| Sjlisselburg Шлиссельбург | |||
|---|---|---|---|
_view01.jpg) | |||
| |||
| Plassering | |||
  | |||
 | |||
| Styresmakter | |||
| Land |  Russland | ||
| Føderasjonssubjekt | Leningrad oblast | ||
| Grunnlagd Bystatus | 1323 1780 | ||
| Geografi | |||
| Flatevidd - By | 16 km² | ||
| Innbyggjarar - Totalt (2008) - folketettleik | 12 600 787,5 /km² | ||
| Koordinatar | 59°57′N31°02′E / 59.950°N 31.033°E /59.950; 31.033 | ||
| Høgd over havet | 15 moh. | ||
| Tidssone - Ved sommartid | MSK (UTC+3) MSD (UTC+4) | ||
| Diverse annan informasjon | |||
| Postnummer | 187320 | ||
| Retningsnummer (tlf) | +7 81362 | ||
| Bilnummer | 47 | ||
| Nettstad:www.shlisselburg.ru | |||
Sjlisselburg (russisk Шлиссельбу́рг,tyskSchlüsselburg,svenskNöteborg,finskPähkinälinna) er ein by iLeningrad oblast iRussland med om lag 13 000 innbyggjarar. Han ligg på staden der elvaNeva renn ut fråLadoga, 35 km aust forSt. Petersburg. Frå 1944 til 1992 var byen kjend somPetrokrepost. Festninga og bysenteret er innskrive påverdsarvlista tilUNESCO.
Den første festninga på staden skal ha vorte bygd av svenskane underTorgils Knutsson i1299, men ho vart alt i1301 tapt tilNovgorod. Den russiske festninga vart opphavleg bygd i 1323 som ei trefestningaOresjek (ògOrekhov) av storprins (Князь–knjaz)Jurij av Moskva (i eigenskap av Prins av Novgorod) på vegner avRepublikken Novgorod, for å vakte dei nordlege tilkomstsvegane tilNovgorod og tilgangen tilAustersjøen. Festninga ligg på øya Orekhovets. Namnet her kjem av det russiske ordet fornøtt, truleg fordi det voks mangehasseltre på øya. Dette kjem til synet i namnet på festninga både i det russiskeOresjek («Nøtt»), det svenskeNöteborg og det finskePähkinäsaari («Nøtteøya»).
Den12. august1323 vart den såkallaNöteborgstraktaten underteikna på Oresjek, eintraktat som fastsette den første kjende grensa mellom Sverige og byrepublikken Novgorod, som etter kvart vart ein del av Russland. Etter traktaten vart Oresjek framleis liggande under Novgorod. Eit steinmonument frå nyare tid, nord for Johanneskyrkja i festninga, er reist til minne om traktaten.
Oresjek under Novgorod vart sete forNarimont, ein novgorodisk lydfyrste avlitauisk ætt, som i1333 hadde fått eit område omtrent samsvarande dagens Leningrad oblast som arveleg forlening. Narimont og son hans Aleksander undertrykte innbyggjarane så desse alt i1337 gjorde opprør med støtte fråViborg. Året etter erobra den svenske kongenMagnus Eriksson fortet sjøvegen under sittrussiske krosstog, men tapte det igjen før eit år var gått. Fortet var derimot stort sett øydelagt før det vart gjenerobra av Novgorod.
Festninga vart gjenoppbygd i stein i 1352 av erkebiskopVasilij Kalika av Novgorod (1330-1352), som ifølgjeden første krønika til Novgorod vart send av novgorodarane etter at fleire russiske og litauiske fyrstar ignorerte byen sine bøner om hjelp til å bygge opp att og forsvare fortet.[1] Restane av murane frå 1352 vart utgravne i 1969 like nord for Johanneskyrkja midt i den noverande festninga.
På slutten av1400-talet hadde festninga ti tårn, eitcitadell og ei innebygd kanalhamn. Narimont og arvingane hans herska over området fram til1478, då landet vart samla medstorfyrstedømet Moskva etter republikken Novgorod fall.
I 1555 omleiraGustav Vasa fortet i to veker med ein flåte leidd avJakob Bagge saman med landstyrkar. Forsøket på å erobre festninga mislukkast, som med kongJohan III sine erobringsforsøk i1581 og1582.
I mai1612, underden ingermanlandske krigen, vart festninga innteken av den svenske hæren underKlas Slang etter ei ni månader lang omleiring. Vedfreden i Stolbova fekk Sverige halde festninga, som no fekk det svenske namnetNöteborg (og på finskPähkinälinna) og vart òg administrasjonsstad for eit eige svensk län i området rundt, kalla Nöteborgs län.
Svenskane forsterka den erobra festninga. Russarane omleira Nöteborg frå juni til17. november1656, men lukkast ikkje med å erobre han. Under reparasjonane som måtte gjerast etter striden, vart det òg gjort tilbygging, mellom anna den «svarte rundellen» på sjøsida.
Arbeidet med festningsverk på fastlandet måtte avbrytast underden store nordiske krigen, då russiske styrkar gjekk til åtak på festninga under befal avBoris Sjeremetiev (med den komandetsarenPeter den store som artillerikaptein). Det svenske befalet, overløytnant G. V. Schlippenbach, forsvarte festninga med om lag 250 mann under ein ti dagar lang eldperiode frå russarane, som tapte 600 mann. Den13. oktober1702, da talet på forsvarar var nede i 40 mann og festninga var altfor øydelagd, vart svenskane tvinga til å kapitulere.
I1702, like etter erobringa av festninga frå svenskane, grunnlaPeter den store byen på fastlandet vis-a-vis festningsøya. Festninga fekk no sitt noverande namn,Sjlisselburg, eintranskripsjon av det tyskeSchlüsselburg. Namnet, som betyr «nøkkel-festning» påtysk, refererer til Peter den store si oppfatning av festninga som «nøkkelen tilIngermanland».
Då grensa til Russland vart flytta vestover, vart festninga mindre viktig som grenseforsvar. UnderDet russiske keisarriket vart ho nytta som eit frykta politisk fengsel og av kjende fangar her varWilhelm Küchelbecher,Mikhail Bakunin ogWalerian Łukasiński som sat der i 38 år.Ivan VI av Russland vart drepen i festninga i 1764 og bror tilLenin,Aleksandr Uljanov, vart òg hengt der. Fengselet vart brent ned underoktoberrevolusjonen i1917. I1928 vart detProletære Revolusjonsmuséet oppretta i den gamle festninga.
Under den andre verdskrigen vart byen (ikkje festninga) erobra avNazi-Tyskland. Gjenerobringa av Sjlisselburg i 1943 av sovjetiske styrkar opna igjen tilgangen tilden omleira byen Leningrad. Mellom 1944 og 1992 vart bynamnet russifisert tilPetrokrepost (tyder «Festninga til Peter»). Sjlisselburg fekk tilbake det gamle namn etterSovjetunionen fall.
Dei delane av den gamle byen og festninga som framleis eksisterer, inngår iverdsarvlista tilUNESCO. Festninga vart sterkt skadd under krigen, men delar, mellom anna ein del av muren og tre tårn, er restaurert etter 1966. Av ti tårn i festninga er det berre seks att (fem russiske og eitt svensk). Restane av ei kyrkje inne i festninga vart omgjorde til eit minne over forsvararane av festninga. Det er òg ei mindre samling artilleri frå den andre verdskrigen. Ifølgje ein turistbrosjyre må ein ha vernehjelm for å vitje festninga på grunn av faren for fallande teglstein.
Festninga har vore åstad for ein årlag rockekonsert sidan 2003.
I byen Sjlisselburg er det ikkje mange historiske bygningar tilbake, med unntak av ei handfull kyrkjer frå 1700-talet. Det kanskje mest merkverdige landemerket erLadogakanalen, som vart starta etter ordre frå Peter I i 1719 og fullført under oppsyn avfeltmarskalk Munnich tolv år seinare. Kanalen er over 100 km lang. Granittslusene i kanalen er frå1836. Det finst òg eit skipsverft i byen.
Byar iLeningrad oblast | |||
|---|---|---|---|
Administrativt senter:St. Petersburg (administrativt fråskild) | |||
 | Boksitogorsk ·Gattsjina ·Ivangorod ·Kamennogorsk ·Kingisepp ·Kirisji ·Kirovsk ·Kommunar ·Ljuban ·Lodejnoje Pole ·Luga ·Nikolskoje ·Novaja Ladoga ·Otradnoje ·Pikaljovo ·Podporozje ·Primorsk ·Priozersk ·Sertolovo ·Siasstroj ·Sjlisselburg ·Slantsy ·Sosnovyj Bor ·Svetogorsk ·Tikhvin ·Tosno ·Volosovo ·Volkhov ·Vsevolozjsk ·Vyborg ·Vysotsk |  | |
.png)