Scener frå ein jordbrukskalender i eit manuskript av Pietro Crescenzi frå rundt 1306.Bondeopprør i mellomalderen.
Mellomalderen er nemninga på ein periode mellomførhistorisk tid og nyare tid som vert avgrensa ulikt ettersom kva for land eller område det er tale om, og i kva fag omgrepet vert nytta. I generelleuropeisk historie er mellomalderen vanlegvis rekna som tidsrommet fråantikken tilrenessansen, inordisk samanheng fråkristninga på midten av 1000-talet fram tilreformasjonen midt på 1500-talet, altså ein seinare og mykje stuttare tidsbolk.
INoreg er det vanleg å definere mellomalderen til tida frå 1030, dåslaget på Stiklestad skal ha gått føre seg og ha ført til den endelege kristninga av Noreg, og fram til reformasjonen i 1536, altså den tida då den romersk-katolske kyrkja var Noregs offisielle kyrkje — sjånedanfor. Men om dette er ei nyttig og rett inndeling, vert stendig diskutert i fagkrinsar. I somme høve vertvikingtida, som er den siste parten av førkristen tid, rekna med til mellomalderen.
Omgrepet «mellomalderen» var lenge negativt ladd. Sjølve det å berre stå som ein fyllperiode er ikkje så gjævt; i tillegg kalla ein gjerne tida «den mørke mellomalderen» for å verkeleg visa kor uopplyste,overtruiske ogbarbariske folk var på denne tida. I nyare tid harhistorikarane òg trekt fram mange positive trekk ved tidsrommet, og ein kallar det sjeldan «mørkt» lenger.
OmgrepetMellomalder skriv seg frå den italienske historieskrivinga irenessansen. Ordet vart først nytta avFlavio Biondo, for å markere ei tredeling av italiensk historie. Tanken om «mørk mellomalder» vart sett fram av diktarenFrancesco Petrarca, og denne historieforståinga har hatt gjennomslag mest over heile Europa, sjølv om den klassiske tredelinga (antikken/mellomalderen/nytida) skriv seg frå italienske tilhøve.
Etter vanleg rekning tek mellomalderen til om lag samstundes med at Romarriket fall i476. Tidleg mellomalder strekkjer seg då frå om lag500 og dekkjer tida frå folkevandringane fram til vikingferdene tek slutt, om lag1100.
Høgmellomalderen er rekna som samanfallande medgotikken, og tek då til i 1100, og dekkjer tidsrommet frå då og fram til1350.
Til vanleg kan ein og seia atseinmellomalderen byrjar om lag1350, medSvartedauden. Denne tidbolken varar til om lag1500, då dei store sjøferdene tek til. Seinmellomalderen var på mange vis rekna somnedgangstid, og det er stor overlapping mellom denne tidbolken ogrenessansen.
