Wenen (Duits:Wien /viːn/;Beiers-Oostenrijks:Wean) is dehoofdstad vanOostenrijk en vormt sinds 1922 een eigendeelstaat. De stad ligt in het oosten van het land aan de rivier deDonau. Wenen heeft circa 2.000.000 inwoners (1 oktober 2023), en is daarmee veruit de grootste stad en het cultureel en politiek centrum van Oostenrijk. Internationale organisaties die hun hoofdkantoor in Wenen hebben zijnUNIDO,OPEC enIAEA.
Wenen in de 17e eeuwWenen in 1847 met deStephansdom
In 15 v.Chr. stichtten de Romeinen op de plaats van de huidige binnenstad een militaire post tegen deGermanen. De post lag aan de rivier deWien en droeg de naam Vindobona. In 1221 kreeg Wenen stadsrechten, in 1438 werd zij rijkshoofdstad, in 1469 bisschopszetel, en in 1526 keizerstad. In de loop der tijd groeide de stad.
In 1529 werd Wenen voor de eerste maal vergeefs belegerd door de Turken, in 1683 was er detweede Turkse belegering. Gedurende de oorlogen metFrankrijk werd Wenen twee keer doorNapoleon ingenomen, in 1805 en 1809. De Franserevolutie van februari 1848 had ook in Wenen haar weerslag. Na de maartrevolutie abdiceerde keizerFerdinand I ten gunste van zijn neefFrans Jozef I.
Gedurende deEerste Wereldoorlog werd Wenen weliswaar niet direct bedreigd, maar de economische blokkade van de Centralen leidde tot een gebrek aan vooral voedingsmiddelen en kleding. Het einde van de Eerste Wereldoorlog was ook het einde van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie. In 1921 werd Wenen van het omringendeNeder-Oostenrijk afgescheiden, en werd een aparte bondsstaat.
DeAnschluss in maart 1938 veroorzaakte een massale uittocht uit Wenen, met als neveneffect dat het rijke ideeënleven van de stad zich over de wereld verspreidde.[1] De achterblijvers kregen te maken metnazistische repressie, een stroming die ook voorheen al sterk geworteld was in de stad. In deKristallnacht, op 9 november 1938, werden desynagoges, niet alleen religieuze maar ook sociale centra in het Joodse leven, verwoest.
Aan het eind van de 20e eeuw kreeg Wenen een "skyline" door de bouw van twee wolkenkrabbers, deAndromeda Tower en deMillennium Tower, aan de beide oevers van de Donau.
De stad is verdeeld in 23 districten (Bezirke), die zowel een naam als een nummer dragen. Alle straatnaambordjes in Wenen dragen ook het nummer van het stadsdistrict. Daarnaast bestaat de postcode uit 1 voor Wenen, het nummer van het district en een nul. De postcode van Penzing is dus 1140.
Na de bevrijding van Wenen werden in november 1945 vrije verkiezingen gehouden, maar deSovjet-Unie zou nog tot 1955 verschillende pogingen ondernemen om door een "arbeidersopstand" een socialistische dictatuur te vestigen. Die opstanden begonnen steevast met protesten en rellen bij de kanselarij in Wenen, maar botsten op een gebrek aan steun van de reguliere socialistische vakbonden.[2]
Hoewel op landelijk niveau de socialistischeSPÖ en de christendemocratischeÖVP traditioneel vergelijkbare aantallen stemmen halen, is de SPÖ in Wenen sinds 1945 altijd veruit de grootste partij geweest. De sociaaldemocraten hadden tot 2010 vrijwel steevast een absolute meerderheid in het Weense stadsbestuur (met als uitzondering de gloriejaren van de rechtseFPÖ tussen 1996 en 2001). In de periode 2010–2020 regeerde de SPÖ in Wenen samen met deGroenen. Hun beleid werd gekenmerkt door ruime financiële steun aan openbare diensten zoals onderwijs, gezondheidszorg en openbaar vervoer.[2] Na de verkiezingen van 2020 nam het liberale NEOS de plaats van de Groenen in als coalitiepartner van de SPÖ.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2025 brachten 696.345 van de 1.109.936 stemgerechtigde kiezers (62,74%) hun stem uit. De huidige burgemeester en gouverneur is sinds 2018 de socialist Michael Ludwig.[3]
DeWiener Sängerknaben, een jongenskoor dat in1498 werd gesticht door Maximiliaan I. Het koor zingt werken van Mozart, Schubert en Haydn in de zondagsmissen van deBurgkapelle.
Elk jaar wordt hetDonaukanaltreiben Festival georganiseerd, bands uit binnen en buitenland spelen dan in Wenen langsheen deDonau.
Het interbellum, de periode tussen 1918 en 1938, wordt politiek bepaald door het 'rode Wenen'. Wenen ontwikkelde zich in die periode tot een socialistische stad. Overal werdsociale woningbouw verricht. Het beste voorbeeld hiervan is hetKarl-Marx-Hof in Heiligenstadt (noordelijk Wenen). Dit gebouwencomplex werd tussen 1927 en 1930 gebouwd door Karl Ehn, nog een leerling van Otto Wagner, en omvat 1382 woningen. Na de burgeroorlog van 1934 eindigde deze periode.
Een ander voorbeeld van bijzondere sociale woningbouw is hetHundertwasserhaus, in 1985 gebouwd doorFriedensreich Hundertwasser. Het gebouw kenmerkt zich door de felle kleuren, onregelmatige vormen en het vele groen. Hundertwasser ontwierp ook de vuilverbrandingsoven in Spittelau (noordelijk Wenen).
Schloss Schönbrunn, het zomerpaleis van de Oostenrijkse keizers dat de intentie had hetKasteel van Versailles naar de kroon te steken. Hoewel het kleiner is dan de Franse tegenhanger blijft het groot en indrukwekkend.
Buiten de monumentale paleizen en kerken biedt Wenen meer toeristische attracties.
Zo is er hetPrater, van oudsher een keizerlijk jachtgebied, dat bestaat uit drie delen. HetWurstelprater is een kermis met diverse attracties waaronder het voor publiek toegankelijke reuzenrad uit1897. Het rad werd gebouwd door de Brit Walter Basset, is 67 meter hoog en draait met 75 centimeter per seconde. Het reuzenrad weegt 410 ton. In 1945 verloor het rad bij een brand na een bombardement van het Sovjetleger de helft van zijn gondels. Het ronddraaiende rad stopt met tussenpozen, om mensen te laten instappen in de gondels, zodat men de tijd krijgt om een zicht boven Wenen te krijgen.
HetHaus des Meeres (Huis van de Zee) is een groot aquarium, dat gevestigd is in een van de zes betonnen luchtafweerbunkers uit deTweede Wereldoorlog. Deze zogenaamdeFlakturme bevinden zich op drie plaatsen in de stad en zijn zo groot en hoog dat ze niet opgeblazen of afgebroken kunnen worden. De twee torens in de wijken Neubau en Mariahilf zijn vanuit de binnenstad op vele punten zichtbaar.
DePestsäule staat aan deGraben, een chique winkelstraat die loopt naar de Stephansdom. Het monument werd opgericht nadat in de 16e eeuw depest in Wenen uitbrak en 16.000 slachtoffers eiste. Doordat er zoveel mensen in korte tijd stierven, konden zij niet allemaal afzonderlijk begraven worden. Daarom werden ze in de catacomben, onder de Stephansdom, in ingemetselde zalen begraven. Men kan door een uitgekapt gat in de muur de bergen schedels en botten zien liggen.
DeSpaanse rijschool met zijnLipizzaners geniet wereldwijde bekendheid. De voorstellingen zijn vaak ruim van tevoren uitverkocht.
Met eenfiaker kan men rondritten maken door het historische centrum.
Als enige grote stad in de wereld groeien de wijnranken tot in de stad. De Weense wijken Grinzing en Nußdorf produceren goede wijnen van Zweigelt en Grüner Veltliner, twee typische Oostenrijkse druivensoorten. In eenHeurige kan men wijn en spijs proeven in het restaurant van de wijnboer.
Tiergarten Schönbrunn werd opgericht in 1752 en geldt als de oudste dierentuin ter wereld.
DeKapuzinergruft of "Kaisergruft" is de algemene begraafplaats van deHabsburgers sinds de 17e eeuw. Alle keizers en keizerinnen, prinsen, prinsessen, alsook aartshertogelijke families en hun kinderen liggen hier begraven naargelang hun overlijdensperiode. Het graf vanMaria Theresia en haar echtgenootFrans Stefan is een imposant grafmonument. Ook keizerFrans Jozef I, keizerinElisabeth ("Sisi"), keizerinZita en als laatste kroonprinsOtto liggen er begraven. De doodskisten van de laatstgenoemden staan er opgebaard. De Kapuzinergruft is te bezichtigen.
HetDorotheum, het grootste veilinghuis in Centraal-Europa en in het Duitse taalgebied.
Hoewel de stad vernoemd is naar de rivierWien, is de liggingAn der schönen blauen Donau veel bekender. Er lopen drie vertakkingen van deze rivier door de stad Wenen: deoude Donau, denieuwe Donau en hetDonaukanaal (waarin de Wien uitmondt). Buiten de stad komen deze drie vertakkingen weer bij elkaar.
Weens stadspark. Dit is een groot park in het centrum van de stad.
In 1910 woonden er 2.083.630 mensen in Wenen, waarmee het, opParijs enLonden na, de grootste stad inEuropa was. Wenen was toen al een multiculturele stad, met grote aantallenTsjechische,Hongaarse enJoodse inwoners. Na de Eerste Wereldoorlog daalde de bevolking met ongeveer 200.000 mensen; veel ambtenaren en werknemers wier moedertaal niet Duits was, zoalsTsjechen enHongaren, keerden terug naar hun land van herkomst wat resulteerde in een afname van de Weense bevolking. Tijdens hetinterbellum groeide het inwonersaantal langzaam weer, maar deTweede Wereldoorlog zorgde voor een abrupt einde aan de positieve bevolkingsgroei. Zo sloegen ongeveer 130.000 Weense Joden op de vlucht en de overige 65.000 Weense Joden werden naarconcentratiekampen gedeporteerd, waardoor de Joodse bevolking van de stad bijna compleet verdween. In 1987 bereikte het inwonersaantal van Wenen het laagste niveau sinds 1890: er woonden toen 1.484.885 personen in de stad. Sindsdien is de bevolking weer gegroeid en volgens prognoses van hetUnited Nations Human Settlements Programme zal de bevolking opnieuw twee miljoen personen kunnen bereiken in de periode 2025, voornamelijk door immigratie.[7] In 2020 woonden er al 1.911.728 personen in Wenen.[8] Ongeveer 37 procent van de bevolking heeft een buitenlandse culturele achtergrond. Zij omvatten mensen die niet in Oostenrijk zijn geboren of geen Oostenrijkse nationaliteit hebben. De belangrijkste herkomstlanden waren in januari 2019:Servië (77.714 pers.),Duitsland (47.139 pers.),Turkije (45.818 pers.),Polen (43.157 pers.),Roemenië (33.446 pers.),Hongarije (24.066 pers.),Syrië (23.779 pers.),Kroatië (22.530 pers.),Bosnië en Herzegovina (21.869 pers.) enBulgarije (18.354 pers.).[9]
Wenen is de zetel van derooms-katholiekeaartsbisdom Wenen. Sinds het emeritaat van kardinaalChristoph Schönborn op 22 januari 2025, is de zetel van het bisdom vacant. In Wenen is er een rooms-katholiekeparochie (Katholische Gemeinde in Wien), een protestantse kerk (Evangelikale Gemeinde in Wien) en een boeddhistische gemeenschap vanFo Guang Shan.
Volgens de cijfers van de volkstelling in 2001 is de religieuze verdeling als volgt:
Wiener SchnitzelFiaker-GulaschSachertorteCafé Central in de HerrengasseGasometer
De Weense keuken is een mengelmoes van verschillende culturen, zoals de stad Wenen dit zelf ook was als hoofdstad van het Oostenrijkse keizerrijk. Invloeden van Bohemen, Hongarije, Slowakije, Italië en de Balkanlanden zijn duidelijk te merken.
Daarnaast kent Wenen een lange en diepgaandekoffietraditie. De stad kent 564Kaffeehäuser, waar men een keur aan koffiesoorten en gebak serveert. Het bestellen van een kop koffie in Wenen is een vak apart. Iedere inwoner heeft zijn eigen favoriete combinatie, waarvan de meeste met warme melk zijn. Om deze reden worden koffiebonen in Oostenrijk anders gebrand dan in Nederland of België, de zogenaamdeWiener röstung. Een kop koffie wordt traditioneel geserveerd met een glaasje leidingwater, dat ook weer wordt bijgevuld. Een uurtje blijven zitten op één kop koffie met een van de vele kranten die beschikbaar zijn is geen uitzondering.
Hotel Sacher, wellicht het beroemdste hotel ter wereld, inclusief de beroemde taart, Philharmonikerstraße 4
Café Sperl, het enige café dat op de monumentenlijst staat vanwege zijn authentieke kaffeehaus-interieur, beroemd om de strudel, Gumpendorfer Straße 11
Naast het Prater bevindt zich een beurscomplex met sportfaciliteiten, waaronder hetErnst Happelstadion, waarin onder meer wedstrijden voor hetEuropees kampioenschap voetbal 2008 werden gespeeld. De rest van het terrein is één groot park.
Wenen is via meerdere autosnelwegen bereikbaar. Dewestautobahn (A1) komt uit op de Wientalstraße.
Het Weense U-Bahnnetwerk
Wenen beschikt over een uitgebreid ov-netwerk. De lokale overheden zetten in op ov-gebruik en hebben daarom in 2012 de prijs van een jaarticket verlaagd naar €365 (€1 per dag). De stad kent het vierde meest gebruiktemetrosysteem van Europa en een uitgebreidtramnetwerk met dat in 2023 met een lengte van 176,9 km op de zevende plaats komt wereldwijd. Aansluitend daarop kent de stad een uitgebreid bus- enS-Bahn-netwerk.
Met de trein vormen de stationsWestbahnhof (regionale treinen vanuit het westen enWestBahn) enHauptbahnhof (alle langeafstandstreinen en regionale treinen vanuit het zuiden en oosten van het land) de belangrijkste stations. Als overblijfsel van het zijn van hoofdstad van het Oostenrijk-Hongaarse Rijk is Wenen nog steeds een belangrijk treinknooppunt als verbinding zowel tussen west en oost en noord en Zuid-Europa. Sinds 2016 investeert deÖBB met hunNightjet in de herleving van een intereuropeesnachttreinnet met Wenen als thuisbasis.
Deluchthaven Schwechat ligt buiten de stad, maar is via treinverbindingen aangesloten op de rest van het openbaar vervoer. Enkele intercity's kennen het luchthavenstation als begin- en eindpunt.
De stad figureert veelvuldig in romans vanJohn Irving.
DeSlowaaksehoofdstadBratislava ligt op slechts 60 kilometer van Wenen. Dit is hiermee de op twee na kortste afstand ter wereld tussen twee hoofdsteden van onafhankelijke landen.
.JPG)
.JPG)
_-_Gasometer_(1).JPG)
.JPG)
