Zweten oftranspireren is het verlies vanlichaamsvocht via dezweetklieren in dehuid. Mensen zweten om hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Door verdamping van vocht vindt er afkoeling plaats.
Zweetklieren komen over de gehele huid voor, maar in dehanden,voeten enoksels zijn de meeste zweetklieren aanwezig. Het geproduceerde zweet wordt viaporiën (de verbinding tussen zweetklieren en huidoppervlak) naar buiten afgevoerd. Zweet bestaat vooral uitwater enzout, maar het bevat ookorthocresol enparacresol, die eenantiseptische werking hebben. Een mens produceert per etmaal tussen de 100 en 8000 ml zweet, afhankelijk van de omstandigheden zoals hetweer en lichamelijke inspanning. Er kunnen twee soorten zweetklieren worden onderscheiden:
Apocriene (links) en exocriene (rechts) zweetklieren
Exocriene of eccriene zweetklieren komen over het gehele lichaam voor en spelen een belangrijke rol in dethermoregulatie van de lichaamstemperatuur. Wanneer het lichaam oververhit dreigt te raken door bijvoorbeeld inspanning ofkoorts kan door het produceren van zweet de oppervlakte van de huid nat worden gemaakt waardoor het lichaam makkelijker afkoelt. Deze klieren komen rechtstreeks uit op de opperhuid en komen veelvuldig voor bij de vrijwel haarloze huid van de mens. Dit zweet is in eerste instantie geurloos hoewel bij overmatig gebruik van bijvoorbeeld verse knoflook of roken het een lichte geur kan hebben. Door de natuurlijkehuidflora krijgt dit zweet de typische 'ongewassen' zweetlucht. Bij dieren met vacht is het zweten weinig effectief daar het grootste deel van de verdamping/afkoeling gebeurt aan de uiteinden van de haren die niet rechtstreeks in contact zijn met het lichaam. Deze dieren gebruiken dan meestal ook andere strategieën dan het zweten om oververhitting te voorkomen.
Het zweet van de apocriene zweetklieren heeft wel een licht herkenbare geur. Omdat deze zich voornamelijk in de warme besloten ruimtes van de oksels en de genitale streek bevinden onstaat al snel door dehuidflora de bekende 'verse'zweetlucht van bijvoorbeeld na het sporten. Daarnaast verspreiden ze onmerkbare geuren die mede bepalen hoe aantrekkelijk we iemand vinden (feromonen). Ze bevinden zich niet over het gehele lichaam, maar in bepaalde regio’s van de huid. Dit zijn deoksels, de huid rond deanus en rond detepels. Meestal komen deze klieren uit in de uitgang van een talgklier vlak voordat deze uitkomt in de porie van een haarzakje en verspreiden hierdoor het zweet grotendeels via de haren.[1] Op de kinderleeftijd zijn deze apocriene zweetklieren nog niet ontwikkeld, dat begint pas in depuberteit onder invloed vangeslachtshormonen. Tot het moment dat dit olie-achtige zweet uit de klieren aan de oppervlakte van de huid komt is het geurloos. Aan het huidoppervlak wordt het zweet echter doorbacteriën omgezet in stoffen die de karakteristieke zweetgeur hebben. Apocrien zweet wordt de hele dag door in kleine hoeveelheden geproduceerd die nauwelijks worden beïnvloed door inspanning of emoties. Angst is wel van invloed op de samenstelling (en geur) van dit zweet; het zogenaamde "angstzweet".[2] Zweetlucht kan ook emoties oproepen. Meestal zijn deze emoties niet erg positief, alhoewel de zweetlucht in bepaalde situatiesseksuele gevoelens kan opwekken of versterken.
Hyperhidrose: te veel zweten. Kan gelokaliseerd zijn (oksels, handpalmen, gelaat) of gegeneraliseerd. Een bijzondere vorm is het syndroom van Frey of ook wel gustatior zweten. Daarbij ontstaat overmatig zweten op de huid van de wang(en) bij het zien van voedsel.
Anhidrose: niet in staat zijn om te zweten. Kan voorkomen bij bepaaldecongenitale syndromen (vormen vanectodermale dysplasie), bij zenuwbeschadigingen, bij communicatieproblemen tussen de zenuwen en de zweetklieren. Anhidrose komt regelmatig voor door een verstoring in de hersenen.[3]
Bromhidrose: onaangenaam ruikend zweet kan het gevolg zijn van bacteriële kolonisatie op de huid of (zeldzaam) van stofwisselingsziektes. Iemand kan ook alleen bang zijn dat z'n zweet stinkt.
Hydradenitis: veelvuldig ontstoken haarzakjes, de daarin uitmondende talgklieren of de weer daarin uitmondende apocriene zweetklieren.
Bijcystische fibrose kan het zout niet goed uit het zweet gehaald worden.
Dyshidrotisch eczeem is eeneczeem met blaasjes aan handpalmen en voetzolen. Vaak is er ookhyperhidrose. De exacte relatie tussen zweten en eczeem is echter nooit aangetoond. In Nederland wordt daarom vaker de term acrovesiculeus eczeem gehanteerd, hetgeen letterlijk blaasjes aan de uiteinden (handen en voeten) betekent.
Miliaria is een huidaandoening met blaasjes als gevolg van verstopte zweetkliertjes.
Transpiratie in de sociologie en in de geschiedenis
Hoewel de transpiratie een natuurlijke reactie van het lichaam is, wordt zweten in het dagelijks leven niet gewaardeerd. Men gebruikt daarom sprays die transpiratie tegengaan.Casanova droeg sponsjes in de oksels van zijn kleding. In de oudheid schaamde men zich voor transpiratie omdat dat op een gebrek aan zelfbeheersing zou duiden.[4]Xenophon vertelt dat dePerzische jeugd niet transpirerend gezien wilde worden, deze lichaamsvochten zouden bij voortdurende lichaamsinspanning, zware arbeid en een ingetogen leven (zo dacht men) immers zijn verdampt of ingedroogd. Uit deze redenering komt de uitdrukking "het luie zweet" voort.
De uitdrukking 'bloed zweten' lijkt uit hetNieuwe Testament te stammen. Daarin wordt geschreven datJezus inGethséhamé aan de vooravond van zijn dood:"En in zwaren strijd zijnde, bad Hij te ernstiger. En zijn zweet werd gelijk grote droppelen bloeds, die op de aarde afliepen".[5] Hoewel in de Bijbel niet staat dat Jezus werkelijk bloed zweette wordt het verschijnsel wel in verband gebracht methematidrosis.[6] Deze aandoening is als spontane reactie opstress zeer zeldzaam, er zijn zes wetenschappelijk gestaafde gevallen bekend.
Sommige dieren, zoals dehond, hebben nauwelijks zweetklieren. Zij kunnen bij warm weer alleen op andere manieren hun overtollige lichaamswarmte kwijtraken, bijvoorbeeld door speeksel op hun tong te laten verdampen door tehijgen.
Bronnen, noten en/of referenties
↑Talg- en zweetklieren - Medicinfo. web.archive.org (21 augustus 2016). Gearchiveerd op21 augustus 2016. Geraadpleegd op3 augustus 2023.
