VPRO
Volledige naam	Omroepvereniging VPRO
Opgericht	29 mei1926
Doelgroep	progressief (tegenwoordig) vrijzinnig protestants (oorspronkelijk)
Hoofdredactie	Sarah Sylbing
Leden	240.001 (31 december 2024)[1]
Land	Nederland
Televisie­zender(s)	NPO 1,2,3
Radio­zender(s)	NPO Radio 1,3FM enKlassiek
Status	Deel van samenwerkingsomroep (i.s.m.HUMAN)
Officiële website
Portaal    Media

Omroepvereniging VPRO is eenNederlandse publieke omroeporganisatie die opgericht werd op 29 mei 1926.

In 1870 ontstond deNederlandse Protestanten Bond (NPB), een (kerk)genootschap vanvrijzinnig protestanten. Vanuit dit NPB kwam de Centrale Commissie voor het Vrijzinnig Protestantisme voort, die in 1926 de aanzet gaf tot de oprichting van deVrijzinnig Protestantse Radio Omroep (V.P.R.O.). Vooral in de beginjaren had de omroep het moeilijk omdat ze als laatste opgericht van de oorspronkelijke omroepen niet veel zendtijd kreeg en regelmatig moest wisselen van zender. Pas na hetzendtijdbesluit van 1930 kreeg de omroep een vaste plaats in hetHilversums bestel met vooral uitzendingen van kerkdiensten en cultuurprogramma's. Grote namen in de beginjaren warenEverhard Spelberg enNicolette Bruining, die dertig jaar voorzitter was.

Op 9 maart 1941 werd de VPRO in het kader van de gelijkschakeling ontbonden en vervangen door deNederlandsche Omroep (NO). Tot eind 1941 maakte het Vrijzinnig Protestantsch Kerkcomité (VPK), als rechtsopvolger van de VPRO, programma's in de zendtijd van de NO. Na de bevrijding poogde de overheid 1 nationale omroep te formeren, maar dat mislukte. Vanaf begin 1947 was de VPRO weer in de ether.

Aan het einde van dejaren zestig vond een cultuuromslag plaats: een nieuwe generatie programmamakers kon de ledenvergadering overtuigen om de statuten te wijzigen zodat de dominees aan het roer werden vervangen door vertegenwoordigers van deflowerpowergeneratie. Hierna maakte de omroep naam met baanbrekende, vernieuwende, en op een heel eigen wijze, vrijzinnige programma's. De naamV.P.R.O. werd gewijzigd inVPRO om aan te geven dat de oorspronkelijke betekenis van de letters definitief was losgelaten. Vandaag is de statutaire naamOmroepvereniging VPRO.

Sinds 1998 is de VPRO gehuisvest op het HilversumseMedia Park inVilla VPRO, een eigenzinnig vormgegeven kantoorpand ontworpen door hetRotterdamsearchitectenbureauMVRDV, dat een verzameling van elf door Hilversum verspreide villa's vervangt.

Sinds begin 2011 is ook deHumanistische Omroep gehuisvest inVilla VPRO en in 2012 kwam deBoeddhistische Omroep Stichting (BOS) erbij. De VPRO deelt een aantal voorzieningen zoals het restaurant, de receptie en huishoudelijke zaken metBNNVARA en deNTR, wier gezamenlijke gebouw via hetNet 3-gebouw met Villa VPRO is verbonden.

De VPRO-radio is sinds de 'revolutie van de jaren zestig' tot eindjaren negentig, onder bescherming van zijn toenmalige directeurJan Haasbroek ontwikkeld en uitgegroeid tot het meest opmerkelijke instituut van de Nederlandse radio.Wim Noordhoek enJan Donkers waren de eersten die aandacht besteedden aan alternatieve muziek, onder andere in deJoe Blow Show.

Toonaangevend was daarbij het totaalprogrammaHet Gebouw. Vanuit een van de zogenaamde 'VPRO-villa's' aan de's Gravelandseweg te Hilversum, waar de VPRO gevestigd was, werd onder leiding vanPeter Flik enRonald van den Boogaard, en van commentaar voorzien door 'de stem van de VPRO'Cor Galis, van 1984 tot 1993, vanuitHet Gebouw elke week van 7 uur 's morgens tot 3 uur 's middags het gelijknamige 'totaal-programma' voor het grootste gedeelte 'live' uitgezonden.

Ten tijde van deverticale programmering op de radio in het publieke omroepbestel van de jaren 80 had de omroep op de zenderHilversum 3 vaste uitzendtijd op de vrijdagavond en sinds oktober 1984 de woensdagmiddag en avond.

De VPRO zendt uit opNPO Radio 1,NPO 3FM,NPO Radio 4 enNPO Radio 2 Soul & Jazz.

Zie ookLijst van radioprogramma's van de VPRO

In dejaren zeventig werd de omroep bekend door de programma'sHet Gat van Nederland van onder anderenHans Keller,Jaap Drupsteen,Frank Wiering,Theo Uittenbogaard,Hans Verhagen, deDe Fred Haché Show van onder anderenWim T. Schippers,Gied Jaspars,Berichten uit de Samenleving van onder anderenAd 's-Gravesande,Rob Klaasman,Machiavelli van onder anderenJan Blokker, Frank Wiering, endocumentaires van onder anderenCherry Duyns,Netty Rosenfeld enRuud van Hemert. TelevisiedirecteurArie Kleijwegt verdedigde in die jaren de zogeheten 'autonomie van de programmamakers' vurig tegen een ten dele vijandige buitenwereld van omroepbestuurders en overheden, die het vrijzinnig gebruik van hetmedium verfoeiden.

In 1984 kreeg de VPRO zijn B-status en werd het aantal uren uitzendtijd flink uitgebreid. Hierop besloot men om programma's voor kinderen te maken, een doelgroep waaraan volgens hen door de andere omroepen te weinig aandacht werd besteed. Op 7 oktober van dat jaar begon de VPRO met een kinderblok waarvoor door de jaren heen verschillende namen gebruikt zouden gaan worden. Enkele jaren nadat het kinderblok verschoven was naar de zondagmorgen ontstond de naamVilla Achterwerk. De naam is ontleend aan de kinderrubriek van de VPRO-gids, op de achterkant van het programmablad. De achterkant van de gids kreeg al snel de naamAchterwerk. Jonge mensen die opgroeiden met Villa Achterwerk werden zelf televisiemakers en tot 2005 wasVPRO Jeugd een grote afdeling met een eigen budget tot de oprichting vanZapp. Andere bekende namen van televisieprogramma's zijnToscane enZaai. De ledenwerfactieStop de verloedering – Stem VPRO, een initiatief vanBoudewijn Paans, bezorgde de VPRO in 1991 de A-status.

Ook werd de VPRO de omroep van hetSimplisties Verbond vanKees van Kooten enWim de Bie,BG-TV van onder anderenEmile Fallaux enJan Eilander, enDiogenes van onder anderenJan Blokker,Roel van Broekhoven enHans Fels; in de jaren negentig vanDNW/De Nieuwe Wereld van onder anderenGeorge Brugmans en Frank Wiering,Noorderlicht;Theo en Thea vanArjan Ederveen enTosca Niterink;Hertenkamp,Jiskefet,Tegenlicht enR.A.M.. Meer recente programma's zijn onder andereDe avondshow metArjen Lubach,De wereld van de Chinezen metRuben Terlou, VPROTegenlicht,Zomergasten, 100 Dagen voor de Klas en100 dagen in je hoofd metTim den Besten enNicolaas Veul,Buitenhof,Hoofdzaken,Onze man bij de Taliban metThomas Erdbrink enDe Sekszusjes metKrista Arriëns enMarcelle Arriëns.

Zie ookLijst van tv-programma's van de VPRO

Sinds de cultuuromslag van eind jaren zestig heeft de VPRO steeds een belangrijke rol gespeeld in de doorbraak van vele onderstromen in depopmuziek zoals aanvankelijkbeatmuziek, maar later ookreggae,punk,new wave,hiphop,house engrunge. Dit gebeurde vooral op de radio en de VPRO heeft eenreputatie opgebouwd in het uitnodigen van onbekende of doorbrekende bands; ook vond er een langdurige samenwerking metdjJohn Peel plaats, en werden er soms platen uitgebracht.

Op de televisie wasBram van Splunteren jarenlang een toonaangevendeprogrammamaker bij de VPRO. In de periode van 1986 tot 1988 maakte hij zesrockdocumentaires voor de VPRO over onder andere TheRed Hot Chili Peppers en de legendarische hiphop-documentaireBig Fun in the Big Town (1986). Hij was bedenker eneindredacteur van programma's alsOnrust!,Lolapaloeza,Lolamoviola,Lola da Musica enStardust.

De VPRO was in september 1994 een van de eerste omroepen die sterk op het internet vertegenwoordigd waren en uitzendingen online beschikbaar stelden. Uit onvrede met het beleid van3FM werd3voor12 opgericht, feitelijk het eerste themakanaal van de publieke omroep. In 2009 begon de VPRO ook als eerste enkele uitzendingen voor vrij gebruik onder eenCreative Commons-licentie als download aan te bieden.

• Lex Barten ontwierp in 1926 het eerste logo voor de VPRO: de vier letters als twee paren onder elkaar met een zendmast en ronde zendstralen.
• Jan Bons ontwierp in 1966 een logo met een ophelvetica-letters gebaseerd bescheiden woordmerk.
• In 1971 ontwierpJaap Drupsteen het volgende logo voor de VPRO: eenAmerikaans aandoend vignet met grote sierlijke letters in zachte vormen, geïnspireerd op hetCoca-Cola-logo.
• Na tien jaar was het Willem van den Berg die als tegenreactie op het voorgaande logo in 1981 een beeldmerk creëerde met vlijmscherpe letters op een net zo scherpe V-schaduw. Dit logo was 28 jaar in gebruik.
• Op 24 augustus 2010 introduceerde de VPRO zijn huidige vormgeving. OntwerpbureauThonik, dat het ontwerp voor zijn rekening nam, gaf het logo daarnaast talloze verschijningsvormen mee. In 2019 vernieuwde ze hun tien jaar oude logo tot wat het nu is.

• 1926-1956:Nicolette Bruining
• 1969-1971:Jan Kassies
• 1971-1973:Huub Penders
• 1973-1976:Fenna van den Burg
• 1976-1980:Tom Laus
• 1980-1987:Michel Jager
• 1987-1989:Sybren Piersma
• 1989-1990:Ine van Hoorn
• 1990-1996:Arend Jan Heerma van Voss
• 1996-2002:Sybren Piersma
• 2003-2009:Peter van Lieshout
• 2009-2012:Robbert Dijkgraaf
• 2012-2016:Kick van der Pol
• 2016- 2024:Marise Voskens
• 2024-heden:Bernt Schneiders

• 1955-1964:Jan van Nieuwenhuyzen

• De VPRO gebruikte op Radio 3 (tegenwoordigNPO 3FM) eenherkenbaar geluidsfragment om aan te kondigen dat het tijd was voor hun zendtijd, een zogenaamdeleader. Dit fragment kwam uit het nummerHere is the News vanElectric Light Orchestra (ELO) en deed later ook op televisie zijn intrede. Het wordt nog altijd gebruikt als zogenaamde signature, de aankondiging én afsluiting van VPRO-programma's op televisie.
• Als afsluiter op de televisie werd lange tijd een stuk vanJakob Klaasse gebruikt; dit stuk werd ingefloten doorkunstfluiterJan Tromp.
• Op 22 september 1967 werd de tweede aflevering van het programmaHoepla uitgezonden.^[2] Het 21-jarige modelPhil Bloom las naakt een stukje voor uit het dagbladTrouw.^[3][4] Daarna liet zij de krant zakken en waren de eerste blote borsten op de Nederlandse televisie een feit.
• Van 1974 tot 1997 wasCor Galis 'de stem van de VPRO'. Hij deed de aankondiging van vele radioprogramma's. Door zijn karakteristieke stemgeluid konden luisteraars het betreffende programma onmiddellijk als een VPRO-programma herkennen.

• Commissariaat voor de Media
• VPRO Gids

Zie de categorieVPRO vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

• VPRO