Vedanta (Sanskriet वेदान्त,vedānta /ˈʋeː.dαːn.tə/?, het eind van deVeda's, het wetenseind) is een van de zes belangrijkste orthodoxe ofastika-scholen van deIndische filosofie. Vedanta pleit voor een terugkeer naar deUpanishads, wat ook de naam verklaart. Naast deprincipiële (10-13)Upanishads gelden deBrahmasoetra's en deBhagavad Gita – alle drie gezamenlijk dePrasthanatrayi genoemd – als de grondslag van vedanta.
Een voorbeeld van de hierbij horende praxis is dejnana yoga. Zoals bij alle Indische filosofieën is het doel gericht op het bereiken vanmoksa of verlossing uit de cyclus vansamsara en het bijbehorendelijden.
DeAranyakas (letterlijk woudgeschriften, genoemd naar waar zij ontstaan zijn).
De commentaren vanSankara op belangrijke van bovenstaande geschriften.
Historisch werd eengoeroe alsacharya erkend of als grootmeester in een filosofische school van vedanta als hij commentaar (bashya) had geschreven over de drie belangrijke teksten, deUpanishads, deBhagavad gita en deBrahmasoetra's. Adi Sankara,Ramanuja en ShriMadhvacharya hebben elk hun commentaren geschreven over alle drie deze canonieke teksten. De drie filosofische scholen die zij hebben opgericht, zijn dan ook de belangrijkste, maar voorstanders van andere vedantische scholen gaan eveneens door met hun eigen ideeën neer te schrijven en te ontwikkelen, al is hun werk niet zo bekend buitenIndia.
De Indiase wijzeBadarayana wordt beschouwd als een van de belangrijkste grondleggers van deze filosofie en als de auteur van deBrahmasoetra's die op deUpanishads zijn gebaseerd.
Alle vormen van vedanta komen aanvankelijk uit deUpanishads, een stel filosofische en instructieve vedische geschriften die vooral met vormen vanmeditatie te maken hebben, maar tegelijk ook inzicht verschaffen in de kennis van de diepste realiteit. DeUpanishads geven de grondessentie van alleVeda's weer. Al worden ze als de ruggengraat van deVeda's beschouwd, toch zijn ook delen van het vedantisch denken uit deAranyakas afkomstig.
De vedanta-filosofie kreeg ten slotte de hoofdrol als gemeenschappelijk fundament voor de latere ontwikkeling van de talloze hindoeïstische strekkingen.
Nederzettingen in het gebied van de Indusbeschaving
In Azië zijn filosofie, religie en leefwijze nooit zo sterk gescheiden als in het Westen. Terwijl de traditionelekarma kanda of de ritualistische componenten van de religie verder werden toegepast door deBrahmanen als meditatieve en verzoeningsriten om de samenleving te leiden tot zelfkennis, begonnen meerJnana of kennisgerichte opvattingen op te komen. Het waren mystieke stromingen van de vedische religie die op meditatie focusten, en op zelfdiscipline en spirituele verbondenheid, eerder dan op rituelen.
In vroege geschriften refereert het Sanskrietvedānta naar deUpanishads, de meest speculatieve en filosofische vedische teksten. Maar in de middeleeuwse periode van hethindoeïsme kreeg het woord vedanta de betekenis van filosofische school voor interpretatie van deUpanishads.
Van de verschillende vormen vankennis ofpramana beschouwde de traditionele vedanta de autoriteit van de teksten ofshabda als het meest authentieke middel tot kennis, daar waar perceptie ofpratyakasa en logische inferentie ofanumana onderschikt werden beschouwd, maar nog steeds waardevol.
De kernfilosofie die in deUpanishads wordt aangegeven, namelijk rond het begrip van een enkele absolute realiteit, hetbrahman, vormt het hoofdprincipe van de vedanta. Ook het goddelijk concept is er, deishvara. De manier waarop de vedantische onderscholen van elkaar verschillen, ligt voornamelijk in de wijze waarop zijGod theoretisch met het Brahman in overeenstemming trachten te brengen.
De systematisering van vedantische inzichten in een coherente verhandeling werd ondernomen doorBadarayana in deVedanta-soetra (brahmasoetra). De gevatte en voor buitenstaanders cryptische aforismen laten ruimte voor interpretatie, wat resulteerde in de formatie van talloze vedanta-scholen, die elk de teksten op een eigen manier interpreteerden en hun eigen subcommentaren opleverden die zich conform tot het origineel verklaarden. Constant gegeven in de vedanta is de uitleg dat het ritueel geschuwd moet worden ten gunste van het individuele zoeken naar waarheid door middel van meditatie, geleid door liefdevolle moraliteit, gerust in het weten dat eindeloze zaligheidservaring (ananda) de zoeker wacht. Bijna alle hindoeïstische sekten zijn direct of indirect beïnvloed door de gedachtestelsels die door vedantijnse zoekers zijn ontwikkeld. Het hindoeïsme dankt zijn voortbestaan voor een groot deel aan de formatie van een coherente en logisch geavanceerde systemen van vedanta.
Laat 19e eeuw en begin 20e eeuw werd vedanta fervent in het Westen binnengebracht doorSwamiVivekananda. Hij werd door meerdere andere Indiase wijzen enyogi's gevolgd, zoalsYogananda enMaharishi Mahesh Yogi die er de principes van verklaarden voor grote groepen geïnteresseerde aanhangers in talloze landen.
