Gemeente inNederland | |||
|---|---|---|---|
.png) | |||
| Situering | |||
| Provincie | Utrecht (provincie)-Flag.svg) Utrecht | ||
| Coördinaten | 52° 4′ NB, 05° 24′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 36,82 km² | ||
| - land | 36,53 km² | ||
| - water | 0,29 km² | ||
| Inwoners (1 januari 2024) | 14.633? (401 inw./km²) | ||
| Bestuurscentrum | Woudenberg | ||
| Belangrijke verkeersaders |   | ||
| Politiek | |||
| Burgemeester (lijst) | Magda Jansen-van Harten (partijloos) | ||
| Economie | |||
| Gemiddeldinkomen (2023) | € 40.300 per inwoner | ||
| Gem. WOZ-waarde (2024) | € 491.000 | ||
| WW-uitkeringen(2023) | 7 per 1000 inw. | ||
| Overig | |||
| Postcode(s) | 3930, 3931 | ||
| Netnummer(s) | 033 | ||
| CBS-code | 0351 | ||
| CBS-wijkindeling | ziewijken en buurten | ||
| Amsterdamse code | 11398 | ||
| Website | www.woudenberg.nl | ||
 Bevolkingspiramide (2023) | |||
| |||
Woudenberg (uitspraakⓘ;Nedersaksisch:Wombaarg) is eengemeente en plaats in deNederlandseprovincieUtrecht. De gemeente telt 14.633 inwoners (1 januari 2024, bron: CBS) en heeft een oppervlakte van 36,72km². Binnen de gemeentegrenzen liggen geen andere dorpen, maar wel een deel van de buurtschapMoorst en de buurtschapVoskuilen in haar geheel.
In 1131 schonk de bisschop vanUtrecht aan de St. Laurensabdij teOostbroek (bijDe Bilt gelegen) het gebiedHengistcoto. De naamHenschoten is hierin terug te vinden. Deze naam wordt nog steeds gebruikt voor een bosgebied en het daarin gelegenrecreatiemeer.
In de kern van Hengistcoto bouwden de monniken van de abdij een boerderij met omwalling. Deze lag ter hoogte van het huidige kruispunt van de wegen van Austerlitz naar Woudenberg (N224) enDoorn naarAmersfoort (N227). Dit kruispunt heet in de volksmond Quatre-Bras, naar het gelijknamige restaurant dat daar lange tijd gevestigd was. Hier ligt ook de heuvel waar in 1804 dePyramide van Austerlitz verrees.
In 1133 verkocht de bisschop aan dezelfde abdij en aan drie particulieren ca. 500 hectare moerassig land ten oosten van Henschoten gelegen in hetWesterwoud. In het centrum van dit gebied ontstaat na 1240 de dorpskern van Woudenberg.
De ontginning van het laaggelegen gebied was in die ruim 100 jaar nauwelijks van de grond gekomen. In 1240 besloot de abdij, die de enige eigenaar was, om de ca. 500 hectare grond ter ontginning inerfpacht uit te geven aan de edelman Philips vanRijningen uit Wijk bij Duurstede. Deze ging voortvarend aan de gang. Om het gebied te kunnen ontwateren werden sloten gegraven en kades opgeworpen. Er ontstond een doorgaande west-oostverbinding richting Scherpenzeel en enkele noord-zuid liggende ontginningsassen: Ekris, Weteringsedijk (Maarsbergseweg) en Griftdijk.
Rond 1280 was het gebied ontsloten, opgedeeld en grotendeels inleen uitgegeven. Philips' kleinzoon Jan van Rijningen liet een burcht bouwen in zijn territorium in het (Wester-)Woud: hetHuis te Woudenberg. Dit stond op de huidige kruising Vondellaan/'t Schilt, vlak ten zuidwesten van de dorpskern van Woudenberg.
In 1340 kwam Woudenberg in handen van Jan van Culemborg en in 1352 verkocht deze het weer aan Gijsbert van Abcoude. Jan van Culemborg junior was het met die beslissing van zijn vader niet eens. Hij overviel daarom het kasteel en hield 17 weken stand, totdat een leger van de bisschop van Utrecht het in 1353 innam en verwoeste.
Al in 1309 was sprake van een kapel in Woudenberg. De stenen van het verwoeste kasteel werden gebruikt om de kerk te verbeteren. Deze kerk staat er, in zeer gewijzigde vorm, nu nog: het is de Woudenbergse dorpskerk. Bij de restauratie in 1988 zijn muurdelen gevonden die gemaakt leken te zijn van deze 14e-eeuwse stenen.
Kort na 1400 waren er veel bouwactiviteiten: er wordt een toren met klokken erin tegen de kerk aan gebouwd enkasteel Geerestein, ridderhofstadGroenewoude op Ekris en een tweedeHuis te Woudenberg tussen Achterstraat (tegenw. Burgwal) en Middenstraat verrezen. Van het laatste slot zijn bij bouwwerkzaamheden rond 1990 sporen van de oude grachten teruggevonden. Van het kasteel Groenewoude is het koetshuis nog aanwezig; anno 2015 is accountantskantoor De Kruijff er in gevestigd. Kasteel Geerestein ten slotte is nog helemaal intact. Het staat aan de Geeresteinselaan; architectenbureau Inbo heeft er zijn hoofdkantoor. Geerestein was zelfstandig tot het in 1812 met Woudenberg in een gemeente opging.
Het ontginningsgebied van ca. 500 hectare werd begrensd door de lijn Zegheweg-Rumelaarseweg. Het gebied ten oosten hiervan hoorde onderAmerongen en was voor 1352 al in het bezit van eerder genoemde Gijsbert van Abcoude. Zijn bezittingen in dit deel van hetSticht Utrecht sloten met de verwerving van de ca. 500 hectare in 1352 nu naadloos op elkaar aan. Al snel – in ieder geval voor 1375 – resulteerde dit in een bestuurlijke samenvoeging onder deschepenen van Woudenberg.
Woudenberg was in de achttiende eeuw bekend vanwege het grootschalig verbouwen van tabak. Een straatnaam herinnert er nog aan: waar vroeger enkele tabaksplantages lagen, ligt nu Tabaksland.Het dorp is gegroeid vanuit een agrarische kern, rond het jaar 1900 leefden er ruim 2.500 mensen, voornamelijk boeren, ambachtslieden en arbeiders. Tot het eind van deTweede Wereldoorlog bleef het dorp ongeveer zoals het al honderden jaren was, met een Voorstraat, een Middenstraat, Achterstraat (tegenw. Burgwal en Schoolstraat) en Uitleg (tegenw. Dorpsstraat).
Na de Tweede Wereldoorlog werd de plaats aangewezen alsgroeikern. Vanaf begin jaren zestig werden er nieuwe woonwijken uit de grond gestampt, onder andere het Zeeheldenkwartier, de J.F. Kennedylaan, de Verzetsheldenwijk en 't Zeeland. Woudenberg is stapsgewijs uitgegroeid tot een moderne gemeente. Er zijn veel transportbedrijven gevestigd alsmede lichte industrie.
Toen bij de reformatie de pastoorprotestants werd, volgden de dorpelingen hem daarin. Nog in 1890 woonden er slechts 36katholieken in het dorp. In 1964 bouwden de katholieken een kapel, die niet lang daarna door brand verwoest werd. Pas in 1971 had de rooms-katholieke gemeenschap van Woudenberg weer een eigen kerk.[1] Woudenberg kent een breed scala aan kerkgenootschappen.
Kerken in Woudenberg
Degemeenteraad van Woudenberg bestaat uit 15 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1998:
| Gemeenteraadszetels | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 2018 | 2022[2] |
| SGP | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 4 |
| GemeenteBelangen Woudenberg | 5 | 5 | 5 | 5 | 6 | 5 | 4 |
| PvdA-GroenLinks | - | - | - | - | - | 2 | 2 |
| CDA | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 |
| ChristenUnie | 2 | 2 | 2 | 1 | 2 | 2 | 2 |
| VVD | 2 | 2 | - | - | 1 | 1 | 1 |
| PvdA | 1 | 1 | 2 | 2 | 1 | - | - |
| Totaal | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 | 15 |
| Opkomst | 57,07% | ||||||
Decoalitie voor de periode 2022-2026 bestaat uit de SGP, PvdA/GroenLinks en het CDA. Deze coalitie heeft een meerderheid van 8 van de 15 zetels in de gemeenteraad.[3][4][5]
| Naam | Functie | Partij | Portefeuille |
|---|---|---|---|
| Magda Jansen-van Harten | Burgemeester | partijloos |
|
| Henk Jan Molenaar | Wethouder/1e locoburgemeester | SGP |
|
| Moniek van de Graaf | Wethouder/2e locoburgemeester | PvdA/GroenLinks |
|
| Daphne de Kruif | Wethouder/3e locoburgemeester | CDA |
|
| Duncan Ruseler | Gemeentesecretaris |
Het recreatiegebiedHenschotermeer, een voormalige zandafgraving, is in de regio bekend bij zonnebaders, wandelaars en hardlopers. HetValleikanaal loopt dwars door de gemeente en deUtrechtse Heuvelrug en deGelderse Vallei komen er samen.
Despoorlijn Kesteren - Amersfoort liep van Amersfoort door Woudenberg naar Veenendaal en verder naarKesteren enDuitsland, maar na de Tweede Wereldoorlog is die in verval geraakt. Het deel Leusden-Zuid - Woudenberg - Veenendaal Aansluiting is opgebroken. Plannen om de lijn Amersfoort-Veenendaal weer te openen worden sinds 2007 besproken. Het plan zou betekenen dat Woudenberg het halverwege de twintigste eeuwin onbruik geraakte station opnieuw in gebruik zou kunnen nemen. Het zal dan gaan om een zogenaamdelightrailverbinding, bedoeld om de bereikbaarheid van plaatsen als Woudenberg en Leusden per openbaar vervoer te verbeteren.
Topografische gemeentekaart van Woudenberg, september 2022
In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:
Woudenberg kent momenteel vijf onderwijsinstellingen, alle basisscholen. Twee van deze basisscholen zijnprotestants-christelijk, namelijk de Olijfboom en Kindcentrum Koningin Juliana. Eén school isreformatorisch, de Wartburgschool, en tweeopenbaar, de Jan Ligthartschool en de Griftschool.
VV Woudenberg is de voetbalclub van Woudenberg. Zij spelen in de eerste klasse (Nederlands amateurvoetbal) zaterdag. Bij devolleybalvereniging komt het eerste herenteam uit op1e Divisie-niveau. Andere verenigingen zijn korfbalvereniging KV Woudenberg, tennisvereniging TV 't Schilt, ruitersportvereniging De Valleiruiters, gymvereniging LONGA, tafeltennisvereniging TTV Smash, Schaatsvereniging Woudenberg en Stepteam High Level.
Op zaterdag 20 augustus 2022 liep de route van detweede etappe (van's-Hertogenbosch naarUtrecht) van deRonde van Spanje 2022 door Woudenberg.[6]
In Woudenberg is er een harmonie met de naamFidelio. Het harmoniegebouw staat naast het sportcentrum de Camp. MannenkoorDe Poortzangers brengt een gevarieerd repertoire. Jaarlijks organiseert het eenshantyfestival.
Door de bezienswaardigheden in de buurt zoals deGrebbelinie, dePyramide van Austerlitz en hetHenschotermeer wordt Woudenberg door veel recreanten bezocht. Dat valt ook af te leiden uit het aantal toeristische accommodaties dat twaalf bedraagt.
De lokale omroepen voor Woudenberg zijnMidland FM enValleiradio.nl, Deze zenders maken ook radio voorRenswoude,Scherpenzeel en inVeenendaal samen met deStichting Lokale Omroep Kerken. Het lokale nieuwsblad heet De Woudenberger en is een uitgave vanBDU Media.
| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
Leusden Leusden | Barneveld Barneveld (Gld) | |||
 | ||||
Zeist Zeist | Scherpenzeel Scherpenzeel (Gld) | |||
Utrechtse Heuvelrug Utrechtse Heuvelrug | Renswoude Renswoude | |||
·
·
Amersfoort ·Baarn ·De Bilt ·Bunnik ·Bunschoten ·Eemnes ·Houten ·IJsselstein ·Leusden ·Lopik ·Montfoort ·Nieuwegein ·Oudewater ·Renswoude ·Rhenen ·De Ronde Venen ·Soest ·Stichtse Vecht ·Utrecht ·Utrechtse Heuvelrug ·Veenendaal ·Vijfheerenlanden ·Wijk bij Duurstede ·Woerden ·Woudenberg ·Zeist
Steden en dorpen ·Voormalige gemeenten ·Nederland:Provincies ·Gemeenten
