for byane å utvikle "sine eigne utanlandske økonomiske program om handel, utanlandske investeringar, turisme og for å trekkje til seg utanlandske kompetansar".[13]
I tillegg til C40 arbeider andre organisasjonar for å lettgjere bydiplomati, som for eksempel World Cities Summit,Smart City Expo World Congress,[14]Strong City Network[15] og100 Resilient Cities.[16]
I 2016 var det estimert at det fanst opp til 125 multilaterale nettverk og forum av denne typen i verda.
Den fyrste bypartnarskapen som likna på dei moderne parnarskapsavtalane vart inngått mellom Keighley og Poix-du-Nord i Nordfrankrike, i 1920 etterDen fyrste verdskrigen.[4][20][21] Den gongen var partnarskapen sett som ein slags "adoptering" av den franske byen; den formelle partnarskapsavtalen vart ikkje innførd før 1986.[22]
Byvenskapspraksisen heldt fram etter Andre verdskrigen. Denne gongen var den sett som ein måte å promotere felles forståing og nytte på tvers av landegrenser.[1][2][23][24][25] For eksempel, byaneCoventry,Stalingrad og seinareDresden som vart bombarderte under krigen inngjekk ein venskapsavtale saman
[21][26][27][28]. I mars 1945 opprettaBath i England ein "Alkmaar Adoption Committee" medan den nederlandske byen framleis var okkupert av den tyske arméen. So tidleg som i 1946 deltok born frå begge byar på utvekslingar.[29] På like line, i 1947 vart fem borgarar frå Bristol sende på vegne avBristol Corporation (seinare Bristol City Council) tilHanover.[4] Same år opprettaReading samband medDüsseldorf. Partnarskapen finst framleis i dag[30]. I 1956 vart Paris og Roma venskapsbyar undermottoet "Seule Paris est digne de Rome, seule Rome est digne de Paris -Solo Parigi è degna di Roma, solo Roma è degna di Parigi" ("Berre Paris er verd Roma, berre Roma er verd Paris").[31][32]
Sidan 1989 får byvenskapsavtalar i Europa stønad fråDen europeiske unionen.[1][2][4] I 2003 vart eit budsjett på €12 million brukt for å støtte omtrent 1 300 prosjekt av denne typen.Rådet for kommunar og regionar i Europa samarbeider også tett med Europakommisjonen for å fremje moderne og høgkvalitets partnarskapsinitiativ og utvekslingar på alle nivå. Rådet har også oppretta ei nettside med dette føremålet.[33]
I 1995 rekna Den europeiske unionen fleire enn 7 000 bilaterale avtalar som gjeldte omtrent 10 000 europeiske kommunar, hovudsakleg franske (2837) og tyske (2485).[25]
Offentleg kunst er ofte brukt for å feire byvenskap.
Forsking har synt at geografisk avstand hadde lite å gjere med kva som vart valde for å inngå partnarskap. Kommunane er ofte valde på grunn av trekka dei har tilfelles. Det er for eksempel 15 landsbygder iWales som har inngått partnarskap med bygder iBretagne, ogOxford er venbyar tilBonn,Leiden,Grenoble og andre universitetsbyar.[1] På same måte inngjekk mange tidlegarevest-tyske ogaust-tyske byar partnarskap førJarnteppet fall, somHannover ogLeipzig, eller mellomHamburg ogDresden.
Den fyrste partnarskapen mellom ein tysk og ein amerikansk by var inngått i 1947 mellom Worthington i Minnesota og Crailsheim.
St Petersburg er byen i verda som har flest partnarskapsavtalar med andre kommunar. I 2012 vart den skotske landsbygda Dull og den amerikanske bygda Boring i Oregon partnarbyar for å fremje turisme i begge kommunane ved å spele på namna sine.[34][35]
I nyare tider har somme kommunar oppretta partnarskapar mellom reelle og fiksjonelle stadar.Wincanton i England er til dømes partnarby med Ankh-Morpork fråTerry Pratchett si Discworldserie.[36]
Venskapsbyavtalar har i aukande grad vorte brukt som ein del av internasjonal handelsstrategiar. Det var for eksempel høvet då kommunestyringa i Nottingham bad partnarbyenKarlsruhe om råd i førearbeidet for å byggjesporvognnettverk. Med hjelp av ingeniørar frå Karlsruhe fekk Nottingham byggje opp si andre sporvognslinje i 2013.
I 2014 delte bådeBristol ogNew Orleans at dei skulle inngå partnarskap basert på byane sine respektive musikk- og kulturarvar. I fleire år harAnnecy i Frankrike og Nerima i Japan, vore partnarbyar i forhold til byane sine tradisjonar innomanimasjon.[37][38]
Forholda mellom byar kan ogso kome når dei heiter det same. Dei kan vere oppkalla etter ei folkegruppe (som iCórdoba), dei kan ha same namn (som medSantiago de Compostela), eller namna kan ha sameetymologi.
Vegskilt i Artieda de Aragón og Emiliano Zapata, ein sjølvstendig Zapatistakommune.
Likskapane kan ha som opphav eit felles språk eller fordi byane har tidlegare vore del av same stat.
By- eller kommunevenskap kan ha politiske mål. I 2013 inngjekk for eksempel.Gyöngyös iUngarn ein partnarskapsavtale med Shusha iAserbaijan i samanheng med Ungarn si anerkjenning av byen som ein del av Aserbaijan (sjølv om byen er styrd av Armenia sidanNagorno-Karabakh-krigen, men erde jure ein del av Azerbaijan).[39] På same vis i 2003 prøvde kommunestyret iPreston i England å inngå partnarskap medNablus iPalestina som teikn på solidaritet.
Avslutting på partnarskapsforhold som resultat av omstridt
I 2014 avsluttaPraha sitt forhold med Sankt Petersburg ogMoskva på grunn av at Russland intervenerte iUkraina. Moskva hadde vore venskapsby med Praha sidan 1995.[41]
I 2017 avsluttaOsaka partnarskapen byen hadde hatt medSan Francisco i seksti år på grunn av at eit minne vart oppreist i San Francisco for dei såkalla "komfortkvinnene" (tvangsprostituerte). Det same skjedde mellom Glendale i California og Higashiōsaka i 2014.[42]
.jpg)
.jpg)
.jpg)
![Partnarskapsfeiring i Suresnes i Frankrike Holon[43]](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2fnn.wikipedia.org%2fwiki%2fFil%3a2011_Fete_jumelage_Suresnes_Holon.jpg)
