Gemeente inNederland | |||
|---|---|---|---|
.png) | |||
| Situering | |||
| Provincie | Zuid-Holland Zuid-Holland | ||
| Coördinaten | 52°7'48"NB, 4°27'0"OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 11,56 km² | ||
| - land | 11,14 km² | ||
| - water | 0,42 km² | ||
| Inwoners (1 januari 2024) | 25.618? (2300 inw./km²) | ||
| Bestuurscentrum | Voorschoten | ||
| Belangrijke verkeersaders |   Oude Lijn | ||
| Politiek | |||
| Burgemeester (lijst) | Nadine Stemerdink (PvdA) | ||
| Economie | |||
| Gemiddeldinkomen (2023) | € 48.500 per inwoner | ||
| Gem. WOZ-waarde (2024) | € 501.000 | ||
| WW-uitkeringen(2023) | 10 per 1000 inw. | ||
| Overig | |||
| Postcode(s) | 2251–2254 | ||
| Netnummer(s) | 071 | ||
| CBS-code | 0626 | ||
| CBS-wijkindeling | ziewijken en buurten | ||
| Amsterdamse code | 10537 | ||
| Website | www.voorschoten.nl | ||
 Bevolkingspiramide (2023) | |||
| |||
Voorschoten (uitspraakⓘ) is een dorp engemeente in de Nederlandse provincieZuid-Holland met 25.618 inwoners (peildatum 1 januari 2024, bron: CBS) en een oppervlakte van 11,59 vierkante kilometer.
Het dorp Voorschoten is in het noorden vastgebouwd aanLeiden, waarvan het gescheiden is door hetKorte Vlietkanaal en despoorlijn Den Haag–Leiden. Het dorp is ingeklemd tussen deze spoorlijn in het westen en hetRijn-Schiekanaal (deVliet) in het oosten. In het westen grenst de gemeente aanWassenaar en in het zuiden en oosten aan de gemeenteLeidschendam-Voorburg.Leidschendam enStompwijk liggen zuidwestelijk van Voorschoten. De gemeente heeft een groen karakter, vooral aan de zuid- en westkant, waar deDuivenvoordecorridor een onderdeel is van deecologische hoofdstructuur van Nederland.
Het dorp is ontstaan op een oudestrandwal en had een langgerekte vorm. Bodemvondsten tonen aan dat reeds 2000 jaar voorChristus, ter hoogte van de huidige Voorschotense wijkBoschgeest, een nederzetting bestond van veehoudende vissers/jagers. Die langgerekte vorm, ontstaan doorlintbebouwing in demiddeleeuwen, is terug te vinden in de Voorstraat, die alsmarkt fungeerde en die ook vandaag een verbreding kent door een wijkende rooilijn.Floris V van Holland verleende in1282marktrechten. Dit langgerekte plein met dorpspomp, oude lindebomen en gaslantaarns is eenbeschermd dorpsgezicht: van de monumentalegevels verdient het Ambachts- en Baljuwhuis vermelding. DeVereniging tot behoud van Oud, Groen, en Leefbaar Voorschoten bevordert dat karakteristieke panden, gevels, werken en beplantingen binnen de gemeente beschermd, behouden, onderhouden en gerestaureerd worden. Tot de Franse tijd was de kasteelheer vanDuivenvoorde ambachtsheer van Voorschoten, nadien werd Voorschoten een zelfstandige gemeente.
Voorschoten is nu vooral eenforensenplaats. Met name in de eerste naoorlogse decennia is de gemeente sterk gegroeid: van bijna 5500 inwoners in 1934, via ruim 9300 begin 1946 naar meer dan 20.000 in 2000. Anno 2014 is het aantal inwoners gegroeid naar bijna 25.000.
In 2021 werd een ambtelijk samenwerkingsverband van acht jaar metWassenaar beëindigd. Deze gemeente richt zich vooral opHaaglanden, terwijl Voorschoten meer opLeiden is georiënteerd.[1]
Voorschoten heeft ongeveer103 rijksmonumenten. Tevens 64gemeentelijke monumenten en enkeleoorlogsmonumenten.
Het dorp had tot ver in de20e eeuw een bekende klank vanwege zijnzilverindustrie. DeZilverfabriek vanVan Kempen en Begeer is in1858 gebouwd in eeneclectisch-classicistische stijl. Het ijzeren inrijhek isJugendstil. Het gebouw is als zilverfabriek tot1984 in bedrijf gebleven. Na een grondige verbouwing op basis van een ontwerp van de Amerikaanse architecten Robert Stern en Graham Wyatt werd hier de firmaMexx gevestigd, die echter in 2008 naar Amsterdam verhuisde. Alleen de imposante, zeer brede gevel is nog authentiek; daarachter gaat een modern gebouw schuil.
Aan de zuidkant van Voorschoten ligt hetkasteel Duivenvoorde dat sinds 1226 particulier bezit is en steeds door vererving van eigenaar is veranderd. De laatste eigenares, Ludolphine HenriëttebaronesSchimmelpenninck van der Oye, heeft het landgoed, huis en inboedel ondergebracht in een stichting. Het kasteel is, afgezien van het bewoonde gedeelte, toegankelijk als museum.
Iets ten noorden van het dorpscentrum staat deSint Laurentiuskerk, een tussen1865 en1868 gebouwde, door dearchitectTheo Asseler (1823–1879) ontworpenneogotischepseudobasiliek met een 45 meter hoge toren. Sinds 1976 is de Laurentiuskerk eenRijksmonument.
DeDorpskerk heeft een aantal voorgangers, de eerste uit circa de12e eeuw. In1868 werd de huidige kerk, de vierde op deze plaats, in EngelsNeogotische stijl opgeleverd. In de jaren 1955-1958 is de kerk gerestaureerd, deels teruggedraaid tijdens de inpandige restauratie in 2000 (plafond en draagconstructie zichtbaar, ramen geheel zichtbaar).In de Dorpskerk staat eenorgel dat oorspronkelijk werd gebouwd doorJacobus Zeemans uitBreda. Dit in1720 in gebruik genomen instrument is daarna diverse malen aangepast en gerestaureerd. In de Dorpskerk worden, naast kerkdiensten, culturele evenementen (concerten,toneel,cabaret, literair) georganiseerd.
Bijdorp werd in1634 eenlandgoed. Op dezelfde plaats lag daarvoor eenhofstede die in de zestiende eeuw eigendom was vanridderJacob Oem van Wijngaarden. Het landgoed werd in1875 eigendom van decongregatie vandominicanessen van de HeiligeCatharina van Siena, vrouwelijke volgelingen van SintDominicus. Zij maakten van de buitenplaats eenklooster en voegden in1895 een kleinekruiskerk in neogotische bouwstijl aan het complex toe. De zusters gaven onderwijs – het Rooms Katholieke Instituut Onze Lieve Vrouwe van Lourdes – en in het pensionaat verbleven jonge juffrouwen van deftige stand om een beschaafde en tevens godsdienstige opvoeding te genieten.
Berbice is eenbuitenplaats met landhuis uit1669, later uitgebreid met onder andere eenoranjerie en bijzondere tuinmuren. Het bouwen van tuinmuren was in de 18e eeuw populair voor het telen van fruitgewassen die eigenlijk niet voor het Nederlandse klimaat geschikt waren.In1369 stond op dezelfde plaats de hoeve Almansgeest; rond1750 veranderde deze naam in Allemansgeest. In1829 werd het landhuis hernoemd tot Berbice, naar de Nederlandse kolonieBerbice in tegenwoordigGuyana.
Beresteyn is een landhuis op het zuidwestelijk deel van Berbice dat in1828 werd verkocht aanjonkheerHugo van Beresteyn. Aan de oostkant werd een bescheiden landhuis gebouwd. In de hoge wal die de westkant van het landgoed beschermt is een typisch element van de Engelse landschapsstijl: een kunstmatige grot die als opslag voor ijs werd gebruikt. In1893 werd Beresteyn verkocht en werd er het 'Instituut Wullings', een chique jongenskostschool metHBS, gevestigd. Het huis kreeg toen een nieuwe gevel en werd uitgebreid. Tijdens deTweede Wereldoorlog werd het instituut gesloten. Na de oorlog werd Beresteynseminarie en klooster van de paterskapucijnen en in 1954 ging het over naar de patersMontfortanen. Na hun vertrek in mei 2001 bood het huis onderdak aan diverse stichtingen, kunstenaars en buitenlandse werknemers.
Ter Wadding, gelegen aan de Leidseweg 557, is een landhuis, in zijn huidige vorm uit ca. 1770, met invloeden van derococostijl. Al eerder was er sprake van een 'huizinge (1687) of 'hofstede' (1716). Het huis is gebouwd op een plaats die al in866 met 'ter wadding' – doorwaadbare plaats – werd aangeduid. Mogelijk kon men vanaf de strandwal waarop Voorschoten is gebouwd op dit punt deOude Rijn oversteken.Provinciale Waterstaat had Ter Wadding als kantoor in gebruik. Rond het landhuis is ookbuurtschapDe Vink ontstaan, dat vroeger ook onderdeel van de gemeente Voorschoten was.
HetBaljuwhuis is het 17e-eeuws woonhuis van debaljuw (later van deburgemeester), met rechtekroonlijsten en natuurstenen banden tussen het metselwerk. Het vormt een eenheid (een gedeelde ingang) met hetAmbachtshuis, het huis van hetambacht, dat eentrapgevel uit1635 heeft. Dit pand aan de Voorstraat is in gebruik alsrestaurant,museum entrouwzaal.
HetVredehof is een 16e-eeuwsbuitenplaats enlandgoed, die eeuwenlang in het bezit van diverse leden uit hetAmsterdamse geslachtDe Graeff was.Diederik Jansz Graeff bezat land in de buurt van Voorschoten en stichtte in 1581 de buitenplaats Vredehof, met in totaal elf kamers, inclusief vier dienstvertrekken. Deze buitenplaats werd door de Spanjaarden grotendeels verwoest. Zijn zoonJan Dirksz Graeff voltooide de herbouw aan het eind van de 16e eeuw.
De boerderijAdegeest was oorspronkelijk een 14e-eeuws kasteel. In de 17e en 18e eeuw is het als landhuis herbouwd. In de 19e eeuw werd het teruggebracht tot een boerderij.
Dankzij deOranjevereniging Koningin Wilhelmina heeft Voorschoten elk jaar een programma opKoningsdag. Rond de Voorstraat zijn er dan klassieke activiteiten zoals koekslaan entouwtrekken, naast moderne activiteiten zoalsbeachvolleybal.
Jaarlijks wordt op28 juli de VoorschotensePaardenmarkt gehouden op de Voorstraat. Van oorsprong verkochten de boeren hun paarden die zij gebruikt hadden bij het hooien aanzigeuners. In 1960 is de paardenmarkt in ere hersteld. Eveneens op 28 juli is jaarlijks eenkortebaandraverij. Vanaf 1952 vond deze wedstrijd vele jaren plaats op de Prins Bernhardlaan. In 2004 verhuisde de draverij naar de Van Beethovenlaan.
Verder viert Voorschoten elk jaar in september hetWeekend van Voorschoten met allerlei festiviteiten. Meestal valt dit weekend samen metOpen Monumentendag.
Sinds 1984 had Voorschoten eenjumelage metKita inMali. Sinds 1994 had Voorschoten ook een stedenband metDruskininkai inLitouwen, en sinds 1966 metSchoten inBelgië. Deze laatste twee stedenbanden zijn in2005 beëindigd omdat een stedenband binnen deEuropese Unie weinig meerwaarde zou hebben. Dejumelage met Kita is in 2018 gestopt.[2]
Een belangrijk deel van de romanDe donkere kamer van Damokles vanWillem Frederik Hermans speelt zich af in Voorschoten. Het boek geeft een beeld van Voorschoten ten tijde van deTweede Wereldoorlog. Zo speelt deBlauwe Tram nog een belangrijke rol in het straatbeeld. Het huis dat model stond voor dat van de hoofdpersoon Osewoudt – in de huidige Schoolstraat – is inmiddels afgebroken. Als Osewoudt het gemeentehuis van Voorschoten ziet, denkt hij: "Daar stond het huis met het wapen van de gemeente in de gevel: drie afgebeten nagels." Ook wordt de zilverfabriek met name genoemd.
Niet alle feiten over Voorschoten zijn historisch correct. Wanneer Osewoudt na de arrestatie van zijn moeder naar deSD belt om inlichtingen, geeft hij zich uit voor "dominee Verberne". Een predikant met die naam is in Voorschoten nooit werkzaam geweest.
De Omroeper was het eerste professionele huis-aan-huisblad in Voorschoten. In Voorschoten en omgeving verschijnt dit blad nog steeds onder de naamGroot Voorschoten/Wassenaars Nieuwsblad, thans eigendom van 'Wegener Huis-aan-huis Media'.
Door de sterke groei van de gemeente is er een groot tekort aan plaatsen op de basisscholen. Met name in de nieuwbouwwijk Vlietwijk is dit een groot probleem. In het coalitieakkoord staat dat er een eenvoudiger en centraler systeem dient te komen om kinderen aan te melden voor school. Lange wachtlijsten dienen hiermee voorkomen te worden. Het streven is om kinderen zo veel mogelijk in de eigen wijk naar school te kunnen laten gaan.[3]
In 1882 bereikte de eerste stoomtram vanuit Leiden Voorschoten, in 1883 opende de zijlijn naar Wassenaar, en 1884 werd de lijn Voorschoten-Veur geopend. In 1885 ging die doorrijden naar Den Haag. In 1893 werd de zijlijn alweer opgeheven. In 1924 werd de stoomtram vervangen door de elektrischeBlauwe Tram. Die reed tot in 1961.[4]
ZieTreinongeval Voorschoten (2023) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.In de nacht van 3 op 4 april 2023 vond er bij het zuidwestelijke uiteinde van de perrons vanstation Voorschoten eenernstig spoorwegongeval plaats waarbij een passagierstrein en een goederentrein op een kleine bouwkraan op het spoor botsten. Er viel één dode (de kraanmachinist, een medewerker vanBAM[5]) en er waren circa 30 gewonden[6], waaronder de machinist van de passagierstrein.[7]
| Aangrenzende gemeenten | ||||
|---|---|---|---|---|
Leiden Leiden | ||||
 | ||||
Wassenaar Wassenaar | ||||
Leidschendam-Voorburg Leidschendam-Voorburg | ||||
.svg)
Gemeentegrenzen Wijkgrenzen Buurtgrenzen Autosnelweg Secundaire weg Spoorweg | ██ Geselecteerde gemeente ██ Bebouwd gebied ██ Bos of park ██ Binnenwater, rivier of kanaal |
Voorschoten bestaat uit de volgende wijken (zie ook de CBS gegevens overWijken en buurten in Voorschoten):
Voorschoten kent onder andere een hockeyclub (MHC Forescate), een voetbal- en atletiekclub (Voorschoten '97), een honk- en softbalvereniging (HSV Adegeest), volleybalvereniging (Gemini-Kangeroes), handbalvereniging (HVV'70), 2 tennisclubs (Adegeest enForescate), badmintonvereniging (EVBC Vlietwijk), verschillende paardrijdverenigingen, zwembad (Het Wedde), golfbaan (Het Wedde) en verschillende sportclubs (onder andere Your Life en Proreha). IJsclub Voorschoten beschikt over een landijsbaan waar schaatsles wordt gegeven en trainingen op kunstijs.
Voorschoten heeft twee jaarlijks terugkerende hardloopwedstrijden, dit zijn de Voorschotenloop in maart en de Vlietloop op de eerste zondag van september. Beide evenementen hebben de 10 Engelse mijlen als hoofdafstand. De Vlietloop bestaat sinds 1976 en heeft de start en finish in het centrum van het dorp. De Voorschotenloop bestaat sinds 1996 en wordt georganiseerd door Voorschoten'97.
Ook heeft Voorschoten verschillende muziekverenigingen: Harmonie Voorschoten, Redelijk Onverantwoord (Blaaskapel), Muziekvereniging Laurentius, Sinfonietta Voorschoten (kamerorkest) en The (Broken) Consort, een ensemble voor oude muziek. Ook zijn er verschillende zangkoren.Stichting Musica Antica da Camera brengt circa elf professionele concerten in Voorschoten, te weten kamermuziek en grotere instrumentale en vocale bezettingen in de Dorpskerk.
Voorschoten is gelegen aan deEuropese wandelroute E11, ter plaatse ook welMarskramerpad geheten. De route komt vanafLandgoed de Horsten bij Wassenaar, en loopt via het centrum en hetRijn-Schiekanaal naar Leiden.
In 1973 kwam de eerste etappe van deTour de France door Voorschoten, deze etappe ging vanScheveningen naarRotterdam.
In Voorschoten zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:
Degemeenteraad van Voorschoten bestaat sinds 2018 uit 21 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1986:
| Gemeenteraadszetels | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Partij | 1986 | 1990 | 1994 | 1998 | 2002 | 2006 | 2010 | 2014 | 2018 | 2022 |
| VVD | 6 | 5 | 6 | 7 | 7 | 5 | 5 | 4 | 5 | 4 |
| GroenLinks | 0 | 1 | 1 | 2 | 2 | 3 | 2 | 2 | 4 | 4 |
| CDA | 7 | 7 | 6 | 5 | 5 | 6 | 3 | 4 | 4 | 4 |
| D66 | 2 | 3 | 4 | 2 | 2 | 1 | -[8] | 3 | 3 | 3 |
| ONS Voorschoten | - | - | - | - | - | - | 7 | 4 | 3 | - |
| Voorschoten Lokaal | - | - | - | - | - | - | - | - | - | 4 |
| SP | - | - | - | - | - | - | - | 1 | 1 | 1 |
| PvdA | 4 | 3 | 2 | 3 | 3 | 4 | 2 | 1 | 1 | 1 |
| Totaal | 19 | 19 | 19 | 19 | 19 | 19 | 19 | 19 | 21 | 21 |
Hetcollege van burgemeester en wethouders bestaat uit de volgende personen:
Voorschoten maakt conform deWet gemeenschappelijke regelingen – met nog vijftien andere gemeenten uit de regio'sDuin- en Bollenstreek,Leiden en deRijnstreek – deel uit van het bestuurlijk samenwerkingsverbandHolland Rijnland.
·
·
Alblasserdam ·Albrandswaard ·Alphen aan den Rijn ·Barendrecht ·Bodegraven-Reeuwijk ·Capelle aan den IJssel ·Delft ·Den Haag ·Dordrecht ·Goeree-Overflakkee ·Gorinchem ·Gouda ·Hardinxveld-Giessendam ·Hendrik-Ido-Ambacht ·Hillegom ·Hoeksche Waard ·Kaag en Braassem ·Katwijk ·Krimpen aan den IJssel ·Krimpenerwaard ·Lansingerland ·Leiden ·Leiderdorp ·Leidschendam-Voorburg ·Lisse ·Maassluis ·Midden-Delfland ·Molenlanden ·Nieuwkoop ·Nissewaard ·Noordwijk ·Oegstgeest ·Papendrecht ·Pijnacker-Nootdorp ·Ridderkerk ·Rijswijk ·Rotterdam ·Schiedam ·Sliedrecht ·Teylingen ·Vlaardingen ·Voorne aan Zee ·Voorschoten ·Waddinxveen ·Wassenaar ·Westland ·Zoetermeer ·Zoeterwoude ·Zuidplas ·Zwijndrecht
Steden en dorpen ·Voormalige gemeenten ·Nederland:Provincies ·Gemeenten
