| Trypanosomen | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||
| Trypanosoma brucei | |||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||
| |||||||||||
| Geslacht | |||||||||||
| Trypanosoma Gruby, 1843 | |||||||||||
.png) | |||||||||||
| Trypanosoom | |||||||||||
 | |||||||||||
| De zes belangrijkste morfologische vormen van trypanosomen. | |||||||||||
 | |||||||||||
| rood is kinetoplast, zwarte bol is celkern, dikke zwarte lijn is de flagel. | |||||||||||
Afbeeldingen op Wikimedia Commons | |||||||||||
Trypanosomen op Wikispecies | |||||||||||
| |||||||||||
Trypanosomen zijn eencellige organismen behorend tot het geslachtTrypanosoma. Er zijn verschillende soorten bekend die allemaalparasitair leven en bij mens en dier de oorzaak zijn van een aantal bijzonder gevaarlijke tropische ziektes, zoals inAfrika deslaapziekte en inZuid-Amerika deziekte van Chagas. Het merendeel van deze aandoeningen wordt doorinsecten overgebracht, die de trypanosomen van het ene levende wezen op het andere overbrengen. De belangrijkste overbrenger van de slaapziekte is detseetseevlieg, die zich voedt met het bloed van gewervelde dieren, in het bijzonder dat van zoogdieren.
De trypanosomen brengen twee tot drie weken in het bloed van de tseetseevlieg door, voordat zij in de speekselklieren van deze insecten komen. Daar pas voltooien zij hun ontwikkeling en worden zij besmettelijk. Als de vlieg dan ook een zoogdier bijt, wordt deze besmet en als gevolg daarvan ziek. Als de trypanosomen op die manier op een nieuwe drager zijn overgegaan, komen zij eerst in het bloed terecht, waar zij tussen de bloedcellen leven. Na een poosje gaan zij over naar delymfklieren om uiteindelijk hun leven te slijten in het centrale zenuwstelsel.Trypanosoma brucei gambiense is de veroorzaker van deslaapziekte bij de mens; de verwante Rhodesische trypanosoom (Trypanosoma brucei rhodesiense), veroorzaakt de nagana, wat een ziekte is bij de mens, het vee en een groot aantal andere zoogdieren, waaronder de hond.
Het is in praktijk erg moeilijk om de trypanosomen te bestrijden. Daarvoor zou men alle in een bepaald gebied levende zoogdieren moeten doden, wat men in het verleden in Oost-Afrika weleens geprobeerd heeft.
Als voorbeeld wordt de levenscyclus vanTrypanosoma cruzi gegeven.
In dedarm van roofwantsen verandert de met het bloed opgenomen parasiet van een trypomastigoot in een epimastigoot; deze kunnen zich doordeling in hetspijsverteringskanaal van de wants vermeerderen. In deendeldarm van de wants ontstaan uit de epimastigoten weer nieuwe trypomastigoten, die met de uitwerpselen uitgescheiden worden en zoogdieren via huidwondjes of hetslijmvlies kunnen infecteren.
Bij zoogdieren komt de parasiet als trypomastigoot in de bloedbaan of alsamastigoot in lichaamscellen voor. Na de infectie worden als eerste demacrofagen in de huid besmet. De intracellulaire amastigoten kunnen zich in hetcytoplasma van de gastheercellen door deling vermeerderen en na omvorming in trypomastigoten de gastheercellen kapotmaken. Daardoor komen ze opnieuw in de bloedbaan en kunnen andere lichaamscellen vangewervelden, zoals hartspiercellen, of een nieuwe bloedzuigende roofwants infecteren.
Van mens op mens is ook overdraging van trypomastigoten doorbloedtransfusie enorgaantransplantatie mogelijk. Ook kan de parasiet via deplacenta van de moeder defoetus besmetten.
De soortenTrypanosoma cruzi enTrypanosoma brucei worden uitvoerig beschreven.
