| Wilfried Martens | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Geboortedatum | 19 april1936 | |||
| Geboorteplaats | Sleidinge | |||
| Sterfdatum | 9 oktober2013 | |||
| Sterfplaats | Lokeren | |||
| Land | .svg) België | |||
| Partij | CD&V | |||
| Premier van België | ||||
| Aangetreden | 3 april1979 | |||
| Einde termijn | 6 april1981 | |||
| Regering | Martens I Martens II Martens III Martens IV | |||
| Monarch | Boudewijn | |||
| Voorganger | Paul Vanden Boeynants | |||
| Opvolger | Mark Eyskens | |||
| Premier van België | ||||
| Aangetreden | 17 december1981 | |||
| Einde termijn | 7 maart1992 | |||
| Regering | Martens V Martens VI Martens VII Martens VIII Martens IX | |||
| Voorganger | Mark Eyskens | |||
| Opvolger | Jean-Luc Dehaene | |||
| Minister van Staat | ||||
| Aangetreden | 7 maart1992 | |||
| ||||
_Wilfried_Martens_(Sleidinge)_2-06-2019.jpg)
Wilfried Achiel Emma Martensuitspraakⓘ (Sleidinge,19 april1936 –Lokeren,9 oktober2013) was een Vlaams-Belgische politicus voor deCD&V (vroeger CVP) en was van april 1979 tot maart 1992 (met een korte onderbreking)eerste minister vanBelgië.
Als kind van een bescheiden, katholiek landbouwersgezin uit het landelijkeSleidinge, tussen Gent enEeklo, maakte Martens deoorlogsjaren mee. De (na)oorlogse schaarste, de afwezigheid van een vroeg gestorven vader en stiefvader en een zwakke gezondheid tekenden de eerder sombere jeugd van de introverte jongeman. En hoewel hij wegens ziekte vaak het bed moest houden, slaagde de leergierige scholier er toch in om de primus van zijn klas te zijn.[bron?]
In 1949 belandde Martens door toedoen van de pastoor van zijn parochie (die zorgde voor een studiebeurs van hetFonds voor de meestbegaafden) in het internaat van hetSint-Vincentiuscollege vanEeklo en blonk er uit in de Grieks-LatijnseHumaniora. Hier kwam hij voor het eerst in contact met hetflamingantisme dat de rode draad doorheen zijn latere politieke carrière vormde. Hij werd een enthousiast promotor van hetABN dat hij had aangeleerd door veelvuldig naar de radio te luisteren. In deRetorica hield hij voor het examen in welsprekendheid een, naar eigen zeggen, 'formidabel pleidooi' voor hetfederalisme in België. En hoewel zijn leraar het fundamenteel oneens was met de inhoud loofde hij Martens toch om zijn redenaarstalent.[1]
In 1955 vatte hij aan deKatholieke Universiteit Leuven de studiesrechten enwijsbegeerte aan. Uit vrees zijn studiebeurs te verliezen concentreerde hij zich het eerste jaar uitsluitend op zijn studies. Na de eerste kandidatuur verhuisde hij naar het hoofdkwartier van het Hoogstudentenverbond voor Katholieke Aktie, beter bekend onder de naamUniversitas (verwijzend naar het tijdschrift van het verbond) waar hij samenwoonde met een tiental studenten.[2] Daar leerde hij niet alleen zijn latere partijgenootGaston Geens kennen, maar ook priester professor filosoof-theoloogAlbert Dondeyne. Als mentor van de groep rond Martens inspireerde Dondeyne hem en diepte hij het gedachtegoed van de jonge student verder uit. Zo bracht hij Martens al de ideeën van een verenigd,federaal Europa aan. In deze tijd werd Martens ookpreses vanKVHV Leuven, een functie die hij uitoefende van 1959 tot 1960, en was hij actief in tal van politieke en studentikoze verenigingen, zoalsK.V.H.C. Meetjesland en deVlaamse Vereniging van Studenten, waarvan hij van 1958 tot 1959 de preses was.
In oktober 1960 behaalde Martens met onderscheiding zijndoctoraat in de rechten alsook de graad vanbaccalaureus in deThomistische wijsbegeerte. Kort daarna richtte hij samen met zijn studievriend Lode Verhaegen een advocatenkantoor op inGent.
Reeds als scholier sloot Wilfried aan bij deKSA (Katholieke Studenten Aktie) waarvan hij later gewestleider (afdeling Meetjesland) werd. Deze katholieke, Vlaamsgezinde jeugdbeweging wakkerde hetflamingantisme in Martens nog verder aan. Zo liet de adolescent zich op de Jongvlaamse Dagen van 1954 opmerken door in een begeesterde maar rationeel onderbouwde toespraak de ABN-beweging als een belangrijke pijler van de Vlaamse ontvoogding te verdedigen.
In 1957 werd Martens voorzitter van het Vlaams Jeugdkomitee voor de Wereldtentoonstelling, een koepelorganisatie van Vlaamsgezinde jeugd- en studentenverenigingen. Dat comité ijverde voor de erkenning van hetNederlands op deWereldtentoonstelling van 1958 en schopte daarmee tegen de schenen van de Franstalige, francofiele liberale ministerRoger Motz en de al even anti-Vlaamse Expo-commissaris Baron (later Graaf)Georges Moens de Fernig die bleven zweren bij het oude 'La Belgique à papa'. Om zijn eisen kracht bij te zetten voerde Martens met zijn strijdmakkers een protestactie in deKamer van volksvertegenwoordigers. Het leverde hem een dagvaarding voor deCorrectionele rechtbank en een geldboete op. Toch haalde het Jeugdkomitee zijn slag thuis en werd er tijdens de Expo op 6 juli 1958 een Vlaamse Dag georganiseerd.
Op deIJzerbedevaart van 1958 pleitte Martens voor de democratische noodzaak van een federale staat op basis van een Vlaamse en Waalse volksgemeenschap. Na zijn studies werd Wilfried Martens van 1960 tot 1964 hoofdbestuurslid van deVlaamse Volksbeweging (VVB), waaraan hij bijna al zijn vrije tijd opofferde. Hij leerde er voorzitterMaurits Coppieters kennen die hem ook het progressieve gedachtegoed (inzakeecologie, vrouwenrechten, actiefpluralisme, enzovoort) aanreikte. Als VVB-bestuurslid hielp Martens ook de twee Marsen op Brussel in 1961 en 1962 organiseren. Op een van de vele Vlaamse congressen leerde Martens ook zijn eerste echtgenote Lieve Verschroeve kennen.
Als rapporteur op het VVB-congres van 4 februari 1962 hield Martens in een historische toespraak een vurig pleidooi voor diepgaande, structurele hervormingen van de Belgische eenheidsstaat, het zogenaamdeunionistisch federalisme. Hij baseerde zich daarvoor op het boek 'Etudes sur le Féderalisme' van de AmerikaanCarl Friedrich. Hiermee ging hij een stap verder dan de oude generatie VVB-ers die zich liever beperkten tot een louter taal- encultuurflamingantisme en bovendien wilden vermijden dat de VVB een spreekbuis van deVolksunie zou worden. Toch kon Martens de menigte overtuigen en het federalisme als programmapunt introduceren.
Om zijn Vlaamse idealen in beleid te kunnen omzetten engageerde hij zich in 1965 in de partijpolitiek. Om strategische redenen sloot hij zich aan bij deChristelijke Volkspartij (CVP) en niet, zoals door velen werd verwacht, bij deVolksunie. Hij werd werkzaam op verschillende ministeriële kabinetten: van 1965 tot 1966 was hij adviseur van premierPierre Harmel, van 1966 tot 1968 adviseur van premierPaul Vanden Boeynants en van 1968 tot 1972 opdrachthouder op het kabinet van minister van GemeenschapszakenLeo Tindemans.[3]
Van 1967 tot 1971 was hij voorzitter van de CVP-Jongeren, waarin hij samen met onder anderenMiet Smet enJean-Luc Dehaene het bestuur vormde, het zgn. 'Wonderbureau'.[4][5]Onder zijn voorzitterschap werkten de CVP-Jongeren drie geruchtmakende manifesten uit. Het eerste zogenaamde Autonomiemanifest[6] beoogde defederalisering van hetunitaire België. Het tweede manifest[7] streefde naar een samenwerking en zelfs samensmelting van de linkse en de progressieve, katholieke krachten, de zogenaamde 'progressieve frontvorming'. Het derde manifest[8] betrof dedemocratisering en modernisering van hetonderwijs door de katholieke en de rijksscholen te integreren inpluralistische, gemengde 'gemeenschapsscholen'. De manifesten illustreren perfect de dadendrang en rebelse ingesteldheid van de jonge Martens die dan ook in aanvaring kwam met enkeleconservatieve oudgedienden in de partij.
Op 26 april 1969 splitste de unitaire Belgische partijCVP-PSC in afzonderlijke Franstalige en Vlaamse partijen. Jongerenvoorzitter Martens werd door het CVP-congres naar het partijbestuur afgevaardigd.[5]
Van 1972 tot 1979 was Martens CVP-voorzitter. Als partijvoorzitter slaagde hij erin de CVP te reorganiseren en te vernieuwen. In die periode wilde hij werken aan het zogenaamdeunionistisch federalisme, dat de Vlaamse autonomie uitdrukkelijk situeerde binnen het Belgische staatsverband. Hij zocht steun bij de Volksunie-voormanHugo Schiltz en deFDF'erLucien Outers, maar ook bij jonge socialisten alsKarel Van Miert,Willy Claes enAndré Cools. Zij werkten in 1978 samen aan hetEgmontpact.
Hij introduceerde management in de partij. Hij streefde ook naar totale autonomie ten opzichte van de kerkelijke autoriteiten.[9]
Van 1974 tot 1991 zetelde hij voor hetarrondissement Gent-Eeklo in deKamer van volksvertegenwoordigers, waarna hij van 1991 tot 1994 als rechtstreeks gekozen senator voor hetarrondissement Brussel in deBelgische Senaat zetelde. In de periode april 1974-oktober 1980 zetelde hij als gevolg van het toen bestaande dubbelmandaat ook in deCultuurraad voor de Nederlandse Cultuurgemeenschap, die op 7 december 1971 werd geïnstalleerd. Vanaf 21 oktober 1980 tot juli 1994, toen hij de overstap maakte naar het Europees Parlement, was hij lid van deVlaamse Raad, de opvolger van de Cultuurraad en de voorloper van het huidigeVlaams Parlement.
Het Egmontpact werd niet door iedereen in de Belgische politiek goed verteerd, waardoor België in de jaren 1980 tien regeringen kende. Negen van deze regeringen waren onder leiding van Martens, eerst in coalitie met de liberalen, later met de socialisten. Martens werd voor het eerst premier van België in 1979, zonder ministeriële ervaring, en bleef premier tot in 1992, op een kort intermezzo van april tot december 1981 na. Martens' premierschap stond vooral in het teken van het economisch herstelbeleid en de staatshervorming.
Begin jaren 1980 was België nog 'de zieke, oude man van Europa' met een exploderendestaatsschuld,hyperinflatie en een extreem hoge werkloosheid. Dieptepunt van de economische crisis was dedevaluatie van deBelgische frank op 22 februari1982 met 8,5%. Daartoe werd besloten onder druk van hetIMF[10] en na discreet, informeel overleg tussen Martens en enkele vertrouwelingen (Fons Verplaetse,Jef Houthuys enHubert Detremmerie) in het afgelegen Waalse dorpjePoupehan. Om de economischerecessie sneller en efficiënter aan te pakken maakte Martens gebruik van de beruchte 'volmachten' (bijzondere machtenwetten) waardoor de parlementaire werking tijdelijk buiten spel werd gezet. Op die manier kwamen onder de andere de wetCooreman-De Clercq (het fiscaal stimuleren van het beleggen van spaargeld in aandelen) van 1982 en het Sint-Annaplan van mei 1986 (terugdringen van het begrotingstekort door harde besparingsmaatregelen) tot stand.Daarenboven kreeg Martens in zijn regeringsjaren ook nog eens af te rekenen met een aantal dramatische gebeurtenissen zoals hetHeizeldrama en de terreurcampagnes van deCCC en deBende van Nijvel.
Om de weer opflakkerendecommunautaire koorts met onder andere de kwestieVoeren de kop in te drukken werd in 1988 de ingrijpendederde staatshervorming goedgekeurd. De gemeenschaps- en gewestvorming kreeg nu vaste vorm.Brussel werd eenHoofdstedelijk Gewest en defaciliteiten (hoewel oorspronkelijk bedoeld als uitdovend) werden vast verankerd. Bevoegdheden inzakeonderwijs,cultuur en persoonsgebonden materies (zoals gezondheidsbeleid, welzijnszorg) werden overgeheveld van de federale overheid naar deGemeenschappen. Degewesten werden bevoegd voor grondgebonden materies zoalsleefmilieu,huisvesting enruimtelijke ordening.
_en_Lubbers%2c_Bestanddeelnr_933-5558.jpg)
Op 20 oktober 1988 kwam Martens nog even in het nieuws toen bekend werd dat "piraten" (nu zou men spreken vanhackers) zijnBistel-computer hadden gekraakt. Een koud kunstje aangezien het wachtwoord van Martens nog steeds "Tindemans1" was, naar zijn voorganger van bijna 10 jaar tevoren, Leo Tindemans. Martens koos ook voor een makkelijk te achterhalen wachtwoord namelijk, Martens8.
Een ander heikel thema was hetabortus-vraagstuk. Tijdens demini-Koningskwestie weigerdeKoning Boudewijn op grond van gewetensbezwaren het abortus-wetsvoorstel (dat tot stand was gekomen na een wisselmeerderheid van socialisten en liberalen) te ondertekenen. Daardoor verkeerde het staatshoofd in de zgn. 'morele onmogelijkheid' om het land te regeren.[11] Om dit korte machtsvacuüm op te vullen ging Martens samen met de in raad verenigde Ministers op 3 april 1990 zelf over tot de bekrachtiging en afkondiging van de abortuswet (waar hij nota bene als parlementslid eerder nog had tegen gestemd). België kreeg daarmee een van de meestliberaleabortuswetgevingen ter wereld.
Wilfried Martens wordt samen metJean-Luc Dehaene enHugo Schiltz beschouwd als een van de vaders van het zogenaamdeunionistisch federalisme, een van de meerdere vormen van het federalisme die België kende.
.jpg)
Vanaf 1990 was Martens voorzitter van deEuropese Volkspartij (EVP). In maart 1992 kwam zijn premierschap ten einde. Op dat moment werd hij wegens zijn verdiensten benoemd totMinister van Staat.
In 1994 werd hij verkozen in hetEuropees Parlement. Toen Miet Smet, en niet hij, bij de verkiezingen van 1999 de eerste plaats op de Europese lijst kreeg, weigerde Martens nog op de lijst te staan op aansporing van zijn tweede vrouw Ilse Schouteden.[12][13] Martens bleef wel voorzitter van de EVP, die onder hem de socialistische groepering onttroonde als grootste politiek formatie in het Europees Parlement.[14]
In 2006 verscheen bij Lannoo zijn boekLuctor et emergo. De memoires waarin hij uitgebreid schreef over zijn politieke carrière. Martens was voorstander van de invoering van artikel 35 van de Grondwet, wat betekent: alleen afgesproken bevoegdheden voor het federale niveau. Tegelijkertijd verklaarde hij zich een uitgesproken tegenstander vanconfederalisme enseparatisme. Op 17 juni 2006 ontving hij hiervoor de eersteprijs voor politieke moed vanB Plus, een Belgischgezinde denktank en drukkingsgroep die opkomt voor de eenheid van België als federale staat. Uit dankbaarheid sloot Martens zich tien dagen later aan bij B Plus.[15]
Begin oktober 2013 gaf Martens wegens ernstige gezondheidsproblemen het voorzitterschap van de Europese Volkspartij (EVP) door aanJoseph Daul, de fractieleider van de EVP in het Europees Parlement. Aanvankelijk was het de bedoeling dat hij het voorzitterschap slechts tijdelijk uit handen gaf, maar enkele dagen later, op 9 oktober, overleed hij. Zijn uitvaartplechtigheid vond plaats in deSint-Baafskathedraal in Gent.
Op 22 december 2008 kreeg Martens onverwacht weer een rol toebedeeld in de nationale politiek. Hij werd dan doorkoning Albert II aangesteld als koninklijk verkenner, nadat deze het ontslag van de regeringLeterme I had aanvaard. Voor en na Kerstmis 2008 verkende hij het politieke landschap, had hij persoonlijke, informele en telefonische contacten met de voorzitters van Kamer en Senaat, de aftredende premierYves Leterme, de voorzitters van de meerderheidspartijen, de meeste vicepremiers en de voorzitters van de oppositiepartijen met uitzondering van hetVB teneinde de violen gelijk te stemmen om een nieuwe regering te vormen.
Op 28 december 2008 rondde Martens zijn verkenningsopdracht af en bracht een eindverslag uit bij de koning Albert II.Herman Van Rompuy werd aangesteld als formateur.
Nog geen jaar later herhaalde de geschiedenis zich: koning Albert II riep de hulp van Martens in om de premierwissel in goede banen te leiden. Premier Van Rompuy werd op 19 november 2009 verkozen totpermanente voorzitter van de Europese Raad en moest dus opgevolgd worden. Martens werd verzocht een methode te zoeken om de communautaire twistpunten en dekwestie-BHV aan te pakken.
België:Grootofficier in deLeopoldsorde België: Grootkruis in deKroonorde (koninklijke besluiten van 9 juni 1999) België:Grootkruis in deorde van Leopold II België:Minister van Staat – sinds 1992
Nederland: GrootkruisOrde van Oranje Nassau
Frankrijk: Grootofficier in hetLegioen van Eer
Luxemburg:Orde van de Eikenkroon
Portugal:Orde van Christus
IJsland:Orde van de Valk IJsland
Griekenland:Orde van de Feniks
Mexico:Orde van de Azteekse Adelaar[16]
Polen:Orde van Verdienste van de Republiek Polen
Italië:Orde van Verdienste (Italië)
Comoren:Orde van de Groene Halve Maan
Rwanda:Orde van de Duizend Heuvels
Europese Unie:Medaille Robert SchumanMartens had vijf kinderen: twee bij zijn eerste vrouw, Lieve Verschroeven (1937-2013),[17] met wie hij dertig jaar getrouwd was,[13] en drie bij Ilse Schouteden, die hij in 1988 op zijnkabinet als kabinetsmedewerkster leerde kennen en met wie hij, na de geboorte van een tweeling in 1997, op 13 november 1998 een burgerlijk huwelijk aanging in Elsene.[18] Ilse Schouteden heeft verder nog een zoon uit haar eerste huwelijk. In 2007 gingen ook Martens en Schouteden uit elkaar en scheidden. Op 27 september 2008 hertrouwde hij met CD&V-collegaMiet Smet in het stadhuis vanLokeren, de stad waar het paar ook woonde. Beiden voerden de titel vanMinister van Staat. Toen ze samen actief waren bij de CVP-Jongeren, waren er al geruchten over een relatie tussen beiden. Van 1985 tot 1992 maakten ze samen deel uit van dezelfde regering.[19]
Martens liet zich, alhoewel hij zich profileerde als katholiek, tocheuthanaseren[20] in oktober 2013 in Lokeren nadat bij hemalvleesklierkanker was vastgesteld.[21] Op 19 oktober 2013 kreeg hij een staatsbegrafenis inGent.[22]
| Voorganger: Leo Teugels | Voorzitter vanCVP-Jongeren 1967 - 1971 | Opvolger: Paul De Broe |
| Voorganger: Paul Vanden Boeynants | Premier van België 1979-1981 | Opvolger: Mark Eyskens |
| Voorganger: Mark Eyskens | Premier van België 1981-1992 | Opvolger: Jean-Luc Dehaene |
| Voorganger: Robert Vandekerckhove | Partijvoorzitter van deCVP 1972-1979 | Opvolger: Leo Tindemans |
| Voorganger: Jacques Santer | Partijvoorzitter van deEuropese Volkspartij 1990-2013 | Opvolger: Joseph Daul |
·
·
de Gerlache ·Lebeau ·de Mûelenaere ·Goblet d'Alviella ·de Theux de Meylandt ·Lebeau ·Nothomb ·Van de Weyer ·de Theux de Meylandt ·Rogier ·Henri de Brouckère ·de Decker ·Rogier ·Frère-Orban ·d'Anethan ·de Theux de Meylandt ·Malou ·Frère-Orban ·Malou ·Beernaert ·de Burlet ·de Smet de Naeyer ·Vandenpeereboom ·de Smet de Naeyer ·de Trooz ·Schollaert ·de Broqueville ·Cooreman ·Delacroix ·Carton de Wiart ·Theunis ·Van de Vyvere ·Poullet ·Jaspar · Renkin ·de Broqueville ·Theunis ·van Zeeland ·Janson ·Spaak ·Pierlot ·Van Acker ·Spaak ·Van Acker ·Huysmans ·Spaak ·Eyskens ·Duvieusart ·Pholien ·Van Houtte ·Van Acker ·Eyskens ·Lefèvre ·Harmel ·Vanden Boeynants ·Eyskens ·Leburton ·Tindemans ·Vanden Boeynants ·Martens ·Eyskens ·Martens ·Dehaene ·Verhofstadt ·Leterme ·Van Rompuy ·Leterme ·Di Rupo ·Michel ·Wilmès ·De Croo ·De Wever
