Xenon wordt gebruikt in deanesthesie.[2] Het gas is relatief veilig voor het hart. Het stimuleert de productie vanerytropoëtine waardoor er meer rode bloedcellen worden gevormd. Dit effect is echter alleen in proefdieronderzoek aangetoond. Of het bij mensen werkelijk de prestatie verbetert is nog niet onderzocht. Na deOlympische Winterspelen van 2014 kwamen er berichten dat Rusland het middel al 10 jaar in de sport toepast.[3] HetWADA besloot daarna de edelgassen xenon enargon op de lijst van verboden producten te plaatsen en per eind augustus 2014 het gebruik van deze edelgassen definitief te verbieden.[4]
Xenon benadert goed het idealeanestheticum: het lost slechts weinig op in het bloed, waardoor de verdoving snel intreedt en ook snel ophoudt. Het wordt niet gemetaboliseerd en neemt waarschijnlijk niet deel aan enig biologisch proces in het lichaam. Het veroorzaakt geen beduidende verandering in hartritme of bloeddruk, zelfs bij patiënten met ernstige hartaandoeningen. Het enige nadeel en de belangrijkste rem op ruime verspreiding is de hoge productiekost van 10 dollar per liter, dat wil zeggen ongeveer 2000 keer zoveel alsdistikstofmonoxide (lachgas). Xenon dat bij medisch gebruik in de atmosfeer vrijkomt, heeft in tegenstelling tot vele andere anesthetica geen nadelige milieueffecten.[5]
In1933 voorspeldeLinus Pauling op basis van hunelektronegativiteit dat xenon en fluor in staat moesten zijn een verbinding te vormen.Neil Bartlett toonde dit in1962 aan met een experiment waarbij hij gasvormig xenon metplatinafluoride liet reageren tot een vaste verbinding van platina, xenon en fluor.[6]
Xenon beschikt net als de andere edelgassen over een geheel gevulde buitenste elektronenschil. Desondanks zijn er omstandigheden waarbij xenon reacties kan aangaan met andere elementen. Naast fluorideverbindingen zoalsxenondi-,-tetra- en-hexafluoride (XeF2, XeF4 en XeF6)[1] bestaannatriumperxenaat (Na4XeO6) en het zeer explosievexenontrioxide (XeO3)[1] enxenontetraoxide (XeO4). Hierbij kan xenon 2, 4, 6 of 8 elektronen opnemen.
In deaardatmosfeer komt xenon sporadisch voor (0,05 ppm).[1] Op commerciële basis wordt het verkregen door extractie vanvloeibare lucht. Xenon-133 en -135 kunnen inkernreactoren worden vervaardigd.
In de natuur komen zevenstabiele isotopen en tweeradioactieve isotopen met een extreem lange halveringstijd, die als stabiel kunnen worden beschouwd, voor. In kernreactoren kunnen nog minstens 20 andereinstabiele isotopen worden gemaakt.129Xe is het vervalproduct van129I, na het uitstralen van eenβ-deeltje.131Xe,132Xe,134Xe en136Xe zijnsplijtingsproducten van zowel238U als244Pu. Omdat xenon eenradioactieve tracer (achterhaler) is voor twee andere isotopen, zijn Xe-isotoopratio's inmeteorieten zeer bruikbaar om onderzoek te doen naar het ontstaan van hetheelal.
↑J.G. Bovill,Inhalation Anaesthesia: From Diethyl Ether to Xenon in Jürgen Schüttler en Helmut Schwilden (reds.), "Modern Anesthetics," Handbook of Experimental Pharmacology vol. 182, Springer 2008.
↑(en)Bartlett, N. (1962). Xenon hexafluoroplatinate Xe+[PtF6]−.Proceedings of the Chemical Society of London (6): 218.DOI:10.1039/PS9620000197.
