Zelfkastijding is het zichzelf pijn doen. Dit wordt vaak gedaan uitreligieuze overtuiging, als onderdeel van deascese. Als het plaatsvindt in een rollenspel, heet hetBDSM. Het heeft dan een seksuele dimensie en niet heiligend karakter, dat verandert de daad in religieuze zin tot zonde en verheerlijking van pijn.
DeRooms-Katholieke Kerk kent hetcilicium; dit kan een ruwharen kleed zijn, een zogenoemdboetekleed maar ook een band van metalen ringen, voorzien van haakjes die naar binnen gekeerd zijn. Deze band wordt om het bovenbeen of een ander lichaamsdeel gedaan en veroorzaakt pijn. Deze pijn is een manier om zich te verenigen en mee te lijden met Jezus, het is een soort boetedoening voor dekruisiging vanJezus. Daarnaast is er degesel waarmee men zichzelf op de rug kan kastijden, dit wordt ook wel in de Islam gebruikt.
In sommige landen (vaak deLatijns-Amerikaanse) komt het voor, dat men de kruisloop naar de bergGolgotha naloopt met een kruis en een doornenkroon op het hoofd. Hierbij vloeit ook echtbloed. Sommigen gaan, ondanks dat deze praktijk door de Kerk wordt afgewezen, zelfs zover dat ze zich daadwerkelijk aan een kruis laten slaan zonder dat dit de dood tot gevolg heeft overigens. Meelopers in deze tocht, kastijden zichzelf vaak tot bloedens toe met gesels. Ze worden welflagellanten genoemd.
Er zijn mensen die zichzelf pijnigen zonder dat dat het eenreligieuze basis heeft. Het is dan vaak het gevolg van psychische problematiek. Door zichzelf pijn te doen, probeert men meer grip te krijgen op gevoelens. Er kan sprake zijn vanautomutilatie. Zolang dit geen gevolgen heeft voor het dagelijks functioneren is er volgens het handboek voor psychiatrische diagnostiek,DSM-5, geenpsychiatrische stoornis.
Paus Johannes Paulus II geselde zich bij tijd en wijle. Dit verklaart de Poolse zuster Tobiana Sobodka in het boekSanto subito (2009) van de Italiaanse vaticanistAndrea Tornielli. In 2014 is Paus Johannes Paulus II heilig verklaard. Hieraan voorafgaand kwam deCongregatie voor de Heiligverklaringen tot de conclusie dat hij dechristelijke deugden op heldhaftige wijze heeft beoefend. Het dossier met betrekking tot de heiligverklaring bevat volgens Tornielli ook getuigenissen over zelfkastijding.
De door deze paus gesteunde organisatieOpus Dei beoefent onder de celibataire leden gewoonlijk ook zelfkastijding. Dit gebeurt met de gesel of hetcilicium - of door te slapen op de grond of op eenplank.