Vaseline ofpetrolatum is een witte tot gelezalfachtige substantie die bestaat uit een mengsel van vaste en vloeibare koolwaterstoffen. Er bestaatgele vaseline, die minder gezuiverd is danwitte vaseline. In deapotheek wordt vooral de gezuiverde, witte gebruikt.
Vaseline is een zalfachtige massa die vloeibaar wordt bij een temperatuur van ongeveer 40 tot 60 gradenCelsius. Het is een restproduct van de aardoliewinning. Het bestaat uitkoolwaterstoffen, die grotendeelsalifatisch zijn. In ongezuiverde vorm kan het kankerverwekkende stoffen bevatten, in gezuiverde vorm is het hiervan ontdaan. Het is bestand tegen de inwerking van vrijwel alle chemicaliën. Vaseline is oplosbaar in een aantal apolaire oplosmiddelen, zoalsn-hexaan enpetroleumether.
De naam vaseline is samengesteld uit hetDuitse woord voor water:wasser en hetGriekse woord ἔλαιον,elaion voor olie.[1]
Vaseline is door de chemicusRobert Chesebrough ontdekt die werkte in het midden van de 19e eeuw in delampolie-industrie. Hij trok naar de nieuwe olievelden in Titusville en hoorde daar van de zogenaamde 'rod wax', een stroperige zwarte substantie die aan de boortorens en olieboren kleefde. Het veroorzaakte storingen bij het boren, dus moest telkens worden verwijderd. Arbeiders die er mee in aanraking kwamen merkten dat het een gunstig effect had op de genezing van schaaf- en brandwonden.[2] Chesebrough extraheerde uit deze substantie de geelwitte vaseline. De rod wax werdgedestilleerd invacuüm en met behulp vanbeenderkool ontkleurd. Hij kreeg in 1872 voor dit proces eenoctrooi.
Om de genezende werking te testen bracht hij bij zichzelfbrandwonden en bedekte die met vaseline. Hij liet ook brandwonden zien die hij eerder had aangebracht en die waren genezen. In eerste instantie werd vaseline aangeprezen als genezende zalf. Later bleek dat de vaseline op zichzelf niet geneeskrachtig is, maar dat de genezende werking wordt veroorzaakt doordat de vaseline de open wonden tegenziekteverwekkers beschermt.
Het heeft de eigenschap om niet in dehuid te trekken, het blijft op de huid liggen en dekt deze af. Het wordt daarom in de geneeskunde onder meer gebruikt om de huid af te dekken bijeczeem,brandwonden, een extreemdroge huid of in andere gevallen waarbij de huid haar barrièrefunctie niet meer voldoende kan uitoefenen.
Vaseline wordt alssmeermiddel gebruikt en om metalen onderdelen tegencorrosie te beschermen. Bijscharnierende onderdelen die inkunststof zijn uitgevoerd kan het worden gebruikt als smeermiddel omdat witte vaseline in tegenstelling tot veel andereoliën envetten zuurvrij is en daardoor het materiaal niet aantast.
Het wordt in decosmetica gebruikt in preparaten voor bescherming tegen kou of vocht, maar ook in preparaten tegen een droge huid. DeINCI-naam ispetrolatum.
Uit hetBenelux merkenregister blijkt dat Vaseline een geregistreerde merknaam vanUnilever is. Het is een voorbeeld van een merknaam dietot soortnaam is verworden.[3] Tegenwoordig gebruikt Unilever dan ook de merknaam 'Vaseline Intensive Care', dat net zoals 'Vaseline' een geregistreerd merk is. Vaseline Intensive Care is als merk, in tegenstelling tot het woord vaseline, wel beschermd.