| Overzicht beheerpagina's |
|---|
| Overzicht navigatie |
Elke dag van het jaar wordt op dehoofdpagina een lezenswaardig artikel uit de Nederlandstalige Wikipedia samengevat onder de noemeruitgelicht. Hiertoe zijn366 sjablonen beschikbaar. Na een jaar wordt de cyclus automatisch herhaald, voor zover tussentijds geen andere artikelen worden geselecteerd en samengevat. De uitgelichtjes zijn bedoeld om bezoekers via deze manier naar artikelen te laten navigeren.
OpWikipedia:Uitgelicht/Richtlijnen staat een voorstel voor richtlijnen voor de uit te lichten artikelen. Wijzigingen, zoals het vervangen van artikelen, worden bijgehouden en beoordeeld opWikiproject/Uitgelicht/Voortgang.
| Uitgelicht (maand): | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| januari | februari | maart | april | mei | juni | juli | augustus | september | oktober | november | december | |||||||||||||||
Australopithecus afarensis is eenuitgestorvenmensachtige van hetgeslachtAustralopithecus uit hetPlioceen vanOost-Afrika. Sinds 1935 werden in het gebied vanLaetoli inTanzania losse tanden en beenderen van zeer vroege mensachtigen gevonden, ruim drie miljoen jaar oud. Tussen 1973 en 1977 ontdekte men inEthiopië, in het gebied van Hadar, de Afardriehoek, veel talrijker fossielen. Op24 november1974 vond men een vrij compleet skelet van een vrouw die de bijnaamLucy kreeg. Lucy was in 1974 het meest volledige bekende skelet van een mensachtige ouder dan een half miljoen jaar. In 1978 werden de fossielen uit Hadar en Laetoli benoemd als een aparte soort: Australopithecus afarensis. Daarna zijn er in Hadar nog meer skeletten gevonden. Verder zijn er resten van de soort aangetroffen inKenia, bij hetTurkanameer, deOmo enKoobi Fora.(Lees verder) | |
| Voorbije 10 dagen | Komende 10 dagen |
|---|---|
Reanimeren is het kunstmatig overnemen van deademhaling en debloedsomloop wanneer er sprake is van een circulatiestilstand. Indien zowel de ademhaling als de circulatie weer op gang gebracht moet worden, spreekt men ook wel van 'cardiopulmonaire resuscitatie' (CPR). Om te kunnen leven, is de constante aanvoer van zuurstofrijk bloed van levensbelang. Organen kunnen niet functioneren zonder zuurstof. De hersenen zijn het kwetsbaarst: na vier tot zes minuten zonder zuurstof raakt al een (groot) gedeelte zo beschadigd, dat normaal functioneren misschien niet meer mogelijk is. Door bij een ademhalings- en circulatiestilstand zo snel mogelijk te starten met de reanimatie kan men de ademhaling en bloedsomloop tijdelijk overnemen en wordt de kans op overleven verhoogd. Het is dus van groot belang dat reanimatie zo snel mogelijk wordt gestart.(Lees verder) |
Sri Lanka, officieel de Democratische Socialistische Republiek Sri Lanka, is eenrepubliek op het gelijknamige eiland in deIndische Oceaan, ten zuiden vanIndia. Tot 1972 werd het Ceylon genoemd. In het begin van de 16e eeuw werd het eiland gekoloniseerd doorPortugal enNederland, alvorens het gehele land van 1815 tot 1948 onder het bestuur van hetBritse Rijk kwam. De commerciële hoofdstad isColombo, maar de officiële hoofdstad is het nabijgelegenSri Jayewardenapura Kotte, waar het parlement zetelt.(Lees verder) |
De moord op presidentJohn F. Kennedy, de vijfendertigstepresident van de Verenigde Staten, vond op 22 november1963 plaats teDallas in de Amerikaanse staatTexas om 12:30CST (18:30UTC). Kennedy werd dodelijk gewond door geweerschoten toen hij in een open limousine over Dealey Plaza gereden werd. Zijn rijtoer was onderdeel van een publieksreis doorTexas, mede georganiseerd met het oog op zijn eventuele herverkiezing in1964. De van de moord verdachteLee Harvey Oswald werd enige dagen later neergeschoten door nachtclubeigenaarJack Ruby.(Lees verder) |
Tina Turner, artiestennaam van Anna Mae Bullock (Brownsville (Tennessee),26 november1939 –Küsnacht,24 mei2023), was eenzangeres enactrice.Amerikaans van geboorte, verruilde ze haar nationaliteit in 2013 voor die vanZwitserland. Ze stond bekend als deQueen of Rock 'n' Roll. In de jaren 60 en 70 werd ze met haar echtgenootIke Turner wereldberoemd als het duoIke & Tina Turner. In de jaren 80 brak ze door met een uiterst succesvolle solocarrière. De zangeres is met tweehonderd miljoen verkochte platen de bestverkopende vrouwelijke rockartiest en verkocht de meeste concerttickets van alle soloartiesten ter wereld. Turner stond bekend om haar krachtige stemgeluid en haar energieke optredens:big hair (meestal eenpruik), hoge hakken en eenkorset ofminirok.(Lees verder) |
Benedictus XV (Genua, 21 november 1854 –Rome, 22 januari 1922) waspaus van 1914 tot aan zijn dood. Hoewel hij zich tijdens zijnpontificaat inzette voor de totstandkoming van een snelle vredesoplossing tijdens deEerste Wereldoorlog, wat hem de bijnaamde vredespaus opleverde, zou Benedictus XV daarin niet slagen ten gevolge van zijn beperkte invloed en de onwil van de gevestigde machten om het Vaticaan te betrekken in vredesbesprekingen. Wel slaagde Benedictus XV erin om de diplomatieke banden van Vaticaanstad met andere landen aanzienlijk te verbeteren, waaronder die metFrankrijk.(Lees verder) |
De dodo (Raphus cucullatus) was een loopvogel die leefde in de bossen op het eilandMauritius. Het dier was ongeveer een meter hoog en kon venijnig van zich afbijten met zijn grote snavel. Verder zou hij vrij hulpeloos zijn geweest. Zijn voedsel bestond uit zaden en vruchten. De dodo kon niet vliegen en had, tot de komst van Nederlandsekolonisten, geen natuurlijke vijanden. De vogelsoort is rond 1690 uitgestorven.(Lees verder) |
Eureka is dehoofdplaats vanHumboldt County in deAmerikaanse staatCalifornië. Het is de grootste Amerikaanse stad ten noorden vanSan Francisco die vlak aan deStille Oceaankust ligt. De havenstad is het regionale centrum van de CalifornischeNorth Coast voor bestuurszaken, gezondheidszorg, handel en cultuur. Eureka functioneert als het hoofdkwartier van enkele natuurgebieden in haar directe omgeving. Ze ligt namelijk centraal in de streek van dekustmammoetbomen. Het oude centrum van Eureka zelf, het Old Town Historic District met enkele honderdenvictoriaanse huizen, is van groot architecturaal belang. Een van de beroemdste victoriaanse huizen is het in Queen Anne-stijl opgetrokkenCarson Mansion.(Lees verder) |
De patat-frietgrens is de informele benaming voor een opvallende idiomatischeisoglosse binnen hetNederlands taalgebied. InNederland wijst het gebruik van ‘friet’ dan wel ‘patat’ er vaak op of de spreker van beneden of bovende grote rivieren afkomstig is. Veel Nederlandstaligen hebben bovendien een sterke voorkeur voor en/of afkeer van een van beide varianten. Met uitzondering vanZeeland loopt de isoglosse grotendeels gelijk met die van dezachte g.(Lees verder) |
Archeologie is dewetenschap die overblijfselen van oudeculturen bestudeert, teneinde het verleden te reconstrueren en te duiden. Dergelijke overblijfselen, in het bijzonder door de mens vervaardigde gebruiksvoorwerpen (artefacten), worden bijopgravingen gevonden. Het wetenschappelijk onderzoek behelst die overblijfselen en de context waarin zij worden aangetroffen.(Lees verder) |
Wetenschapsfilosofie is een discipline van defilosofie die zich bezighoudt met het kritisch onderzoek naar de vooronderstellingen, de methoden en de resultaten van de wetenschappen. Daarbij rekent ze behalve denatuurwetenschappen bijvoorbeeld ook desociale wetenschappen, depsychologie en deeconomie tot haar studiegebied. Wetenschapsfilosofie heeft zowel een normatieve als een descriptieve taak. De eerste leidt tot de eis vanfilosofische of epistemologische adequaatheid - dat een wetenschapstheorie overeenkomt met filosofische ideeën -de tweede tot de eis vanhistorische adequaatheid - dat de beschrijving overeenkomt met hoe wetenschap werkelijk bedreven wordt. Het werkThe Structure of Scientific Revolutions vanThomas Kuhn maakte dat de nadruk van de eerste verschoof naar de tweede.(Lees verder) |
Nanotechnologie is de techniek die het mogelijk maakt om te werken met deeltjes in de orde van grootte van eennanometer, één miljardste meter. Dit is een schaal van grootte net boven die vanatomen enmoleculen. De term werd bekend door de publicatie vanEric Drexlers boekThe Engines of Creation: The coming era of nanotechnology uit 1986. Het basisidee achter nanotechnologie is dat het mogelijk moet zijn, als de chemische samenstelling en hetdriedimensionale bouwplan van een stof bekend is, deze stof te maken door de juiste bouwstenen op de goede plaats samen te voegen.(Lees verder) |
Samuel Langhorne Clemens, pseudoniem Mark Twain, was eenAmerikaanse schrijver enhumorist, vooral bekend van zijn romansDe lotgevallen van Tom Sawyer enAdventures of Huckleberry Finn. Twain groeide op inHannibal (Missouri), dat hij ook als achtergrond gebruikt voor enkele van zijn werken. Voor zijn doorbraak als schrijver werkte hij alsletterzetter,scheepsloods en journalist. Op latere leeftijd ontwikkelde hijmaatschappijkritische, progressieve ideeën. (Lees verder) |
Joost van den Vondel (Keulen, 17 november 1587 –Amsterdam, 5 februari 1679) was een Nederlandsedichter entoneelschrijver wiens productie vele genres omvat, waaronder gelegenheidspoëzie, emblematiek, satires, hekeldichten, lofdichten en heldenepiek. Vondel geldt als de belangrijkste Nederlandse vertegenwoordiger van debarok. Vondels grootste betekenis ligt in zijntreurspelen, waarvanGijsbrecht van Aemstel (1637) enLucifer (1654) de bekendste zijn. Ook enkele van zijn kortere gedichten hebben blijvende bekendheid verworven, zoals 'Kinder-lyck', over de dood van zijn zoontje Constantijn, met de slotzin 'Eeuwigh gaat voor oogenblick'.(Lees verder) |
Zonlicht is het zichtbare deel van het totalespectrumelektromagnetische straling dat dezon uitzendt. Een klein deel hiervan bereikt de aarde, maar dit is voldoende en essentieel om hetleven op aarde in stand te houden. Zonlicht wordt, voordat het het aardoppervlak bereikt, in de atmosfeer op verschillende manierenverstrooid engefilterd. Het vermogen per vierkante meter van de elektromagnetische straling van de zon dat deaardatmosfeer bereikt, dezonneconstante, is gemiddeld 1367W/m². De stralingsintensiteit aan het aardoppervlak is veel kleiner dan de zonneconstante aan de bovenrand van de atmosfeer.(Lees verder) |
|
De fabels van Aesopus, vaak ook Aisopische fabels of Aesopica (Latijn) genoemd, is een verzameling vanfabels die toegeschreven worden aan deGriekse dichterAesopus (ook wel: Aisopos) (ca. 620-560v.Chr.). Zijn verhalen zijn bekend om de dieren die zich gedragen als mensen (personificatie). In 1703 verscheen de eerste volledige vertaling van een aantal fabels. De fabels van de Romeinse dichterPhaedrus en van de 17e-eeuwse Franse dichterLa Fontaine zijn voor een groot deel op de fabels van Aesopus gebaseerd. In Rusland is de bewerking van de 19e-eeuwse auteurIvan Krylov heel beroemd. Ook een anonieme middeleeuwse Nederlandstalige auteur liet zich inspireren tot een bundel van fabels, genaamdEsopet.(Lees verder) |
Het One World Trade Center inNew York is met zijn hoogte van 541 meter het hoogste gebouw van hetAmerikaanse continent. Het inLower Manhattan gesitueerde kantoorgebouw maakt deel uit van hetWorld Trade Center-complex en bevindt zich op de plaats waar zich tot 2001 onder meer deTwin Towers bevonden, die bij deaanslagen op 11 september geheel werden verwoest. De bouw van het One World Trade Center startte op 27 april 2006 en de opening vond plaats op 3 november 2014 met het intrekken van de grootste huurder, uitgeverCondé Nast. Het gebouw is ontwikkeld door dePort Authority of New York and New Jersey en wordt beheerd doorThe Durst Organization.(Lees verder) |
Bonsai (盆栽) is deJapanse traditie van het cultiveren vanbomen in potten. Een houtige plant wordt tijdens de groei zodanig gemanipuleerd dat het een miniatuurboom blijft die in eenvoudige lijnen de wezenlijke kenmerken vertoont van een volgroeid natuurlijk exemplaar. De meer dan duizend jaar oude bonsaitraditie is gestoeld op deChinese kunstvorm 'penzai'. De karakters waarmee het Chinese woord 'penzai' wordt geschreven, worden in hetJapans uitgesproken als 'bonsai'.(Lees verder) |
Hugo Maurice Julien Claus (Brugge,5 april1929 –Antwerpen,19 maart2008) was eenVlaamsdichter,schrijver,kunstschilder enfilmmaker. Hij was de meest bekroonde auteur uit hetNederlandse taalgebied. In de loop van zijn lange carrière schreef Claus duizendengedichten, tientallentoneelstukken en diverseromans, waarvan de bekendste zijn meesterwerkHet verdriet van België uit 1983 is.(Lees verder) |
Frank Vincent Zappa (Baltimore,21 december1940 – Laurel Canyon (Californië),4 december1993) was eenAmerikaanscomponist enmusicus, die ook deel uitmaakte van of de leiding had over verschillenderockgroepen (zoalsThe Mothers of Invention). Zappa mengde op geheel eigen wijzerockmuziek metpsychedelica,jazz,experimentele muziek eneigentijdse klassieke muziek gecombineerd met een grote dosiszelfspot,humor enperformance-art. Zappa was een van de weinige componisten uit de 2e helft van de20e eeuw, die pop,jazz en klassiek combineerde.(Lees verder) |
| januari | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
| februari | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 |
| maart | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
| april | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 |
| mei | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
| juni | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 |
| juli | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
| augustus | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
| september | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 |
| oktober | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
| november | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 |
| december | 1 -2 -3 -4 -5 -6 -7 -8 -9 -10 -11 -12 -13 -14 -15 -16 -17 -18 -19 -20 -21 -22 -23 -24 -25 -26 -27 -28 -29 -30 -31 |
.jpg)
.jpg)
.jpg)
