Voetbal is een wereldwijd populairebalsport waarbij twee ploegen van elf spelers moeten proberen debal in hetdoel van de tegenstander te krijgen. De bal mag met ieder deel van het lichaam gespeeld worden, met uitzondering van armen en handen (behalve bij deinworp). In de praktijk wordt vooral met de voet gespeeld en met het hoofdgekopt. Ook moet de bal te allen tijde speelbaar blijven en mag deze niet afgeklemd worden door bijvoorbeeld op de bal te gaan liggen of deze tussen de benen te klemmen. Deze beperkingen gelden niet voor dedoelverdediger, ook wel keeper genoemd, in het eigenstrafschopgebied.
Om goed uit de voeten te kunnen op het grasveld, waarop meestal wordt gespeeld, dragen de spelers speciaal gefabriceerdevoetbalschoenen.
Spelregels
Speelveld
Hetspeelveld (vaak ook voetbalveld of voetbalterrein genoemd) isrechthoekig, en moet afhankelijk van de competitie eenlengte hebben van minimaal 90 en maximaal 120meter. De breedte is minimaal 45 en maximaal 90 meter. In internationale wedstrijden geldt: lengte tussen 100 en 110 meter en breedte tussen 64 en 75 meter. De NederlandseKNVB hanteert een minimumafmeting van 100 bij 64 meter en een maximum van 105 bij 69 meter. De afbakening gebeurt metlijnen van maximaal 12 centimeter breed en op dehoeken wordenhoekvlaggen geplaatst. In het midden van de achterste lijnen moet een doel staan.
Debal isbolvormig en volgens de internationale voetbalbond (FIFA) moet een officiële wedstrijdbal eenomtrek hebben van minstens 68 en hoogstens 70centimeter bij eenmassa van 396 tot 450gram. Bij aanvang van de wedstrijd moet de bal tussen de 410 en 450 gram wegen.[1]De bal dient van leder of een ander geschikt materiaal te zijn en wordt opgeblazen met een overdruk van 0,6 tot 1,1atmosfeer (600 tot1100 g/cm2) op zeeniveau.
Hetdoel is 7,32 meter breed en 2,44 meter hoog. Het is gemaakt vanhout ofaluminium en is aan de voorzijde open terwijl aan de achterkant een net hangt.
Deduur van een wedstrijd bedraagt 2 maal 45 minuten (plus eventuele extra tijd, ook wel blessuretijd genoemd, van enkele minuten), daartussen is er een rustpauze van 15 minuten. Is er na negentig minuten nog altijd sprake van een gelijke stand en is een winnaar noodzakelijk, dan zal er nog een verlenging van twee keer vijftien minuten worden gespeeld. Is er na de verlenging nog altijd geen winnaar bekend, dan worden erstrafschoppen (penalty's) genomen. Beide partijen nemen om de beurt een strafschop. Het team dat na vijf strafschoppen de meeste ballen in het doel heeft gekregen, is de winnaar. Mocht er een gelijke stand staan na vijf strafschoppen, dan worden er om en om strafschoppen genomen, totdat het ene team mist en het andere raakt.
Hetspel wordt gespeeld door twee teams van normaliter elfspelers, inclusief de doelman. Het staat onder leiding van eenscheidsrechter die door twee assistent-scheidsrechters ofgrensrechters wordt geassisteerd. Bij wedstrijden in de hoogste regionen van het betaalde voetbal en grensoverschrijdende wedstrijden is er ook nog een vierde official aanwezig.
Een spelregel die regelmatig tot discussie leidt is debuitenspelregel. Een speler staat inbuitenspelpositie als hij dichter bij de doellijn van de tegenstander staat dan de bal en de vóórlaatste tegenstander. Dit geldt niet wanneer de speler zich op zijn eigen speelveldhelft bevindt. Een tegenstander telt ook mee als hij zich achter de doellijn bevindt. Een speler staat niet buitenspel als hij zich achter de bal begeeft, bij het moment van spelen van de bal. In buitenspelpositie staan is niet tegen de regels. Het kan pas strafbaar zijn als een medespeler de bal naar deze speler speelt op het moment dat deze speler in buitenspelpositie staat. Een speler wordt alleen voor zijn buitenspelpositie bestraft indien hij, op het moment dat de bal wordt geraakt of gespeeld door een medespeler, naar het oordeel van de scheidsrechter, actief bij het spel betrokken is door in te grijpen in het spel, of een tegenstander in diens spel te beïnvloeden, of voordeel te trekken uit zijn buitenspelpositie. Een speler wordt niet voor zijn buitenspelpositie bestraft indien hij de bal rechtstreeks ontvangt uit eendoelschop,inworp ofhoekschop.
Als een speler naar de doelman passt met een lichaamsdeel vanaf de knie tot de voet en de doelman pakt de bal met de handen, dan is het een terugspeelbal. In dit geval kent de scheidsrechter een indirecte vrije trap toe aan de tegenstander.
Wanneer de bal door eendood element (bijvoorbeeld de cornervlag of de scheidsrechter) wordt geraakt, moet er doorgespeeld worden, ook al zou daardoor een der partijen bevoordeeld of benadeeld worden.
Opstelling
Er zijn verschillende standaardopstellingen. Er is echter niet één standaardmanier om zo een tactiek te gebruiken. Elke tactiek kan op een aanvallend dan wel verdedigend ingestelde manier uitgevoerd worden. Een veelgebruikt systeem is het 4-4-2-systeem. In dit systeem speelt men met eendoelman, en daarvoor vierverdedigers, viermiddenvelders en tweeaanvallers, oftewelspitsen. Eén voetballer is deaanvoerder.
Voor de twee centrale verdedigers zijn er twee varianten: de één is met eenvoorstopper voor eenlaatste man, de ander met vier verdedigers op een lijn. Elk van de middenvelders kan aanvallend of verdedigend ingesteld zijn. Voor het middenveld echter zijn er twee varianten: deruit, waarbij men speelt met een aanvallende middenvelder voor een verdedigende, en alle spelers op één lijn. In de aanval kan men spelen met twee spitsen naast of achter (diepe spits en schaduwspits) elkaar.
In Nederland wordt traditioneel veel met het 4-3-3-systeem gespeeld. Daar zijn voor de verdediging dezelfde varianten mogelijk als voor 4-4-2. In de aanval is vooral de positie van vleugelaanvallers van belang. Deze kunnen bij wijze van spreken aan de zijlijn staan (met het kalk op de schoenen) maar ook veel meer naar het midden. Hiervan is sprake bij hetkerstboomsysteem (4-3-2-1), dan opereren beide vleugelspitsen als een soort aanvallende middenvelders, hierdoor zal het bij balbezit van de tegenstander 4-5-1 spelen en bij eigen balbezit 4-3-3.
Behalve 4-4-2 en 4-3-3 worden ook 4-5-1 en 5-4-1 gebruikt. Meestal worden deze systemen gebruikt door verdedigend ingestelde ploegen.
Ook 5-3-2 wordt regelmatig gebruikt (door bijvoorbeeldItalië), daarnaast wordt 3-4-3 ook vrij veel gespeeld.
Algemeen wordt aangenomen dat de moderne vorm van voetbal ontstaan is in hetVerenigd Koninkrijk, wellicht inEngeland. Hier is ook de oudste professionele voetbalclub ter wereld gesticht,Notts County FC. Internationaal ontstonden deFédération Internationale de Football Association (FIFA) in 1904 en deUnion of European Football Associations (UEFA) in 1954 waarvan de laatstgenoemde de wedstrijden om deChampions League en deEuropa League organiseert.
InBelgië ontstonden de eerste voetbalclubs vanaf 1880. In 1895 werd deUnion Belge des Sociétés de Football Association opgericht, de latereKBVB. De eerste Belgische voetbalclub wasAntwerp FC uitAntwerpen. Deze club bestaat nog steeds en speelt in Eerste Klasse A. De eerste clubs ontstonden vooral in en rond Antwerpen,Brussel,Brugge enLuik.
Deeerste vereniging inNederland was deKoninklijke HFC, aanvankelijk opgericht alsrugbyclub doorPim Mulier (1879), die eveneens op 8 december 1889 op zijn initiatief de NederlandseAtletiek en Voetbalbond oprichtte (deze heet sinds1929KNVB). Het veld van HFC, de Koekamp, waar hun “worstelperk” gelegen lag, was niet egaal en in het midden van het veld stonden een paar bomen, maar dat deerde hen niet. Men speelde eromheen of maakte er gewoon gebruik van. Later werd overgeschakeld op association, het huidige voetbal. Mulier schreef hierover: "De eerste jaarrekeningen maakten aan ons rugbyspel een einde. De diverse papa's en mama's vroegen toelichtingen op die rekeningen. Vermoedelijk hebben we in goed Haarlemsch geantwoord: Ja pa, asse je grijpe, magge se je grijpe, waar se maar kenne. (...)Dies werd het rugby ten doode opgeschreven en gingen we in het jaar 1883 over tot association." In1954 werd het betaalde voetbal (semi-prof.) ingevoerd.
Competities
Nederland
Vriendschappelijk duel tussen Nederland en België in1955
Het Nederlandse voetbal kent op profniveau (betaald voetbal) het landelijke divisiesysteem. De hoogste klasse is deEredivisie, daaronder volgt deEerste divisie. In de eredivisie wordt gestreden om het nationaal kampioenschap, door de medialandskampioenschap genoemd; daarnaast wordt er gestreden om enkele plaatsen voor Europees voetbal. Dit bestaat uit de Champions League (Europees kampioenschap voor voetbalclubs) en de Europa League (voorheen UEFA Cup). De plaatsen worden aangewezen door middel van het systeem van deUEFA-coëfficiënten. Daarnaast is er deKNVB beker. Ook het winnen van deze beker geeft recht op deelname aan het Europa League-toernooi. Nederland heeft nu recht op 1 rechtstreekse plaatsing voor deChampions League en een plaats in de voorronde van deze competitie. Daarnaast heeft Nederland nog recht op 4 startbewijzen (3 in het seizoen 2010/2011 voor het seizoen 2011/2012) voor de Europa League.
In de eerste divisie wordt gestreden om promotie en degradatie. De kampioen promoveert rechtstreeks naar de eredivisie ter vervanging van de nummer 18, die dus rechtstreeks degradeert. De nummers 16 en 17 van de eredivisie strijden met de nummers 2, 3 en de 4periodekampioenen van de eerste divisie om twee plaatsen in de eredivisie. Dit deden zij tot en met 2005 in denacompetitie. Vanaf het seizoen 2005/2006 gebeurt dit in depromotie-/degradatieplay-offs. De nummer 18 (de laatste) in de eerste divisie degradeert als een van de twee clubs uit de lagere amateurdivisie, deTweede divisie met recht op promotie wil promoveren naar de eerste divisie. De nummer 18 degradeert niet als geen van beide Topklasse-clubs wil promoveren.
DeBelgische competitie is opgedeeld in nationale en provinciale kampioenschappen. De hoogste competitie in België is deEerste klasse A ofJupiler Pro League. Daaronder volgt er danEerste klasse B ofChallenger Pro League. Deze 2 niveaus bevinden zich in het Belgische betaald voetbal. Deze worden georganiseerd voor profclubs en door dePro League. Dan volgt er nog één nationale reeks, Eerste Nationale. Deze reeks wordt georganiseerd doorVoetbal Vlaanderen (VV) enAssociation des club Francophones de football (ACFF). Daaronder zijn er nog 2 regionale reeksen, Tweede Nationale en Derde Nationale. Deze worden apart per regio georganiseerd door VV en ACFF. Hieronder komen dan de provinciale reeksen. Door het spel van promoties en degradaties op het eind van elk seizoen kunnen clubs naar hogere of lagere reeksen promoveren. Daarnaast is er ook deBeker van België.
Ook in België kunnen teams zich plaatsen voor Europees voetbal. DeUEFA Coëfficiënt geeft België volgend seizoen het recht op twee plaatsen in de voorronde van deChampions League (een seizoen later zal de kampioen opnieuw rechtstreeks geplaatst zijn voor de poulefase) en drie plaatsen voor deEuropa League. De top drie in de Champions Play-Offs krijgen een Europees ticket en net als in Nederland is er een Europees ticket voor de bekerwinnaar. Het laatste ticket gaat naar nummer vier uit de Champions Play-Offs of het nummer vijf uit de Europe Play-Offs. Zij strijden onderling voor dat laatste ticket.
Daar het spel in de hedendaagse vorm inEngeland ontstaan is blijven er veel Engelse termen in gebruik, voor de meeste bestaat echter ook een Nederlands alternatief. In veel gevallen worden de Engelse termen vaker in het familiair spraakgebruik gebruikt en de Nederlandse vaker in de officiële berichtgeving:
Een voetbaluitrusting bestaat uit eenvoetbalshirt,voetbalbroek,voetbalschoenen, sokken en scheenbeschermers. In de winter worden ook wel een shirt met lange mouwen, een maillot en handschoenen gedragen.
Meestal wordt door mannen eenT-shirt ofpoloshirts en een korte broek (short) gedragen. Vrouwen dragen een shirt en een korte broek.
Ook wordt er gebruikgemaakt vanvoetbalschoenen. Spelers beschikken vaak ook over eentrainingspak, jack, bodywarmer. Professionele voetbalclubs hebben ook kostuums.
De scheidsrechter en de grensrechters dragen een afwijkendtenue, vaak zwart. Ook dedoelman heeft afwijkende kleding.[bron?] De aanvoerder draagt een aanvoerdersband. Bij een overlijden binnen een club of binnen het voetbal kan er met eenrouwband worden gespeeld.
Populaire cultuur
Als een van de populairste sporten ter wereld heeft het voetbal om zich heen een industrie doen ontstaan waarbij grote bedragen betaald worden voor deuitzendrechten,sponsoring enmerchandising.
Voetbalsupporters
Publiek tijdens West-Duitsland - Nederland in 1959.
Zoals bij vrijwel alle sporten zijn er ook bij voetbalwedstrijden toeschouwers aanwezig. Meer dan bij veel andere sporten trekkenvoetbalsupporters de aandacht. Deels is dit te wijten aan de opkomst van hethooliganisme. Hetvoetbalhooliganisme ontstond met de opkomst van dejeugdcultuur. Eind jaren vijftig van de twintigste eeuw ontstond deze beweging in het Verenigd Koninkrijk en in de jaren zeventig ontstonden in West-Europa de eerste hooligangroepen.
Naast deze gewelddadige groepen vallen ook de supportersgroepen op die zich op ludieke wijze kleden. Waar de eerste vorm vooral is te vinden in hetclubvoetbal, komt de tweede vorm vooral voor tijdensinterlands. Bij sommige clubs zijn echter weltifosi te vinden, een fenomeen dat is ontstaan in Italië, waarbij met zang, vlaggen, spandoeken, vuurwerk, banners en grootse acties gepoogd wordt de sfeer te verhogen.
Andere spelvormen
Bioscoopjournaal uit augustus 1947. Op een sportterrein in Dordrecht demonstreren twee vijftallen Franse motorrijders hoe voetbal te spelen op een motorfiets.
.svg)
