Tian Shan (kinesisk skrift 天山;pinyin Tiān Shān; «Himmelfjella»;uiguriskTangri Tagh), òg ofte skriveTien Shan, er ei fjellkjede iSentral-Asia.
Namnet «Tian Shan» som stort sett er i bruk i dag, er ei kinesisk omsetjing av det uiguriske namnet, som kan gå tilbake til einXiongnu-namn,Qilian (祁连), omtalt avShiji som heimlandet tilYuezhi. Dette er derimot vorte hevda[1] at dette refererer til ei fjellkjede 1500 km lenger aust som i dag heiterQilian Shan. Ei nærliggande fjellkjede,Tannu-Ola-fjella (tuvinsk Таңды-Уула,Tangdy-Uula), tyder òg «Himmelfjellet».
Fjellkjeda ligg nord og vest for ørkenenTaklamakan i grenseområdet mellomKasakhstan,Kirgisistan og provinsenXinjiang iKina. I sør glir fjella over iPamirfjella. Ho strekkjer seg òg inn i Xinjiang og dei nordlege områda avPakistan, der ho møterHindu Kush.
I vestlegkartografi vert den austlege enden av Tian Shan sett til like vest forÜrümqi, medan rekkja aust for denne byen vert kallaBogda Shan. I kinesisk kartografi fråHan-dynastiet og fram til i dag, vert Tian Shan rekna for å inkludere Bogda Shan ogBarkolfjella.
Tian Shan er ein del av detorogeniske beltet rundtHimalaya som oppstod då den indiske og eurasatiskejordskorpeplata kolliderte ikenozoikum-perioden. Dei er ei av dei lengste fjellkjedene i Sentral-Asia og strekkjer seg 2 800 km austover fråTasjkent iUsbekistan.
Den høgaste toppen i Tian Shan erJengish Chokusu med ei høgd på 7 439 moh, som òg er det høgaste punktet iKirgisistan og ligg på grensa til Kina. Det nest høgaste fjellet erKhan Tengri («Andane sin herre») på 7 010 moh, som ligg på grensa mellom Kasakhstan og Kirgisistan. Fjellklatrarar klassifiserer desse to som dei nordlegaste toppane i verda over 7 000 meter.
Torugart-passet ligg på grensa mellom Kirgisistan og Xinjiang i ei høgd på 3 752 moh. Dei skogkleddeAlataufjella, som ligg i dei lågare nordlege delane av Tian Shan, er busett av folk som talartyrkiske språk. Dei største elvane som spring ut frå Tian Shan erSyr-Darja,Ili ogTarim.Aksuravinen er ein attraksjon nordvest i Tian Shan.
Ein av dei første europearane ein kjenner til som først vitja og skildra Tian Shan i detalj var den russiske utforskarenPeter Semenov i1850-åra.
Tian Shan inneheld viktige skogar medSchrenkgran (Picea schrenkiana) i høgder over 2 000 meter. Dei lågare fjellsidene har unike naturlege skogar med villekte valnøtt- ogepletre.
Itaoismen meiner ein at gudinna av vesten vaktar overferskentrea avudødelegdom i Tian Shan.
Gorkijtoppen sett frå Sør-Inyltsjek-breen
Sør-Inyltsjek hovudleir, med Tsjapajev og Khan Tengri på tvers breen
Skog av schrenkgran
Jakoksar som beiter i Xinjiang i Kina
Ala Köl (innsjø), Terskej-Alatau-fjella i Kirgisistan
- Denne artikkelen bygger på «Tian Shan» fråWikipedia på engelsk, den 13. januar 2008.
- The Contemporary Atlas of China. 1988. London: Marshall Editions Ltd. Reprint 1989. Sydney: Collins Publishers Australia.
- The Times Comprehensive Atlas of the World. Eleventh Edition. 2003. Times Books Group Ltd. London.
- ↑Xinru Liu,Migration and Settlement of the Yuezhi-Kushan: Interaction and Interdependence of Nomadic and Sedentary Societies (2001)[1]
