Valletta is de hoofdstad van de republiekMalta en de zetel van de Maltese regering en het parlement. Het is de kleinste hoofdstad van de Europese Unie qua inwonersaantal. Valletta ligt op een schiereiland, omringd door twee grotenatuurlijke havens. Het is een vooraf geplande stad, wat terug te zien is in het schaakbordpatroon waarin de straten zijn aangelegd. In de stad zijn vele gebouwen te vinden uit de tijd dat deOrde van Malta over het land heerste en deze is omringd met imposante vestingwerken. Sinds 1980 staat de stad op deWerelderfgoedlijst vanUNESCO.
Al tijdens demiddeleeuwen stond op de landtong een uitkijkpost. NadatKeizer Karel V de eilanden aan deOrde van Malta schonk werd die uitkijkpost verbouwd tot hetFort Sint-Elmo. Na het succesvol afslaan van deTurkse invasie in 1565 ontstond het plan binnen de orde om op deze landtong een nieuwe, sterk gefortificeerde, hoofdstad te bouwen, die de oude landinwaarts gelegen hoofdstadMdina moest vervangen. Op 28 maart 1566 werd de eerste steen gelegd.Paus Pius IV gaf ingenieurFrancesco Laparelli opdracht de vestingsstad te ontwerpen. Er werden muren en bastions gebouwd, tot wel 45 meter hoog en de stad werd ontworpen volgens eenschaakbordpatroon. De stad werd vernoemd naar grootmeesterJean de la Vallette († 1568), die in 1565 het eiland had verdedigd tegen de Turken. In1571 werd het de hoofdstad van Malta.
De kunstschilderCaravaggio verbleef begin 17e eeuw een tijd op Malta en schilderde er zijnOnthoofding van Johannes de Doper. Dit schilderij bevindt zich in deSint-Janscokathedraal van Valletta.
In 1798 werd de stad veroverd door Franse revolutionaire troepen onder bevel vanNapoleon Bonaparte (zie verderExpeditie van Napoleon naar Egypte). Hiermee kwam de eeuwenlange heerschappij van de Orde van Malta ten einde. Twee jaar later werd de stad ingenomen door de Britten die er hun hoofdkwartier voor deMediterranean Fleet van deRoyal Navy zouden vestigen vanwege de strategische ligging in deMiddellandse Zee. Onder Britse heerschappij werden grote bouwprojecten opgestart. De stad kreeg zelfs een treinverbinding naar Mdina. Ook waren er plannen om een groot deel van de fortificaties af te breken maar dit is nooit uitgevoerd.
Omdat Malta dicht bijSicilië ligt werden de eilanden veelvuldig aangevallen door de Duitsers en Italianen. O.a. Tijdens deEerste enTweede Slag om Malta waarbij de stad maandenlang gebombardeerd werd. Deze bombardementen hebben grote littekens achtergelaten in de stad. De bekendste herinnering is de ruïne van hetRoyal Opera House dat nadien niet meer herbouwd is.
In 1992 werd in Valletta hetVerdrag van Malta getekend, waarin de omgang met archeologisch erfgoed door deEuropese Unie is geregeld.
De stad ligt op een schiereiland, ingeklemd tussen deGrand Harbour en deMarsamxett Harbour. De omliggende steden aan de overkant van deze baaien horen bij de agglomeratie. De stad is bekend om haar opvallendebastions,courtines enschietkatten. De stad is ingedeeld in eenschaakbordpatroon met rechte straten en pleinen. Opvallend zijn de houtenArabische overdekte balkons die de gevels van de gebouwen sieren. In de stad vindt men opvallende bouwwerken inmaniërische,barokke enneoclassicistische architectuur.
De typische balkons die overal in de stad te vinden zijn.
Middenin de stad staat hetGrootmeesterspaleis dat het hoofdkwartier van de Orde van Malta is geweest, later als parlementsgebouw werd gebruikt en waar nu de president kantoor houdt. Omdat de Orde uit verschillendelangues bestond zijn er zeven opvallende stadspaleizen voor hen gebouwd die “herbergen” werden genoemd. De bekendste is deHerberg van Castilië wat thans het werkpaleis van de premier is. De stad kent twee kathedralen, deSint-Pauluskathedraal en deSint-Janscokathedraal. DeBasiliek van de Heilige Maagd Maria van de berg Karmel heeft een koepel van 42 meter hoog die de stad domineert. Aan het eind van het schiereiland staat hetFort Sint-Elmo.
De Italiaanse architectRenzo Piano heeft in de21e eeuw een stempel op de stad achtergelaten. Zo is het nieuwe parlementsgebouw van zijn hand en de nieuwe stadspoort. De ruïnes van het Royal Opera House werden opnieuw ingericht als concertlocatie met de naam “Pjazza Teatru Rjal”.
In Valletta werd een monument opgericht voor Caruana Galizia. Jason Micallef, voorzitter van de raad van toezicht van de organisatie achter culturele hoofdstad Valletta2018 (V18) en partijgenoot van premierJoseph Muscat, riep op om het monument te verwijderen en liet kritische spandoeken verwijderen.[3]
Vooraanstaande schrijvers verenigd in de internationale schrijversorganisatiePEN International, onder wie schrijverSalman Rushdie en scenarioschrijverIan McEwan, hebben Jason Micallef aangesproken op zijn denigrerende opmerkingen over Caruana Galizia, zes maanden na haar dood. In hun verklaring drukte PEN International "diepe bezorgdheid" hierover uit.[4]
