Victor van Xanten (overleden287) is een christelijkemartelaar en was een Romeins officier die volgens de overlevering stierf toen de keizer vanRome dechristenen in het heleRomeinse Rijk vervolgde. Als praefectus cohortis van hetThebaanse Legioen werd hij volgens Legenda Aurea onder leiding vanSint-Mauritius door keizerMaximianus Hercules vanuitEgypte naar de grenzen vanGallië gestuurd om een opstand neer te slaan. Aangekomen inAgaunum het hedendaagseSankt Moritz (Zwitserland) werden offers gebracht aan de Romeinse goden om de overwinning af te smeken. HetThebaanse Legioen bestond echter voornamelijk uit christenen en zij weigerden de keizer en de goden te vereren. Hiervoor werden ze allen vervolgd en geëxecuteerd, waaronder hetcohort van Victor dat op de vlucht langs de Rijn tot voorbijColonia Claudia Ara Agrippinensium (Keulen) wist te komen. Daar, in hetAmfitheater van Birten nabijXanten, werd hij samen met ruim 360 andere soldaten gemarteld en gedood.
Hij werd de patroon van de stadXanten en van de molenaars. Hij is patroon van deDom aldaar, die gebouwd is tussen1263 en1544.
Hij wordt afgebeeld als soldaat of ridder in wapenuitrusting met de rode mantel van een Romeins officier. Hij heeft eenpalmtak van de overwinning in de hand, wat erop wijst dat hij een martelaar is. Het zwaard in zijn andere hand geeft aan dat hij door het zwaard gestorven is.
Het is historisch zeker dat hier al in de4e eeuw een martelarenverering bestond. De naam 'Xanten'(= 'Ad Sanctos' = 'Naar de Heiligen') verwijst nog naar debedevaartfunctie die plaats en domkerk van oudsher hebben gehad. In de9e eeuw is er al een vermelding van de heilige Victor van Xanten, de gebeenten van St. Victor zouden in863 voor een korte tijd in Keulen ondergebracht zijn om ze tegen de plunderingen van deNoormannen te beschermen.
Rond het jaar450 stelde bisschopEucherius van Lyon de martelingen van het Thebaanse Legioen op schrift.