Zuidelijke en Noordelijke Dynastieën is in dehistoriografie over China de gebruikelijke benaming voor de periode 420-589 van deChinese geschiedenis. In deofficiële dynastieke geschiedenis volgde deze periode op deJin-dynastie en werd gevolgd door deSui-dynastie. Zowel deZuidelijke Dynastieën als deNoordelijke Dynastieën werden in de latere historiografie als dragers van hetHemels Mandaat beschouwd. Door gebruik te maken van de term Zuidelijke en Noordelijke Dynastieën wordt dit probleem van de legitimiteit vermeden. DePeriode van de Zestien Koninkrijken in het noorden wordt in deze beschouwing overgeslagen
In 316 brachten niet-Chinese ruiternomaden van deVroegere Zhao deJin-dynastie ten val nadat ze in korte tijd de Noord-Chinese laagvlakte en het stroomgebied van deGele Rivier hadden veroverd. De Jin en de met hen verbonden adellijke families vluchtten naar het zuiden, waar zij een staat vestigden in het stroomgebied van deJangtsekiang. Die restanten van de Jin-dynastie werden ook welOostelijke Jin genoemd, vanwege de ligging van de nieuwe hoofdstadJiankang (het huidigeNanking) ten opzichte vanLuoyang, de oude hoofdstad. Deze vlucht naar het zuiden heeft in de latere Chinese geschiedschrijving een grote betekenis gekregen.
Volgens de traditionele Chinese opvatting bleef de Jin-dynastie ook na 316 de enige legitieme dynastie. De'zestien staten' in het noorden werden slechts beschouwd als koninkrijken, formeel ondergeschikt aan Jin. Nadat in 420 de Jin-dynastie ten val was gebracht volgden in Jiankang vier heersershuizen elkaar in snel tempo op. Zij kregen de verzamelnaamZuidelijke Dynastieën en werden in de traditionele Chinese historiografie gezien als de legitieme opvolgers van Jin.
In 386 werd in het noorden van het huidigeShanxi een staat gevestigd door deToba, een clan die behoorde tot het proto-Mongoolse volk van deXianbei. De Toba noemden hun dynastie 'Wei'. Om verwarring met gelijknamige andere dynastieën te voorkomen kreeg hun heersershuis later de naamNoordelijke Wei. Zij wisten in 439 geheel Noord-China te veroveren en zo een machtig rijk te vormen. Het gebied van de Noordelijke Wei werd in 534 gesplitst in twee delen. Elk van de beide deelgebieden stond tot 581 onder bestuur van twee elkaar opeenvolgende heersershuizen. Omdat deSui-dynastie zichzelf zag als de rechtmatige opvolger van deNoordelijke Zhou-dynastie, een van die opvolgerstaten, staan de Noordelijke Wei en de vier daaropvolgende heersershuizen sindsdien bekend onder de verzamelnaamNoordelijke Dynastieën.
