Movatterモバイル変換

Hopp til innhald

1914

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket

<1914>

1912 |1913 |1914 |1915 |1916

Vitskap i 1914

Kategoriar
1914 1914 etter land 1914 etter verdsdel Døde i 1914 Fødde i 1914 Hendingar i 1914 Katastrofar i 1914 Konfliktar i 1914 Kultur i 1914 Nedleggingar i 1914 Samferdsle i 1914 Skipingar i 1914 Vitskap i 1914

1914 i andre kalendrar

Gregoriansk kalender	1914 MCMXIV
Ab urbe condita	2667
Armensk kalender	1363 ԹՎ ՌՅԿԳ
Kinesisk kalender	4610 – 4611 ?丑 – 甲寅
Etiopisk kalender	1906 – 1907
Jødisk kalender	5674 – 5675
Iransk kalender	1292 – 1293
Islamsk kalender	1332 – 1333
Hindukalendrar
-Vikram Samvat	1969 – 1970
-Shaka Samvat	1836 – 1837
-Kali Yuga	5015 – 5016

1914 (romartal MCMXIV) var eitnormalår som byrja på ein torsdag iden gregorianske kalenderen og eit normalår som byrja på ein onsdag iden julianske kalenderen.Dette året brautførste verdskrigen ut.

Hendingar

[endre |endre wikiteksten]

Utlandet

[endre |endre wikiteksten]

Kagoshima ogSakurajima i 1914.

1. januar: Tobritiske protektorat iVest-Afrika blei slått saman til éin koloni,Nigeria, namngjeven av guvernørkonaFlora Shaw.
11. januar: VulkanenSakurajima nærKagoshima i Japan byrja eit utbrot som voks etter eit stort jordskjelv 13. januar.Lavaflaumen band saman vulkanøya medOsumihalvøya.
1. mars:Republikken Kina blei medlem avverdspostforeininga.
7. mars: PrinsWilhelm av Wied kom tilAlbania for å bli konge der. Regjeringstida hans vara berre i 6 månader.
16. mars:Henriette Caillaux, kona til den franske ministerenJoseph Caillaux, drap avisredaktørenGaston Calmette vedLe Figaro etter ein lengre aviskampanje mot ektemannenn.
27. mars: Den belgiske kirurgenAlbert Hustin utførte den første vellukka ikkje-direkteblodoverføringa ved hjelp avantikoagulantar.
20. april:Ludlowmassakren mot streikande gruveabeidarar og familiane deira iLudlow i Colorado førte til at 39 arbeidarar, kvinner og barn blei drepne.
21. april: «Banankrigane». Marinesoldatar frå USA okkuperteVeracruz iMexico etter at ein mindre krangel iTampico førte til ei større diplomatisk tildraging.
14. mai: PresidentWoodrow Wilson skreiv under ein proklamasjon som gjordemorsdagen til ei offentleg feiring i USA.
25. mai:Det britiske underhuset vedtokGovernment of Ireland Act 1914, som skulle gjeIrland sjølvstyre som del av Storbritannia.
29. mai:Linjeskipet RMS «Empress of Ireland» gjekk ned iSt. Lawrence-elva etter ein kollisjon med det norske lasteskipetDS «Storstad». 1 012 menneske omkom.
30. mai: LinjeskipetRMS «Aquitania» la ut påjomfruturen sin.
7. juni:Panamakanalen stod klar.^[1]

Ein fanga mann (kanskjeGavrilo Princip) etterskota i Sarajevo.

23. juni:Kaiser-Wilhelm-kanalen (Kielkanalen) gjennomSchleswig-Holstein blei gjenopna avkeisar Vilhelm. Det britiske dreadnoughtskipetHMS «King George V» vitja Kiel og blei inspisert av den tyske keisaren.
28. juni: Erkehertug ogkronprins Franz Ferdinand avAusterrike og kona hans bleiskotne under ei vitjing tilSarajevo av den serbiske nasjonalistenGavrilo Princip. Drapet sette i gang ei rekkje alliansar mellom land i Europa og førte tilførste verdskrigen.^[1]
29. juni: Den austerriksk-ungarskelegasjonssekretæren iBeograd sende ei melding til Wien om mogleg serbisk innblanding i drapa i Sarajevo. Antiserbiske opptøyar braut ut i heileBosnia.
5. juli: Eit rådsmøte iPotsdam mellom austerriksk-ungarske og tyske leiarar diskuterte mogleg krig mot Serbia, Russland og Frankike.
6. juli:Tyskland gavAusterrike-Ungarn bindande løfte om støtte i høve krig mot Serbia.
23. juli:Julikrisa. Austerrike-Ungarn stilte Serbia eitultimatum som kravde at landet skulle forhindra anti-austerriksk propaganda og aktivisme og fjerna involverte i Sarajevo-attentatet frå statleg teneste.
25. juli:Første verdskrigen. Austerrike-Ungarn hevda å ikkje ha fått eit tilfredsstillande svar på ultimatumet til Serbia, og byrjamobilisera.
28. juli:Første verdskrigen.Austerrike-Ungarn erklærte krig motSerbia.^[1]
29. juli:Cape Cod-kanalen opna iMassachusetts. Kanalen korta ned sjøreisa mellom Boston og New York med ca. 10 mil, men gjorde ogsåCape Cod om til ei øy.
30. juli:Første verdskrigen.Russland byrjaallmenn mobilisering. Tyskland la fram eit ultimatum om at ordren skulle takast tilbake.
31. juli: Den franske politikarenJean Jaurès vart myrda av ein høgrenasjonalist på ein kafe i Paris.
1. august:Første verdskrigen. Tyskland erklærte krig motRussland.^[1] Allmenn mobilisering iFrankrike^[2] og Tyskland.

Tyske soldatar går inn i Brussel 20. august 1914.

2. august:Første verdskrigen. Tyskland besetteLuxembourg og gav nøytraleBelgia eit ultimatum om fritt leide.
3. august:Første verdskrigen. Tyskland erklærte krig mot Frankrike. Belgia avviste kravet om fritt leide.
4. august:Første verdskrigen. Tyskland invaderte Belgia. Storbritannia erklærte krig mot Tyskland for å ha brotenøytraliteten til Belgia.^[3] Dette hadde konsekvensar for dei britiske og tyske koloniane i resten av verda.
5. august:Første verdskrigen. Tyskland erklærte krig mot Belgia.Montenegro erklærte krig mot Austerrike-Ungarn.
5.-16. august:Slaget ved Liège underførste verdskrigen. Tyske styrkar overvann dei belgiske. Tidleg i slaget blei Liège bomba frå tyskeluftskip.
6. august:Første verdskrigen. Austerrike-Ungarn erklærte krig mot Russland.
12. august:Slaget ved Haelen underførste verdskrigen. Belgiske styrkar slo tilbake dei tyske.
20. august:Første verdskrigen. Tyske styrkar okkuperteBrussel.
23. august:Første verdskrigen.Slaget ved Mons. Britiske styrkar heldt tilbake tyske styrkar, men byrja så ein månadlangretrett langs elva Marne.
- Japan erklærte krig mot Tyskland.
26. august til2. september:Første verdskrigen.Slaget ved Tannenberg i Aust-Preussen mellom tyske og russiske styrkar enda med tysk siger. Den tyske øvstkommanderandePaul von Hindenburg fekk status som krigshelt.
1. september:St. Petersburg i Russland bytta namn tilPetrograd.
- Den siste kjendevandredua, «Martha», døydde iCincinnati Zoo.
3. september:Pave Benedikt XV, fødd Giacomo della Chiesa, etterfølgdepave Pius X.
- Wilhelm av Albania forlétAlbania etter seks månader som konge der grunna sterk motstand mot han.
5.-9. september:Første verdskrigen.Det første slaget ved Marne stoppa den tyske frammarsjen mot Paris.
7. september:Første verdskrigen.Det osmanske riket erklærte krig mot Belgia.
17. september: ArbeidarpartipolitikarenAndrew Fisher blei statsminister iAustralia for tredje gong.
3. oktober: Eitjordskjelv fann stad sørvest i Tyrkia medepisenter nærBurdursjøen. Rundt 4 000 menneske døydde og heimar og monument blei øydelagde.^[4]
9. oktober:Første verdskrigen. Tyske styrkar tokAntwerpen i Belgia.
19. oktober–22. november:Første verdskrigen.Det første slaget ved Ypres stoppa den tyske framrykkinga mot havet etter store tap på begge sider.
5. november: Storbritannia og Frankrike erklærte krig motDet osmanske riket. Storbritannia annekterteKypros.

Franske soldatar går til åtak i slaget ved Marne i september 1914.

2. desember:Første verdskrigen, kampen om Serbia. Austerriksk-ungarske styrkar okkuperteBeograd.
8. desember:Første verdskrigen. Ein overveldandebritisk marinestyrke leidd avDoveton Sturdee sigra over skip fråden tyske marinen underMaximilian von Spee.
12. desember:Børsen i New York opna att etter å ha blitt stengd 1. august ved krigsutbrotet.
15. desember: Ein gasseksplosjon vedMitsubishi si kolgruve i Hojyo påKyūshū i Japan førte til tap av 687 menneskeliv.
18. desember:Sultanatet Egypt blei eit britiskprotektorat.^[5]
19. desember:Første verdskrigen, kampen om Serbia.Slaget ved Kolubara enda med ein klar serbisk siger over austerriksk-ungarske styrkar.
24. desember:Julefreden, ein uoffisiell våpenkvile og fraternisering mellom britiske og tyske soldatar, fann stad.
HamnebyenDover sør i England blei bombardert av tyske fly, luftskip og krigsskyp.

Noreg

[endre |endre wikiteksten]

Postkort frå 1914 med sitat avBjørnstjerne Bjørnson.

Hundreårsjubilem forden norske grunnlova
5. mai-11. november:Jubilæumsutstillingen blei halden i Kristiania (Oslo) for å markera grunnlovsjubileet.
31. juli:Første verdskrigen.Noreg erklærte segnøytrale i konflikta mellomAusterrike-Ungarn ogSerbia.^[6]
7. september: Det første norske krigsforliset under første verdskrigen fann stad då dampskipet «Tyskla» gjekk på eimine utanfor Nederland. 3 omkom.
8. september: Første verdekrigen. Noreg og Sverige inngjekk ein nøytralitetsavtale.

Grønligrotta iRana blei utforska for første gong av geologen J. Oxaal.

Fødde

[endre |endre wikiteksten]

Alf Prøysen i 1964

Sjå ògFødde i 1914.

14. januar:Hugh Trevor-Roper, britisk historikar
15. februar:Jan-Magnus Bruheim, norsk forfattar
3. mars:Asger Jorn, dansk biletkunstnar
31. mars:Octavio Paz, meksikansk forfattar
2. april:Alec Guinness, britisk skodespelar
4. april:Marguerite Duras, fransk forfattar og regissør
21. april:Gunnar Randers, norsk fysikar
15. mai:Tenzing Norgay, nepalsk fjellklatrar
23. juli:Alf Prøysen, norsk visesongar og forfattar
9. august:Tove Jansson, finsk forfattar
26. august:Julio Cortazar, argentinsk forfattar
24. september:Andrzej Panufnik, polsk-britisk komponist
6. oktober:Thor Heyerdahl, norsk oppdagar
27. oktober:Dylan Thomas, britisk (walisisk) diktar
9. desember:Max Manus, norsk motstandsmann og forretningsmann

Døde

[endre |endre wikiteksten]

Bertha von Suttner rundt 1911.

Sjå ògDøde i 1914.

21. januar:Theodor Kittelsen, norsk målar og forfattar
3. februar:Johannes Skar, norsk folkeminnesamlar
25. mars:Frédéric Mistral, fransk forfattar og nobelprisvinnar
2. april:Paul Heyse, tysk forfattar
21. juni:Bertha von Suttner, austerriksk forfattar, pasifist og vinnar av Nobels fredspris
28. juni: ErkehertugFranz Ferdinand av Austerrike
16. juli:Hans Ross, norsk teolog, ordbokredaktør og målmann
4. august:Hubertine Auclert, fransk kvinnesaksforkjempar
20. august:Pave Pius X
26. september:August Macke, tysk målar
1. oktober:Kitty Kielland, norsk målar

Kjelder

[endre |endre wikiteksten]

Denne artikkelen bygger på «1914» fråWikipedia på svensk, den 27. januar 2014.

↑^1,0^1,1^1,2^1,320:e århundrades När Var Hur – 1914, Bernt Himmelstedt,Forum, 1999. Oppgjeve av Svensk Wikipedia.
↑100 år med Aftonbladet – 1914, 1999. Oppgjeve av Svensk Wikipedia.
↑Faktakalendern 2000 – 1914 (Utlandet) ,Semic, 1999
↑Significant Earthquake, ngdc.noaa.gov
↑«Egypt: a constitution»,Time, 28. april 1923, arkivert fråoriginalen 22. november 2008, henta 24. august 2012 Oppgjeve av Engelsk Wikipedia.
↑Sverige 1900-talet – 1914,NE,Bra Böcker, 2000. Oppgjeve av Svensk Wikipedia.

< 1900-talet >

<< 1900 |1901 |1902 |1903 |1904 |1905 |1906 |1907 |1908 |1909 |1910 |1911 |1912 |1913 |1914 |1915 |1916 |1917 |1918 |1919 |1920 |1921 |1922 |1923 |1924 |1925 |1926 |1927 |1928 |1929 |1930 |1931 |1932 |1933 |1934 |1935 |1936 |1937 |1938 |1939 |1940 |1941 |1942 |1943 |1944 |1945 |1946 |1947 |1948 |1949 |1950 |1951 |1952 |1953 |1954 |1955 |1956 |1957 |1958 |1959 |1960 |1961 |1962 |1963 |1964 |1965 |1966 |1967 |1968 |1969 |1970 |1971 |1972 |1973 |1974 |1975 |1976 |1977 |1978 |1979 |1980 |1981 |1982 |1983 |1984 |1985 |1986 |1987 |1988 |1989 |1990 |1991 |1992 |1993 |1994 |1995 |1996 |1997 |1998 |1999 >>

Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=1914&oldid=3406737»

Gøymd kategori:

Artiklar med autoritetsdata

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp