Devan-'t-hoff-factor ofi-waarde is een maat voor het gedrag van eenoplossing ten opzichte vancolligatieve eigenschappen, zoalskookpuntsverhoging,vriespuntsverlaging,osmotische druk endampdruk.
Anders uitgedrukt is de van-'t-hoff-factor de verhouding tussen de actuele concentratie deeltjes (meestalionen) die in eenoplosmiddel wordt gevormd en het aantalmol opgeloste stof. De van-'t-hoff-factor werd genoemd naar de Nederlandse scheikundigeJacobus van 't Hoff. De factor isdimensieloos.
Voor de meeste niet-elektrolytische deeltjes (zoals niet in water oplosbare verbindingen) is de van-'t-hoff-factor 1. Voor de meesteionaire verbindingen (voornamelijkoplosbare zouten) is de van-'t-hoff-factor gelijk aan het aantal ionen gevormd per formule-eenheid. Toch zal in werkelijkheid de factor, met toenemende concentratie, kleiner worden. Dit wordt in onderstaande tabel geïllustreerd voor een aantal ionaire verbindingen:
| Elektrolyt | Theoretischei-waarde | i voor 0,001 M | i voor 0,01 M | i voor 0,1 M |
|---|---|---|---|---|
| NaCl | 2 (1 Na+ en 1 Cl−) | 1,97 | 1,94 | 1,87 |
| MgSO4 | 2 (1 Mg2+ en 1 SO42−) | 1,82 | 1,53 | 1,21 |
| K2SO4 | 3 (2 K+ en 1 SO42−) | 2,84 | 2,69 | 2,32 |
| K3[Fe(CN)6] | 4 (3 K+ en 1 [Fe(CN)6]3−) | 3,82 | 3,36 | 2,85 |
| glucose | 1 (geen dissociatie) | 1,00 | 1,00 | 1,00 |
Dei-waarde is, zoals merkbaar in de tabel, afhankelijk van de grootte en lading van de gevormde ionen. Hoe groter de lading, hoe groter de interionaire attractie en hoe meer dei-waarde afwijkt van de theoretische waarde. Door een grotere lading zullen de ionen elkaar meer aantrekken en zelfs opnieuw de oorspronkelijke verbinding vormen. Hierdoor daalt uiteraard het aantal effectief gevormde ionen en dus ook de van-'t-hoff-factor.
De van-'t-hoff-factor wordt voornamelijk gebruikt bij het berekenen van de osmotische druk, de kookpuntsverhoging en de vriespuntsverlaging.