Zwitserland bleef tijdens deEerste Wereldoorlog met veel moeite neutraal, hoewel zowel Frankrijk als Duitsland plannen beraamden, om elkaar via Zwitserland in de rug aan te vallen en hoewel het land intern verdeeld was. Zwitserland slaagde erin neutraal te blijven, maar toch leed de bevolking onder de oorlog.
Zwitserland was omringd door hetDuitse Rijk enOostenrijk-Hongarije van deCentrale mogendheden en deDerde Franse Republiek en hetKoninkrijk Italië van deGeallieerden van de Eerste Wereldoorlog.
De 5eHaagse Conventie uit 1907 verleende Zwitserland de volgende rechten en plichten van gewapendeneutraliteit:[1]
Zelfverdediging, gelijke behandeling van de oorlogvoerende partijen ook voor uitvoer van wapens, geen huurlingen voor de oorlogvoerende partijen, geen gebruik van het grondgebied door de oorlogvoerende partijen. De verdediging moest de oorlogvoerende partijen overtuigen dat Zwitserland geen doorgang zou toelaten.
Het 3e legerkorps voerde in de herfst van 1912 onder leiding van kolonel Ulrich Wille manoeuvres uit in het ondersteToggenburg in aanwezigheid van keizerWilhelm II van Duitsland en de Fransemilitair attaché, om Duitsland ervan te overtuigen, dat de Fransen niet over Zwitserse bodem zouden doorkomen.
Nogal wat Duitstalige Zwitsers sympathiseerden met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije,nogal wat Franstalige Zwitsers sympathiseerden met Frankrijk.[2] Dit leidde tot een kloof (le fossé). Toen Italië in de oorlog kwam, sympathiseerden bovendien nogal wat Italiaanstalige Zwitsers met Italië. Er werden twee dagbladen verboden en vijf vermaand.Carl Spitteler hield op 14 december 1914 voor deHelvetische Gesellschaft de voordrachtUnser Schweizer Standpunkt over deneutraliteit van Zwitserland.[3]
ZieKolonelsaffaire voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Voor en na uitbraak van de oorlog hadden de kolonelsFriedrich Moritz von Wattenwyl enKarl Egli van degenerale staf informatie doorgespeeld aan demilitair attachés van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. In december 1915 kram dit ter ore van deBondsraad. Het parlement, de pers en de publieke opinie oefenden druk uit en op 11 januari 1916 gelaste de Bondsraad een onderzoek. De kolonels verschenen op 18 januari 1916 voor dekrijgsraad, maar Wille werkte een veroordeling tegen. De Bondsraad leidde vervolgens op 19 januari 1916 een rechtszaak in en de rechtbank van Zürich vonniste op 28 februari dat de twee onschuldig waren en dat een eventuele tuchtstraf zaak van het leger was. Wille gaf beiden 20 dagen zwaar arrest en de Bondsraad ontsloeg ze uit hun functie. InRomandië tilde men zwaar aan de zaak, terwijl Duitstalig Zwitserland de kwestie vergoelijkte.[4]
De Zwitserse generale staf had voor en na uitbraak van de oorlog in het geheim met de Duitse legerleiding onderhandeld, dat ingeval Frankrijk in Zwitserland zou binnen vallen dat het Zwitsers leger dan onder bevel van de DuitseOberste Heeresleitung zou komen.
Toen later de oorlog vastliep, zag de legerleiding in, dat ook Duitsland via Zwitserland Frankrijk in de rug kon aanvallen. Ook hier werd in het geheim met Frankrijk onderhandeld over een samenwerking in dat geval.
Het Zwitsers leger telde 250.000 man, 77.000 paarden met nog eens 200.000 man in ondersteunende functies.Het DuitseSchlieffenplan om Frankrijk aan te vallen via Zwitserland of België hield daarmee rekening.Na de oorlogsverklaringen in juli 1914 kondigde de Zwitserse Bundesrat op 31 juli 1914 een verhoogde staat van paraatheid af. Op 3 augustus kondigde de Bundesrat de algemene mobilisatie af en ook op 3 augustus bevorderde deBondvergadering kolonelUlrich Wille tot generaal en benoemde hem tot opperbevelhebber. Op 7 augustus beschikte hij al over 220.000 man.Op 11 augustus lag het grootste deel al langs de grens met Frankrijk in het kantonJura.In mei 1915, toen ook Italië in oorlog was, werden troepen aan de Italiaanse grens gelegerd inVal Müstair,Unterengadin in het kantonGraubünden.Een soldaat moest 500 dagen dienstdoen en kreeg geen vergoeding voor verlies van inkomsten: dat werd pas in deTweede Wereldoorlog ingevoerd.Toen in september 1914 beide blokken deneutraliteit van Zwitserland schenen te eerbiedigen, werden een aantal soldaten gedemobiliseerd om terug te keren naar hun boerderijen en fabrieken.In november 1916 had Zwitserland nog maar 38.000 man onder de wapens.In de winter van 1916 – 1917 liep dit weer op tot 100.000 omdat het Franse leger volgensPlan H (H voorHelvetië) door Zwitserland wilde trekken.Omdat dit niet gebeurde, kromp het leger naar 12.500 man op het einde van de oorlog.
Kort voor uitbraak van de oorlog begonnen werken aan deFortifikation Bellinzona. Er werden nieuwe versperringen opgericht op deMonte Ceneri, bijMagadino enGordola.[5]Na het begin van de oorlog werden nog versterkingen aangebracht in deSan-Jorio-Pas.In het noorden werd de versterkingHauenstein het spoorwegknooppuntOlten en de brug over deAare beveiligen.[6]In het westen werdMurten versterkt voor de asBielermeer –Meer van Murten –Saane. Toen Italië in 1915 in oorlog kwam, werd deUmbrailpas versterkt.
In de zomer van 1914 werd de luchtvaartpionierOskar Bider naarBern geroepen als hoofd van een luchtmacht.
De strijdende partijen overschreden de Zwitserse grens duizendmaal, vooral rondDreisprachen Piz bij deStelviopas. De piek was zo genoemd omdat daar de drie talen Duits, Italiaans enRetoromaans gesproken werden. Zwitserland had daar een voorpost en een hotel. Het hotel werd vernietigd toen de Oostenrijkers er gebruik van maakten.Gedurende de gevechten in ijs en sneeuw kwam Zwitserland soms onder vuur te liggen.De strijdende partijen kwamen overeen om niet over Zwitsers gebied te vuren.
DeBundesrat sloot met Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Oostenrijk-Hongarije en België een verdrag, waardoor vanaf 1916 tot het einde van de oorlog 68.000 gewonde en zieke soldaten van beide kampen in Zwitserland medische zorg konden krijgen.
In oktober 1914 werd een centrale voor vluchtelingen opgericht, waar einde 1914 al 1200 vrijwilligers werkten. Hun kaartenbakken zijn nuwerelderfgoed.Van 1916 tot 1919 was de centrale in hetMusée Rath teGenève ondergebracht. In 1917 werd dit beloond met deNobelprijs voor de Vrede.Julie Bikle richtte te Winterthur een zoekdienst naar vermisten op.Nogal wat politici, kunstenaars, pacifisten en denkers zochten toevlucht in Zwitserland, vooral in Bern, Zürich en Genève.In Zürich zatenbolsjevisten endadaïsten.
Dedadaïsten waren kunstenaars tegen de oorlog. Ze waren uit Duitsland en Roemenië gevlucht en kwamen op 6 oktober 1916 samen incabaret voltaire te Zürich. Onder hen waren de RoemenenTristan Tzara enMarcel Janco, deElzasserHans Arp en zijn Zwitserse vrouwSophie Taeuber-Arp, de DuitsersHugo Ball enRichard Huelsenbeck en de NederlanderOtto van Rees.Ze bestreden de sociale, politieke en culturele ideeën, die volgens hen de oorlog veroorzaakt hadden.Na de oorlog keerden ze terug naar hun landen van herkomst, waardoor het dadaïsme zich verspreidde.
Debolsjewieken waren een groep socialisten rondLenin.Lenin was verbaasd, dat de socialistische partijen de oorlogsinspanningen van hun landen steunden.Hij meende dat de arbeiders en de boeren een oorlog van debourgeoisie uitvochten.In plaats van die volgens hem imperialistische oorlog zouden ze volgens hem beter deklassenstrijd uitvechten.Lenin vluchtte in 1914 van Oostenrijk naar Zwitserland en was daar actief tot 1917.Na deFebruarirevolutie in 1917 en het aftreden van tsaarNicolaas II van Rusland reisde Lenin met hulp vanParvus Helphand samen metKarl Radek enGrigori Zinovjev in een afgesloten trein door Duitsland en het neutrale Zweden en Finland naarPetrograd. Hij leidde daar deOktoberrevolutie in Rusland.
In 1917 kwam deneutraliteit van Zwitserland in het gedrang met deHoffmann-Grimm-affaire. De socialistische politicusRobert Grimm reisde samen met Lenin naarRusland in een door de Duitse ambassadeur te BernGisbert von Romberg geregelde afgesloten Duitse trein om een vredesverdrag tussen Duitsland en Rusland te onderhandelen. Grimm deed zich voor als een Zwitsers diplomaat, maar de geallieerden onderschepten en decodeerden een telegram aanArthur Hoffmann en ontmaskerden Grimm. De zaak werd gesust toen Arthur Hoffmann ontslag nam uit deBondsregering ten voordele van de FransgezindeGustave Ador.
De kosten voor de grensbewaking van 1914–1918 bedroegen 2 miljard Zwitserse frank, terwijl de staat 100 tot 200 miljoen Zwitserse frank per jaar aan inkomsten binnenkreeg.[7]De uitgaven voor landsverdediging en het wegvallen van inkomsten uit douane stelden financiële problemen. Het toerisme was op nul teruggevallen.In 1915 stemde het parlement voor een eenmalige oorlogsbelasting op inkomsten en vermogen.[8]Als neutraal land met centrale ligging en zonder oorlogsschade groeiden deZwitserse banken.
Door de oorlog leed Zwitserland tekort aan voedsel en grondstoffen, want 40% moest van invoer komen. De geallieerden blokkeerden handel van en naar Zwitserland.Vanaf 1915 nam de staat hetmonopolie op de graanhandel. Van maart 1917 tot april 1920 werdrantsoenering ingevoerd. In 1918 heerstehongersnood.
In de herfst van 1914 richtten vrouwen een vereniging van algemeen nut op om de troepen zonder alcohol te voorzien. In november 1914 ging dit op in deSV Group onder leiding vanElse Züblin-Spiller.[9] Het doel bestond erin, om de soldaten goedkoop en gezond te voeden en het alcoholgebruik terug te dringen. Er werden 1000 alcoholvrije soldatenkwartieren opgericht. De helft van de omzet bestond uit gebak. Vanaf januari 1915 betaalde het leger een deel van de kosten.De soldaten konden er hun kledij verwisselen tegen gewassen kleren.Van 1916 tot 1920 kregen 35.000 gezinnen 5 miljoenZwitserse frank steun.
ZieAlgemene staking in Zwitserland in 1918 voor het hoofdartikel over dit onderwerp.Door de stilgelegde invoer van levensmiddelen, de rantsoenering, de prijsstijgingen en de loonderving van de soldaten leed de bevolking armoede.[10][11]De mensen waren boos op de boeren die voedsel verkochten tegen woekerprijzen en op de wapenindustrie die hoge winst boekte door de oorlog.Pacifisten zoalsMax Daetwyler enRomain Rolland kregen gehoor.
DeSociaaldemocratische Partij van Zwitserland stelde teOlten negen eisen:[12]
Door de schaarste, politieke opruiing en deRussische Revolutie brak eenalgemene staking uit. Van 11 tot 14 november 1918 legden 250.000 arbeiders het werk neer. Het leger brak de staking door werk uit te voeren en betogingen met geweld uiteen te drijven en de aanstokers gevangen te nemen.1805 soldaten stierven aan deSpaanse griep, waarvan 926 tijdens hun inzet tegen de algemene staking.
.svg)
·
·
