| Wanda Landowska | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
Wanda Landowska in 1907 | ||||
| Geboren | 5 juli1879 | |||
| Overleden | 16 augustus1959 | |||
| Land |  Polen | |||
| Instrument(en) | klavecimbel,piano | |||
| (en)IMDb-profiel | ||||
| (en)Allmusic-profiel | ||||
| (en)Discogs-profiel | ||||
| (en)MusicBrainz-profiel | ||||
| ||||
Wanda Landowska (Warschau,5 juli1879 –Lakeville,16 augustus1959) was eenPoolseklaveciniste die laterFransstaatsburger werd. Zij heeft een belangrijke rol gespeeld in de herontdekking van haar instrument.
Landowska’s vader wasjurist, haar moedervertaaldeEngelstalige boeken van onder meerMark Twain in hetPools. Wanda begon als vierjarigepiano te spelen. Haar eerste docent wasJan Kleczyński sr.. Aan hetconservatorium in Warschau (de huidigeFrédéric Chopin Muziekacademie) had ze les vanAleksander Michałowski. Ze studeerde vervolgenscompositie bijHeinrich Urban inBerlijn.
In 1900 trouwde ze inParijs met de PoolsevolkskundigeHenri Lew. Zij verdiepten zich inoude muziek en schreven samen het boekMusique ancienne (1909). Landowska gaf van 1900 tot 1912 pianoles aan deSchola Cantorum de Paris, waar onder leiding vanVincent d'Indy,Charles Bordes enAlexandre Guilmant bijzondere aandacht bestond voor oude muziek. Haar belangstelling werd in het bijzonder gewekt door de mogelijkheden van het klavecimbel, waarop ze in 1903 haar eersterecital gaf.
In 1913 verhuisde ze naar Berlijn en tot 1919 was ze daar docente klavecimbel aan deHochschule für Musik. In dat jaar kwam Henri Lew om het leven bij een auto-ongeluk. Dehomoseksuele Landowska had toen al enige tijd eendienstmeisje als levensgezellin, met goedvinden van Lew.
Landowska had een grote interesse inmusicologie, in het bijzonder gericht op debarokmuziek vancomponisten als Bach,Couperin,Rameau enScarlatti. Ze reisde de musea van Europa af op zoek naar authentiekeklavierinstrumenten. Ze verzamelde oude instrumenten en liet naar haar inzichten nieuwe maken door deFranse pianobouwerPleyel. Het model werd door vele andere bouwers overgenomen.
Na terugkeer in Parijs hield Landowska in 1921 een serie van zes invloedrijke openbarehoorcolleges over oude muziek aan deSorbonne. Zij ging lesgeven aan deÉcole Normale de Musique de Paris en richtte in 1925 deÉcole de Musique Ancienne op. Haar huis inSaint-Leu-la-Forêt werd een centrum voor de studie van oude muziek, waar jaarlijks zomercursussen werden gegeven. Tot de cursisten behoorde de Nederlandse fluitistEverard van Royen en de Nederlandse klavecinisteGusta Goldschmidt. Van 1925 tot 1928 was zij tevens docente aan hetCurtis Institute of Music inPhiladelphia (Pennsylvania).
Toen Frankrijk in deTweede Wereldoorlogbezet werd, werden haar instrumenten en documenten door deDuitseEinsatzstab Reichsleiter Rosenberg in beslag genomen en afgevoerd. Ook later heeft zij hiervoor nooit een schadeloosstelling ontvangen. Dejoodse Landowska ontkwam viaPortugal naar deVerenigde Staten. Zij arriveerde eind 1941 opEllis Island, samen met haar assistente en levenspartner, de klaveciniste,organiste en musicologeDenise Restout (1915-2004). Zij vestigden zich in 1949 in Connecticut, van waaruit Landowska opnieuw een centrale figuur werd in het spel en het onderricht van klavecimbelmuziek. Zij ging vaak optournee en trad op in vele Amerikaanse steden. Ze ontving eeneredoctoraat van de universiteit vanHartford (Connecticut). In 1954 nam zij inNew York afscheid van het concertpodium. Zij was toen 75 jaar. Ze stierf vijf jaar later in haar woonplaats Lakeville.
Wanda Landowska was een groot klaveciniste, een groot kenner van oude muziek en een belangrijkpionier, die het - rond 1900 vrijwel vergeten - klavecimbel heeft weten terug te brengen in de internationale belangstelling. Zij was de eerste klavecinist die (in 1931) eengrammofoonplaatopname maakte van deGoldbergvariaties van Bach, die grote invloed had op de Bach-interpretatie in de twintigste eeuw. Zij was ook de eerste die tijdens één concert alle 48preludia enfuga's uitDas wohltemperierte Klavier achter elkaar uitvoerde en de eerste in de moderne tijd die debasso continuo-partij in deMatthäus-Passion op een klavecimbel speelde.
Zij speelde niet alleen barokmuziek, maar voor haar werd ook belangrijke nieuwe muziek geschreven, zoalsManuel de Falla'sEl retablo de maese Pedro, diensConcerto voor klavecimbel,fluit,hobo,klarinet,viool encello (beide uit 1926) en hetConcert champêtre vanFrancis Poulenc (1929).
Haar interpretaties waren niet altijdpartituurgetrouw en zij sloeg de voorgeschrevenherhalingen in de muziek vaak over. Tegenwoordige aanhangers van deauthentieke uitvoeringspraktijk beschouwen haarromantische opvattingen als gedateerd. Ook de grote en zware Pleyel-instrumenten die zij liet ontwerpen zijn uit de mode geraakt. Door hunstalen constructie, bedoeld om een grotegeluidssterkte te bereiken, vertonen zij enige verwantschap met een modernevleugelpiano. Klavecinisten geven nu de voorkeur aan de intiemere klank van getrouwereplica's van klavecimbels uit debarokperiode. Toch wordt zij nog steeds bewonderd en geëerd om haar pionierswerk voor het klavecimbel, haar gedreven spel en haar geloof in de oude muziek die zij weer tot leven bracht.
