Plaats inNederland | |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Gelderland Gelderland | ||
| Gemeente | Zaltbommel Zaltbommel | ||
| Coördinaten | 51° 49′ NB, 5° 15′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 10,34[1] km² | ||
| - land | 9,22[1] km² | ||
| - water | 1,11[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) | 13.530[1] (1.467 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 6.031 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 5301, 5302 | ||
| Woonplaatscode | 2636 | ||
| Foto's | |||
 | |||
| |||
Zaltbommel (dialect: Bommel) (uitspraakⓘ) is eenvesting- enhanzestad in degelijknamige gemeente in deBommelerwaard in deNederlandse provincieGelderland. Tot 1 januari 1999 vormde Zaltbommel een eigen gemeente, waarvan het de enige kern was. Op die datum werden Zaltbommel,Kerkwijk enBrakel samengevoegd tot de nieuwe gemeente Zaltbommel, met het gemeentehuis in Zaltbommel.
De stad telt 13.530 inwoners (per 1 januari 2023). Zaltbommel ligt net ten zuiden van deWaal.
Er is een verkeersbrug, deMartinus Nijhoffbrug (Rijksweg A2 met fietspad) en een spoorbrug, deDr. W. Hupkesbrug. Zaltbommel beschikt over een spoorwegstation,station Zaltbommel aan despoorlijn Utrecht -'s-Hertogenbosch.
Oorspronkelijk heette de stad Bommel, en tot heden wordt de stad door de bewoners zo genoemd. De oudste vorm van de naam is Bomela of Bomelo[2] (in 850) en is een samenvoeging van Boom (in de tegenwoordige betekenis) enlo, waarbijlo verwijst naar een loofbos op een verhoging in een moerassig gebied. In dit gebied bestaat die verhoging uit de oeverwal langs de rivier deWaal. Namen met de uitgang 'lo' hangen vaak samen met ontginningen van oeverwallen, waardoor er open plekken ontstonden in het bos waar een nederzetting kon ontstaan. In een latere fase (eerste vermelding in 1297) krijgt de nederzetting het voorvoegsel 'Salt' of 'Saut' om het te kunnen onderscheiden van het andere Bommel (Maasbommel). Deze toevoeging slaat op de zouthandel die hier belangrijk was. Zout werd per schip vervoerd en waarschijnlijk in Zaltbommel verhandeld en was zeer belangrijk vooral voor het inzouten van vis.[3]
De eerste vermelding van de stad alsBomala stamt uit het jaar850. In de 13e eeuw groeide Zaltbommel uit tot een belangrijke handelsstad en in de 15e eeuw tot eenHanzestad van betekenis. Op 13 december 1315 kreeg Zaltbommel van graafReinald I dezelfdestadsrechten alsZutphen en werden de vestingwerken aangelegd. In de 13e eeuw hadden Zaltbommel en de landen van de Bommeler- en Tielerwaard reedslandrechten verkregen. Dit landrecht is het oudste overgeleverde landrecht en wordt aangeduid meteening. De originele oorkonde is niet bewaard gebleven.
Een jaar nadat Zaltbommel stadsrechten verkreeg, werd op 19 oktober 1316 door Reinald I een nieuwe oorkonde uitgevaardigd. Daarin werd de oude regeling bevestigd.[4] Er werd een onderscheid gemaakt tussen de bewoners van de stad Zaltbommel en de bewoners van het platteland. Stadsbewoners werden berecht door deschepenbank van Zaltbommel, plattelandsbewoners waren bij zware misdrijven zoals moord en brandstichting overgeleverd aan de genade van de graaf.[5]
In 1325 en 1327 werd het landrecht van de Bommelerwaard door de graaf hernieuwd waardoor het onderscheid tussen de stad Zaltbommel en het platteland nog scherper werd.[6]
Frank Pieck was in de 15e eeuwambtman van Zaltbommel en de Tieler- en Bommelerwaard.
Op 31 juli 1572 werd Zaltbommel ingenomen doorwatergeuzen onder leiding vanDirck van Haeften. Daarop belegerden de Spanjaarden de stad in de daarop volgende jaren onsuccesvol, waaronder deblokkade van 1574. Samen metBuren sloot de stad zich in juni 1575 aan bij deUnie van Dordrecht tussen Holland en Zeeland, waarmee beide steden zich in feite afscheidden van Gelre; dit werd pas in 1602 ongedaan gemaakt.[7]
Op aandringen vanMaurits van Nassau werd de stad verder versterkt. Voordat deze modernisering voltooid was, belegerden de Spanjaarden onder leiding vanFrancesco de Mendoza de stad weer, tijdens hetbeleg in 1599. Dit beleg kon wederom succesvol door deStaatse troepen worden afgeslagen.
In1869 werd Zaltbommel met het spoorwegnet verbonden. Tussen 1910 en 1923 reed deGemeentetram Zaltbommel tussen het centrum enstation Zaltbommel.
Zaltbommel ligt in het rivierkleigebied van deBommelerwaard, aan deWaal op een hoogte van ongeveer 3 meter. Parken vindt men op de voormalige verdedigingswerken, en in het westen ligt hetKloosterwiel, terwijl in het oosten het natuurgebiedKil van Hurwenen is te vinden. In het zuidoosten liggen bedrijventerreinen langs de autowegRijksweg 2. Vooral westelijk vindt men grootschalige tuinbouwbedrijven.
De kern Zaltbommel telt zesbasisscholen en een scholengroep bestaande uit tweemiddelbare scholen.[9]
| Naam | Soort onderwijs | Type | Aantal leerlingen | Aantal groepen/klassen | Opmerkingen |
|---|---|---|---|---|---|
| Basisschool De Walsprong[10] | Basisonderwijs | Openbaar | 235 (stand 2012) | 11 | In 1993 ontstaan uit de fusie tussen de Dr. A.F. Philipsschool en de Hugo de Grootschool |
| Basisschool Franciscus[11] | Basisonderwijs | Rooms-Katholiek | 410 (stand 1 augustus 2012) | 18 | |
| De Leiboom[12] | Basisonderwijs | Protestants-Christelijk | |||
| De Brug - School voor Praktijkonderwijs[13] | Praktijkonderwijs | Algemeen Bijzonder | |||
| OBS De Spelwert[14] | Basisonderwijs | Openbaar | 303 (per 1 oktober 2009) | 13 | |
| SBO Toermalijn[15] | Basisonderwijs | Algemeen Bijzonder | 9 (schooljaar 2009/2010) | ||
| Cambium College[16] | vmbo-bb,vmbo-kb,vmbo-tl,havo,vwo | Openbaar | 1700 (stand 2013) | ||
| Vernieuwingsschool De Fonkelsteen[17] | Basisonderwijs | Algemeen Bijzonder | 65 (stand 1 augustus 2012) |
%2c_2013-08-31_18.29%2c_Kerkstraat.jpg)
