Voor groepsaccommodatie de Zwerfsteen, zieWerkkamp Roden
Eenzwerfsteen of in geologische termen eenerratisch blok, is eensteen ofkei die door eengletsjer ofijskap is meegevoerd. Ze worden ook welzwerfkeien ofveldkeien genoemd, terwijl inGroningen enDrenthe de benamingflint (ofvlint) gebruikelijk is. 's-Werelds grootste zwerfsteen, met een geschat gewicht van 16500 ton, isBig Rock, te vinden nabijOkotoks aan de voet van deRocky Mountains.[1] De grootste inNederland gevonden zwerfsteen is anno 2009 dezwerfsteen van Rottum.
In Nederland worden zwerfstenen aangetroffen die door hetlandijs zijn achtergelaten tijdens het voorlaatsteglaciaal, hetSaalien. Zwerfstenen komen in Noord-Nederland, dat destijds met landijs bedekt was, veelvuldig voor. De landijsbedekking had zijn zuidelijke grens tot aan de lijnHaarlem,Utrecht,Nijmegen. Ten zuiden van deze lijn komen geen zwerfstenen in de natuur meer voor. In België worden zodoende geen zwerfstenen aangetroffen, aangezien het in de recente geologische geschiedenis niet door landijs bedekt is geweest.
Zwerfstenen in Nederland hebben hun oorsprong inScandinavië en hetOostzeegebied. Dit is na te gaan door depetrologische kenmerken te vergelijken met die van hetgesteente in die gebieden. Zo is in principe per steen te reconstrueren waar deze precies vandaan kwam. Dit wordt ook welgidsgesteente genoemd.
Zwerfstenen vindt men veel inkeileem, een zeer vaste leemachtige grondsoort die werdgevormd onder de ijskappen in Noord-Nederland. Keileem komt voor in de ondergrond vanGaasterland (Zuid Friesland), deHavelterberg,Schokland enUrk in deNoordoostpolder en opWieringen enTexel.
Zwerfstenen zijn door de eeuwen heen gebruikt alsgrafmonumenten,hunebedden,megalieten,wegen endijkbekleding. Bij oudeboerderijen gebruikte men een grote zwerfsteen alsfundering voor hetgebint. Bijpoorten en gebouwen op straathoeken werden zwerfstenen ook wel gebruikt alsschampsteen om te voorkomen datkoetsen enkarren tegen het bouwwerk zouden rijden. Om te verhinderen dat men gemakkelijk een grensmarkering zou kunnen verzetten, kon een zwerfsteen tevens alsgrenssteen dienen.
Involksgeloof envolksverhalen spelen zwerfkeien soms een rol. Het heet dat ze devruchtbaarheid ten goede zouden komen en een plaats zijn waar kinderen geboren werden.[2]Nog steeds worden markante punten en rotsen zoals zwerfkeien in het Scandinavische landschap aan trollen toegeschreven.[3]
