| D-Xylitol | ||||
|---|---|---|---|---|
| Structuurformule en molecuulmodel | ||||
 | ||||
Structuur van D-xylitol | ||||
| Algemeen | ||||
| Molecuulformule | C5H12O5 | |||
| IUPAC-naam | (2S,4R)-pentaan-1,2,3,4,5-pentol | |||
| Andere namen | adonitol ; D-ribitol ; pentitol ; D-xylitol | |||
| Molmassa | 152,15 g/mol | |||
| SMILES | C([C@@H](C([C@@H](CO)O)O)O)O | |||
| CAS-nummer | 87-99-0 | |||
| PubChem | 6912 | |||
| Wikidata | Q212093 | |||
| Beschrijving | kleurloze, zoet smakende kristallen | |||
| Vergelijkbaar met | sorbitol | |||
| LD50 (muizen) | (oraal) 22000 mg/kg | |||
| Fysische eigenschappen | ||||
| Aggregatietoestand | vast | |||
| Kleur | kleurloos | |||
| Dichtheid | 1,52 g/cm³ | |||
| Smeltpunt | 94 °C | |||
| Kookpunt | 216 °C | |||
| Goed oplosbaar in | water | |||
| Slecht oplosbaar in | ethanol | |||
| Nutritionele eigenschappen | ||||
| Typeadditief | zoetstof | |||
| E-nummer | E967 | |||
| Tenzij anders vermeld zijnstandaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1bar). | ||||
| ||||
Xylitol is eenpolyol (of suiker-alcohol) die wordt gebruikt als vervanger voorsuiker. Het is een natuurlijkezoetstof die voorkomt in de vezels van vele soorten groente en fruit. Het heeft een zoete smaak zonder bijsmaak en wordt veel gebruikt in snoepgoed. De zoetkracht van xylitol is ongeveer gelijk aan die van suiker, maar het levert 40% minder calorieën. Omdat xylitol bij consumptie niet wordt omgezet in zuur is het onschadelijk voor het gebit (in tegenstelling tot bijvoorbeeld suiker, of andere zoetstoffen zoalssorbitol). Xylitol wordt zelfs gebruikt ter preventie van tandbederf.
Xylitol werd voor het eerst geproduceerd in de negentiende eeuw inFinland waar het werd gewonnen uit de bast vanberkenbomen en op de markt gebracht als zoetstof geschikt voordiabetici. Later in de twintigste eeuw won de stof aan populariteit als tandvriendelijke zoetstof. Vrijwel allekauwgom die in Europa wordt verkocht bevat xylitol. Het werd daarom op grote schaal geproduceerd in Europa en in de Verenigde Staten. Tegenwoordig is China de belangrijkste producent.
Veel gewassen leveren xylitol. Het komt voor in groenten (waaronderbloemkool) en in vruchten (waaronderpruimen,aardbeien,frambozen), die ongeveer 1% van het droge gewicht aan xylitol bevatten. Voor de massaproductie wordt nu vooral gebruikgemaakt van de resten van maiskolven, nadat de korrels zijn geoogst. De productie is ingewikkeld en duur.
Xylitol ishittestabiel en hetkaramelliseert alleen wanneer het meerdere minuten tot hetkookpunt (216 °C) wordt verhit. Bij het bereiden van gebak komt de temperatuur niet boven de 100 °C.
In Europa is het xylitol toegelaten alsvoedingsadditief onderE-nummer E967.
In de Verenigde Staten werd het zoetmiddel jaren geleden door deFDA bestempeld als kankerverwekkend.[1] Het middel is alsnog toegestaan als voedingsadditief en het wordt door de FDA aanbevolen als middel tegen tandbederf.
Er zijn geen negatieve effecten voor de gezondheid bekend.
Xylitol wordt -net alssorbitol- veel gebruikt in kauwgom omdat het een frisse smaak geeft. Dat komt doordat het oplossen van xylitol in water eenendotherm proces is, waarbij warmte aan de omgeving wordt onttrokken. Daarbij ontstaat een fris gevoel in de mond. Maar belangrijker is de positieve werking op tanden en kiezen.
Finse onderzoeken (Universiteit vanTurku, 1972 tot 1975) toonden aan dat bij het gebruik van xylitol in plaats van suiker 85% mindercariës ontstond. Uit verder onderzoek bleek dat het niet nodig is alle suiker te weren, slechts een klein aandeel xylitol is al voldoende. De werking berust op het feit dat de voor tandbederf verantwoordelijke bacterieStreptococcus mutans de xylitol niet kan metaboliseren en daardoor afsterft. Bovendien bemoeilijkt xylitol datbacteriën zich alstandplak aan hettandglazuur hechten.
Verder stimuleert xylitol de aanmaak van (anti-bacterieel)speeksel en bevordert het de vorming van complexen vancalcium eneiwitten uit het speeksel en daarmee de remineralisatie van de tanden en kiezen.
Om deze effecten te bereiken dient ca. 5 tot 10 gram xylitol verspreid over de dag te worden ingenomen, bijvoorbeeld als kauwgom of zuigtablet.
Xylitol levert 40% minder calorieën die bovendien langzamer dan suiker in het lichaam worden opgenomen. Daardoor veroorzaakt het geen verhoging van de bloedsuikerspiegel en ontstaat geenhyperglykemie door onvoldoende insulinerespons.
Het gebruik door zwangere vrouwen is geen risico. Zuigelingen hebben baat bij het gebruik van xylitol door de moeder doordat er minder besmetting is met bacteriën die tandbederf veroorzaken.
Xylitol vormt complexen met calcium dat daardoor in de darmen beter kan worden opgenomen. Dit biedt misschien mogelijkheden voor het voorkomen en behandelen vanosteoporose (botontkalking).
Xylitol bestaat uit een relatief grootmolecuul dat veelwater kan binden. Het wordt in dedunne darm alleen passief, dus langzaam en onvolledig,geresorbeerd. Bij regelmatig gebruik kan de resorptie verhoogd worden. Meer dan een halve gram xylitol per kilo lichaamsgewicht per dag kan laxerend werken. Na gewenning kan dat effect enigszins afnemen of deels verdwijnen. Uit onderzoek blijkt bovendien dat een mens het gebruik van 200 gram per dag gedurende langere tijd zonder problemen kan volhouden.In dedikke darm wordt het restant (ca. 2/3) door dedarmflora afgebroken tot gassen (zoalswaterstof enkoolstofdioxide, die grotendeels zorgen voor winderigheid en het laxerend effect), vetzuren en geresorbeerd. In destofwisseling worden deze omgezet in koolstofdioxide enwater.
Voor mensen is xylitol in normale doses onschadelijk.Honden zijn echter veel gevoeliger voor xylitol dan mensen en inname van hoge doses kan zelfs levensbedreigend voor ze zijn. Bij honden kan xylitolhypoglykemie veroorzaken en snelle behandeling door een dierenarts is dan noodzakelijk.[2]
