Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


Naar inhoud springen
Wikipediade vrije encyclopedie
Zoeken

Turkmenistan

Coördinaten39° 20′ NB, 59° 39′ OL
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Türkmenistan Respublikasy
Kaart
Basisgegevens
Officiële taalTurkmeens
HoofdstadAsjchabad
Regerings­vormRepubliek
StaatshoofdPresidentSerdar Berdimuhamedow
ReligieIslam (89%),christendom (Russisch Orthodox) (9%)[1]
Oppervlakte488.100 km²[2] (0,49% water)
Inwoners4.483.251 (1995)[3]
5.528.627 (2020)[4] (0000011327 11,3/km² (2020))
Bijv. naamwoordTurkmeens
Inwoner­aanduidingTurkmeen (m./v.)
Turkmeense (v.)
Overige
VolksliedGaraşsyz, bitarap, türkmenistanyň döwlet gimni
MunteenheidTurkmeense manat(TMT)
UTC+5
Nationale feestdag27 oktober (1991-2018)
27 september (2018-heden)
Web |Code |Tel..tm | TKM | 993
Voorgaande staten
Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek
Sovjet-Unie Sovjet-Unie
1991 (val Sovjet-Unie)
Detailkaart
Kaart van Turkmenistan
Portaal Portaalpictogram Landen & Volken
De Karakumwoestijn breidt zich steeds verder uit
Dimitri Medvedev,Gurbanguly Berdimuhamedow enNursultan Nazarbayev bij de laatste halte van deDakar-rally in Turkmenbashi
DeKaspische haven vanTurkmenbashi
Het stadspark vanAsjchabad
Het Mausoleum van Turabek-Khan in Kunyaurgench
Het paardenras deAkhal-Teke is een van de nationale symbolen van Turkmenistan

Turkmenistan (uitspr.:[tʏrkˈmeniˌstɑn]), ook alsToerkmenistan gespeld, officieelRepubliek Turkmenistan (Turkmeens:Türkmenistan Respublikasy), is een land inCentraal-Azië dat grenst aanKazachstan,Oezbekistan,Afghanistan,Iran en deKaspische Zee. Het land heeft een oppervlakte van 488.100 km² en telde in 2020 ruim 5,5 miljoen inwoners. De hoofdstad isAsjchabad.

Van 1924 tot 1991 was Turkmenistan een onderdeel van deSovjet-Unie als een van de socialistische sovjetrepublieken (Toerkmenskaja Sovjetskaja Sotsiallistitsjeskaja Respoeblika).

Geschiedenis

[bewerken |brontekst bewerken]
ZieGeschiedenis van Turkmenistan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Tijdens debronstijd ontwikkelde zich in Turkmenistan deOxuscultuur rond de rivierAmu Darja.

Onder de naamMargiana werd het gebied deel van het Perzische Rijk: eerst onder de dynastie derAchaemeniden, later onder deSassaniden.

DeOğuzen, eenTurkse stam, migreerden in de 8e eeuw vanuitMongolië naar Centraal-Azië en namen daar de naamTürkmen aan.

Het gebied viel in 1881 na de val van de Turkmeense vestingGeok-Tepe aan hetRussische Rijk. Het werd alsOblast Transkaspië deel van hetGeneraal-gouvernement Turkestan.

In 1924 richtten decommunisten deTurkmeense Communistische Partij (SSR) en deTurkmeense Socialistische Sovjetrepubliek op, bestaande uit delen vanTurkestan en van de kanatenBochara enChiva. Op 13 mei 1925 werd de Turkmeense Socialistische Sovjetrepubliek toegelaten tot deUnie van Socialistische Sovjetrepublieken (Sovjet-Unie).

Na hetUiteenvallen van de Sovjet-Unie werdSaparmurat Niazov op 27 oktober 1990 tot president van Turkmenistan gekozen. Op 27 oktober 1991 verklaarde Turkmenistan zich onafhankelijk, wat op 8 december 1991 door Moskou werd erkend.

Mensenrechten en godsdienstvrijheid

[bewerken |brontekst bewerken]

Deislam en deRussische orthodoxie zijn de enige toegestane godsdiensten in Turkmenistan. In 1999 werden een kerk van dezevendedagsadventisten en eentempel van deHare Krishna-beweging van overheidswege gesloten.

Volgens verscheidene groeperingen, waaronderAmnesty International enHuman Rights Watch, worden demensenrechten zoals degodsdienstvrijheid in Turkmenistan ernstig geschonden.

Geografie

[bewerken |brontekst bewerken]
ZieGeografie van Turkmenistan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Turkmenistan grenst in het noordwesten aanKazachstan (grens: 373 km) in het noorden aanOezbekistan (1506 km), in het zuidoosten aanAfghanistan (697 km), in het zuiden aanIran (888 km) en in het westen aan deKaspische Zee (kustlijn: 669 km). Het land omvat ook nog een aantal eilanden in de Kaspische Zee.

Turkmenistan behoort grotendeels tot deToeranlaagvlakte. 90% van de oppervlakte bestaat uitzandwoestijnen. DeKarakoem is de grootste woestijn. Het land vertoont vrij weinig reliëf, afgezien van de gebergten aan de zuid- en oostgrens en in het noordwesten. Het hoogste punt van Turkmenistan is deAýrybaba in het uiterste oosten (3138 meter), die deel uitmaakt van dePamir.

In de woestijngebieden wisselenbarchanen enlengteduinen af met zoutbodems (solontsjaks entakyrs). Op de hellingen van de gebergten hebben zich oplöss de serozemi (grijze bodems) ontwikkeld (tot 1800 m), die bij irrigatie zeer vruchtbaar zijn. Boven de 1800 m bevinden zich donkere steppe- en weidebodems. De enige afwisseling in het landschap van woestijnen en bergsteppen vormen deoasen enrivierdalen:Tasjaoez,Tsjardzjooe,Mary,Asjchabad en enkele kleinere oasen tussen deTranskaspische spoorweg en de zuidgrens.

In het oosten van het land stroomt deAmoe Darja. De grote lagune in het noordwesten isGarabogazköl, een depressie die in de zomer droog komt te liggen.

Bevolking

[bewerken |brontekst bewerken]
  • Inwoners: 5.528.627 (2020) (0000011327 11,3/km² (2020))
  • Bevolkingsgroei: 1,56%.
  • Kindersterfte: 73 sterfgevallen per 1000 levendgeborenen
  • Verdeling: steden 45%, platteland 55%
  • Levensverwachting: Vrouwen 64,7 jaar. Mannen 57,3 jaar. Totaal 60,9 jaar.
  • Bevolkingsgroepen:
  • Alfabetisme: vrouwen 99,6%, mannen 99,8%, totaal 99,7%.

Taal

[bewerken |brontekst bewerken]

Driekwart van de bevolking spreektTurkmeens dat behoort tot deTurkse taalfamilie en de officiële taal van Turkmenistan is.

Religie

[bewerken |brontekst bewerken]

De meerderheid van de bevolking (89%) hangt desoennitische richting van deislam aan. 9% van de bevolking isRussisch-orthodox. DeRooms-katholieke Kerk heeft eenmissio sui iuris in Turkmenistan met zetel in Asjchabad.

Bestuur

[bewerken |brontekst bewerken]

Turkmenistan is eenrepubliek. Het land werd op27 oktober1991 onafhankelijk van deSovjet-Unie. Sinds 2022 isSerdar Berdimuhamedow de president. Turkmenistan is lid van deVN, hetGOS, deOVSE, hetIMF en deWereldbank en is aangesloten bij hetPartnerschap voor de Vrede van deNAVO.

Bestuurlijke indeling

[bewerken |brontekst bewerken]
ZieProvincies van Turkmenistan voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Provincies van Turkmenistan

Turkmenistan is onderverdeeld in vijfprovincies (velayat):

  1. Ahal
  2. Balkan
  3. Daşoguz
  4. Lebap
  5. Mary

De provincies zijn zelf verdeeld in districten (etrap) en steden (şäher). De districten zijn onderverdeeld in stadsdistricten, dorpen en plattelandsraden.

Economie

[bewerken |brontekst bewerken]

Tot deEerste Wereldoorlog waren de Turkmenen voornamelijknomaden die van deveeteelt leefden. Thans zijn geïrrigeerde landbouw (katoen) en veehouderij (wol,Astrachan-wol) de belangrijkste bestaansbronnen. Het land is rijk aan bodemschatten, waaronderozokeriet,aardolie (o.m. bij Nebit-Dag en Tsjeleken),aardgas,steenkool,zwavel enzout. In de Karakoem-woestijn zijn voorradenmagnesium,mineralen ensteenkool ontdekt, alsook ca. vijftig nieuwe zoutmijnen. Deautosnelweg Asjchabad - Turkmenabad is in aanleg.

Zie ook

[bewerken |brontekst bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
Mediabestanden
Zie de categorieTurkmenistan vanWikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Vlag van de Gemenebest van Onafhankelijke Staten
·Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet) ·Sjabloon bewerken
Vlag van de Gemenebest van Onafhankelijke Staten
Gemenebest van Onafhankelijke Staten
Leden:Vlag van Armenië Armenië ·Vlag van Azerbeidzjan Azerbeidzjan ·Vlag van Kazachstan Kazachstan ·Vlag van Kirgizië Kirgizië ·Vlag van Moldavië Moldavië ·Vlag van Oezbekistan Oezbekistan ·Vlag van Rusland Rusland ·Vlag van Tadzjikistan Tadzjikistan ·Vlag van Wit-Rusland Wit-Rusland
Geassocieerde leden:Vlag van Turkmenistan Turkmenistan
Voormalige leden:Vlag van Georgië Georgië
Voormalige geassocieerd leden:Vlag van Oekraïne Oekraïne
·Overleg sjabloon ·Sjabloon bewerken
Landen inAzië

Afghanistan ·Armenië ·Azerbeidzjan ·Bahrein ·Bangladesh ·Bhutan ·Brunei ·Cambodja ·China ·Cyprus ·Egypte ·Filipijnen ·Georgië ·India ·Indonesië ·Irak ·Iran ·Israël ·Japan ·Jemen ·Jordanië ·Kazachstan ·Kirgizië ·Koeweit ·Laos ·Libanon ·Malediven ·Maleisië ·Mongolië ·Myanmar ·Nepal ·Noord-Korea ·Oezbekistan ·Oman ·Oost-Timor ·Pakistan ·Palestina ·Qatar ·Rusland ·Saoedi-Arabië ·Singapore ·Sri Lanka ·Syrië ·Tadzjikistan ·Taiwan ·Thailand ·Turkije ·Turkmenistan ·Verenigde Arabische Emiraten ·Vietnam ·Zuid-Korea

·Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet) ·Sjabloon bewerken
Organisatie van Turkse Staten
Leden:Vlag van AzerbeidzjanAzerbeidzjan ·Vlag van KazachstanKazachstan ·Vlag van KirgiziëKirgizië ·Vlag van OezbekistanOezbekistan ·Vlag van TurkijeTurkije
Waarnemers:Vlag van HongarijeHongarije ·Vlag van Noord-CyprusNoord-Cyprus ·Vlag van TurkmenistanTurkmenistan
·Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet) ·Sjabloon bewerken
Turkse landen en dynastieën
Pre-migratie:Xianbei ·Xiongnu ·Rouran ·Türgesh ·Shatuo ·Tiele ·Chionieten
Grote volksverhuizing:Hunnen ·Rijk der Göktürken ·Avaren ·Groot-Bulgaarse Rijk ·Oeigoerse Rijk ·Kutriguren ·Koemanen ·Chazaren ·Kiptsjaken ·Petsjenegen ·Oğuzen
Islamitische periode:Seltsjoeken ·Gouden Horde ·Mammelukken ·Sultanaat van Rûm ·Ottomaanse Rijk ·Timoeriden ·Ghaznaviden ·Safawieden ·Toeloeniden ·Artuqiden ·Rijk der Zwarte Schapen ·Rijk der Witte Schapen ·Kanaat van de Krim ·Kanaat Kazan ·Kanaat Sibir ·Kanaat Astrachan ·Kanaat van Chagatai ·Kanaat Xiva ·Kanaat Kokand ·Kanaat Jerevan ·Wolga-Bulgarije ·Mogolrijk ·Sultanaat van Delhi ·Emiraat Boechara ·Kanaat van de Kazachen ·Kanaat van Boechara ·Kanaat Kimek ·Karachaniden ·Karamaniden ·Isfendiyariden ·Zengiden
Jong-Turkse periode:Republiek Comrat (1906) ·Republiek Gumuljina (1913) ·Volksrepubliek van de Krim (1917) ·Idel-Oeral (1917) ·Autonoom Kokand (1917) ·Autonoom Alaş (1917) ·Democratische Republiek Azerbeidzjan (1918) ·Republiek van de Aras (1918) ·Voorlopige Nationale Regering van de Zuidwestelijke Kaukausus (1918) ·Krimse Regionale Regering (1918) ·Volksrepubliek Toeva (1921) ·Republiek Turkije (1923) ·Eerste Oost-Turkestaanse Republiek (1933) ·Republiek Hatay (1938) ·Tweede Oost-Turkestaanse Republiek (1944) ·Volksregering Azerbeidzjan (1945)
Voormalige-Sovjet periode:Republiek Gagaoezië (1990) · 1991:Azerbeidzjan ·Kazachstan ·Kirgizië ·Oezbekistan ·Turkmenistan ·Turkse Republiek Noord-Cyprus (1983)
Autonomedeelrepublieken:Altaj ·Chakassië ·Basjkirostan ·Toeva ·Tatarije ·Jakoetië ·Tsjoevasjië ·Karatsjaj-Tsjerkessië ·Karakalpakstan ·Nachitsjevan ·Gagaoezië ·Xinjiang
Andere landsdelen:Iraans Azerbeidzjan ·Krimrepubliek ·Rodopi ·Kardzjali ·Razgrad ·Centar Župa ·Plasnica ·Tajmyr ·Kizilsu ·Bajan-Ölgi ·Ili ·Aksay ·Sunan ·Xunhua
Inter-gouvernementeel:Organisatie van Turkse Staten ·Internationale Organisatie voor Turkse Cultuur (TÜRKSOY)
Overig:Turkestan ·Turks-Mongoolse Rijk ·Panturkisme ·Toeranisme

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Turkmenistan&oldid=69810940"
Categorie:
Verborgen categorie:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp