Dewals (Frans:valse,Duits:Walzer,Engels:waltz) is een danssoort die oorspronkelijk vanuit de volksmuziek uitZuid-Duitsland enOostenrijk rond 1770 is ontstaan. Kenmerkend is de 3/4-maat, al komen inLatijns-Amerika ook walsen in 6/8-maat voor.
Bekende danswalsen zijn geschreven doorJoseph Lanner,Johann Strauss sr., diens zoonJohann Strauss jr. enPjotr Iljitsj Tsjaikovski. Daarnaast werden er ook (meer gestileerde) walsen geschreven die vooral bedoeld waren voor concertante uitvoeringen, bijvoorbeeld doorFrédéric Chopin,Franz Liszt,Johannes Brahms,Gustav Mahler en vooral door Johann Strauss jr.Franz Schubert schreef meerdere walsen voor onder anderepiano. OokJacques Offenbach en Franz von Suppè schreven diverse walsen.[1]
De Latijns-Amerikaanse wals is opvallend rijk aan syncopen, zowel in de melodie als de ritmische begeleiding. Het basisritme wordt hier bepaald door de hemiool, een accentverschuiving dat ontstaat wanneer in een driedelig metrum een tweedelig ritme wordt ingebracht. Kenmerk van de Europese wals is de begeleidingsfiguur met een zwaardere eerste tel (puls), meestal een basnoot, gevolgd door twee lichtere tellen (meestal een akkoordje). Bij deCuraçaose en de Venezolaanse wals daarentegen, valt de klemtoon veelal op de eerste en op de twee en een halve tel, waardoor het hemiool ritme ontstaat. Bekende componisten van Curaçaose walsen zijn onder andereJan Gerard Palm,Jacobo Palm,Rudolph Palm enJohn Palm.
De "jazz wals" komt incidenteel voor bij o.aLeonard Feather,Fats Waller,Dave Brubeck,Max Roach/Sonny Rollins,Bill Evans,Wes Montgomery,Cannonball Adderly,Miles Davis,Charles Mingus,The Jazzmessengers,John Coltrane.Toots Thielemans komt de eer toe als een van de eerste Europeanen de oorspronkelijk Europese driekwartsmaat te hebben gebruikt voor zijn jazz wals 'Bluesette',Joe Vanenkhuizen ontwikkelde met zijn project 'Redefining the Waltz' een geheel uitdriekwartsmaat bestaand concept.
De Engelsen namen de wals van het Europese continent over in de vorm van de Engelse wals, die doorgaans een rustig karakter heeft.Ook in depopmuziek zijn songs geschreven in 3/4- en zelfs 6/8- maat, bijvoorbeeldI me mine vanThe Beatles, geschreven doorGeorge Harrison.
De wals kent in wezen twee te onderscheiden uitvoeringspraktijken:
In de eerste vorm is de wals veelal in Engeland en Frankrijk te vinden, in de tweede in onder andere Duitsland en Oostenrijk.
De vrijere wals kent meestal een kleine pulsverschuiving van de tweede en derde tel, waarbij de tweede tel wat 'vroeger' en de derde wat 'later' komt dan in de strakke vorm. Ook de melodie in de vrijere walsen valt soms niet geheel gelijk met de teleenheid maar speelt daar vrijer omheen. De vrijere vorm is door de ritmische souplesse zwieriger, de strakke wals daarentegen wat statiger of boerser.
