Eentolweg is eenweg waarvoor de gebruiker op directe wijze betaalt om er gebruik van te mogen maken (tol). Sommige tolwegen maken gebruik van grote en durekunstwerken alstunnels enbruggen. Men spreekt dan vaak over toltunnels en tolbruggen. In Nederland en België wordt tolheffing ingesteld bij wegen die gebruikmaken van uitzonderlijke dure kunstwerken en wegen met kunstwerken die betaald zijn met geld van particuliereinvesteerders. Vaak geldt de tolheffing voor een periode van tientallen jaren na de opening of bouw van het bouwwerk om de kosten terug te kunnen verdienen.
.jpg)
Tol werd vanouds geheven op wegen en waterwegen. Het betrof in het algemeen een belasting, vergelijk het woord:tollenaar. Ook bij het passeren van grenzen werd tol geheven, daar komt het Duitse woordZoll voordouanepost vandaan. Soms was er sprake van diefstal: eenroofridder kon van zijn burcht de scheepvaart in de gaten houden en geld van de schippers eisen voor de doorvaart. Later werd tol geheven op verschillende punten van doorgaande wegen, zoals deSteenweg op Luik. Er werd eenslagboom (ook:barrier ofbarreel genaamd) opgesteld nabij eentolhuis. Vaak was een en ander ook voorzien van eenherberg en eenuitspanning. De opbrengsten van de tol werden gebruikt om de weg aan te leggen en te onderhouden, en om in het onderhoud van de tolgaarder te voorzien. Bij de scheepvaart kent men iets dergelijks bijbruggen,sluizen enveerdiensten. Deze diensten zijn immers meestal bemand, zodat geen extra personeel nodig is om de tol te innen. Voor het ontvangen van het geld wordt vaak eenklomp aan een stok gebruikt die door de brug- of sluiswachter naar beneden wordt gegooid zodra er een schip aankomt. Hierin kan de schipper dan het geld doen waarna de klomp weer wordt opgehesen. Voor de doorgang door grote waterwerken als hetSuezkanaal en hetPanamakanaal moetkanaalgeld worden betaald. Het gaat daarbij om aanzienlijke bedragen.
Sinds vele jaren wordt in de meeste landen dewegenbelasting gebruikt om wegen aan te leggen, waarbij het tijdrovende tolsysteem kwam te vervallen. In vele landen kent het netwerk van de grote doorgaande autowegen een tolsysteem. Vaak wordt een netwerk beheerd door een maatschappij die haar inkomsten uit deze tol haalt.
Bij moderneautosnelwegen krijgt de weggebruiker vaak een kaartje als hij de weg oprijdt. Dit geschiedt door automatische apparatuur. Eenslagboom zorgt ervoor dat de automobilist niet doorrijdt zonder een kaartje te pakken. Bij het verlaten van de weg toont hij het kaartje en betaalt hij tol over de afgelegde afstand. Ook hier staat een slagboom, zodat het niet mogelijk is zonder betaling door te rijden. Het spreekt wel vanzelf dat een dergelijke snelweg degelijk is omheind en dat men niet gemakkelijk buiten de tol om de snelweg kan verlaten.
In de bovenste afbeelding hiernaast is een voorbeeld gegeven van de tolpoorten die de weggebruiker passeert. Bij het begin van de snelweg - in de afbeelding bij een rotonde - is het vaak niet nodig een kaartje uit te reiken. Wie bij het verlaten van de snelweg geen kaartje kan tonen, betaalt vanaf het begin.
In de praktijk is de zaak vaak ingewikkelder, doordat de tolpoorten voor beide richtingen gecombineerd zijn. Wie in de bovenste afbeelding bij afrit 2 de snelweg verlaat, moet dan kunnen aantonen dat hij van oprit 1 komt en niet van oprit 6. Dus moet er ook bij oprit 1 een kaartje worden uitgereikt.
Door de tolpoorten voor beide richtingen te combineren, wordt er op mankracht bespaard. Tijdens de daluren kan een enkele tolgaarder al het verkeer verwerken en ook op drukkere tijden zijn er minder tolgaarders nodig. Nadeel is de extra infrastructuur: in de eerste plaats moeten er, zoals reeds gezegd, ook bij het begin van de weg kaartjes worden uitgereikt en in de tweede plaats zijn er meer viaducten nodig.
Er komt weleens een uitzondering voor. Het verkeer uit de twee richtingen wordt normaliter door verschillende tolpoorten geleid, zodat er geen kaartjes nodig zijn voor het verkeer dat van de allereerste oprit komt. De tolpoorten bevinden zich naast elkaar, gescheiden door een hekje. Deze situatie wordt getoond in de onderste afbeelding rechts. 's Nachts, als er maar weinig verkeer is, wordt het hekje weggehaald en is er maar één tolpoort open. Detolgaarder moet dan opletten waar de auto's vandaan komen.
Gecombineerde tolpoorten enverzorgingsplaatsen kunnen voordelig zijn voor een automobilist die een afrit voorbijrijdt. Hij kan bij de eerstvolgende afrit of verzorgingsplaats keren en betaalt dan alleen voor het deel van de weg dat hij bedoelde te reizen. Er is echter ook fraude mogelijk. Twee automobilisten die elkaar op een gecombineerdeverzorgingsplaats tegenkomen en in tegengestelde richting reizen, kunnen hun kaartjes ruilen. Ze betalen dan elk minder voor de reis.
Door het hoge gewicht van de vrachtwagen belasten ze hetwegennet meer. In de meeste Europese landen moeten vrachtwagens (met GVW van 12 ton of meer) een extra belasting betalen voor het gebruik van deautosnelweg. In Nederland is dat debelasting zware motorrijtuigen (BZM). Wie deze belasting betaalt, ontvangt eeneurovignet. InDuitsland is op 1 januari 2005 een elektronisch tolsysteem van start gaan. Zie:Toll Collect.
ZieWegenvignet (België) voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Tot in de twintigste eeuw waren tolwegen in Nederland zeer gebruikelijk. Waar de aanleg of het onderhoud van wegen niet (volledig) uit algemene middelen werd gefinancierd, werd dit bekostigd door tol te heffen voor het gebruik van de weg. Tot in het begin van de 20e eeuw hadden gemeenten tolheffingen op alle vervoermiddelen. De heffing gold zelfs voor voetgangers en vee. De tolhuizen stonden vaak bij het begin van de gemeentelijke hoofdweg. Op 1 april 1953 heeft de Nederlandse regering alle gemeentelijke tollen afgeschaft.
InNederland zijn in 2024 zes tolwegen in gebruik:[1]
DeWijkertunnel, voor dertig jaar (tot 2026), en deNoordtunnel zijn zogenaamdeschaduwtoltunnels. Bij deze tunnels wordt het tolgeld niet door de automobilisten betaald. In plaats daarvan betaaltRijkswaterstaat per voertuigpassage aan de private financiers van de tunnel. In het geval van de Wijkertunnel zijn dat onder andereING Bank enPGGM.
InFrankrijk wordt op de meesteautosnelwegenpéage geheven. In ruil voor de betaaldetol hoeven de particuliere autobezitters in Frankrijk geenwegenbelasting te betalen.Autoroutes du Sud de la France (ASF) is de grootste tolmaatschappij van Frankrijk. De Franse tolwegen zijngeprivatiseerd. Betaling kan contant ineuro, metcreditcard of met een systeem van elektronische tolheffing genaamdtélépéage.
Ook bij sommige bruggen en tunnels moet tol worden betaald, zoals bij hetViaduct van Millau, dePont de Normandie en deA86 Duplextunnel.
| Naam | Lengte wegennet in kilometers |
|---|---|
| ALIS (Autoroute de Liaison Seine-Sarthe) | 125 |
| Arcour | 0 (101 km in aanbouw) |
| AREA (Société des Autoroutes Rhône-Alpes), dochter van APRR | 384 |
| ASF (Autoroutes du Sud de la France) | 2484,3 |
| ATMB (Autoroutes etTunnel du Mont Blanc) | 106,3 |
| CCI du Havre (Chambre de Commerce et d'Industrie du Havre) | 6,6 |
| CEVM (Compagnie Eiffage duViaduc de Millau) | 3,7 |
| Cofiroute (Compagnie Financière et Industrielle des Autoroutes) | 928 |
| EPERLY (Société d'Exploitation du Périphérique de Lyon) | 6 |
| Escota (Société des Autoroutes Estérel, Côte d'Azur, Provence, Alpes), dochter van ASF | 459 |
| Sanef (Société des Autoroutes du Nord et de l'Est de la France) | 1316 |
| APRR (Autoroutes Paris-Rhin-Rhône) | 1821 |
| SAPN (Société des Autoroutes Paris-Normandie), dochter van Sanef | 368,4 |
| SFTRF (Société Française duTunnel Routier du Fréjus) | 67,5 |
| SMTPC (Société Marseillaise du Tunnel du Prado Carénage) | 2,5 |
Ierland heft tol voor bepaalde wegen, tunnels en bruggen. Tol wordt daarToll genoemd. Deze kunnen cash, met creditcard of via een elektronisch systeem (een "kastje" in de auto) betaald worden.
Voor enkele (snel)wegen in Ierland moet ook tol worden betaald.
ZieLijst van tolwegen in Indonesië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.InIndonesië zijn vrijwel alle autosnelwegen een tolweg. De wegen worden erjalan tol genoemd.
Ook inItalië wordt op de meestesnelwegen tol (pedaggio) geheven. De wegen zijn eigendom van de regio's waar zij doorheen lopen en wordenopenbaar aanbesteed door Azienda Nazionale Autonoma delle Strade (ANAS), de overheidsinstelling die verantwoordelijk is voor het nationale wegennet. Het exploitatiebedrijf dat de gunstigste voorwaarden biedt (bijvoorbeeld het meeste betaalt) mag de weg exploiteren. In ruil hiervoor mag een exploitatiebedrijf de wettelijk vastgestelde tolprijs heffen. Vrijwel alleautosnelwegen zijn tolwegen. In het uiterste zuiden van Italië is besloten geen tol te heffen om deeconomie te stimuleren. Het grootste exploitatiebedrijf isAutostrade per l'Italia van deAutostradegroep.
Tolklassen:
InNoorwegen is het gebruikelijk om tijdens de bouw van een nieuwe weg op de bestaande weg tol te heffen, waarmee de bouw deels wordt gefinancierd. Nadat de weg in gebruik is genomen wordt op de nieuwe weg tol geheven totdat de financiering is terugverdiend. Daarnaast moet ook bij het binnenrijden van de meeste steden tol betaald worden.
RondStockholm werd op 1 augustus 2007 een gordel van tolpoorten actief. Op werkdagen moet tol (trängselskatt, druktebelasting) worden betaald voor elk voertuig met Zweeds kenteken dat tussen 6.30 en 18.30 uur de stad in- of uitrijdt. Vanaf1 januari2013 wordt dit systeem ook inGöteborg ingevoerd.[6]
InSpanje wordt op een afnemend aantal autosnelwegen tol(peaje) geheven.
InOostenrijk enZwitserland wordt tol (Maut) geheven op het gebruik van deautosnelwegen door middel van eentolvignet. De handhaving vindt plaats door onder meer camera's. Apart van het tolvignet worden soms extra tolgelden geheven voor tunnels en bruggen zoals bij deTauerntunnel en deGrote Sint-Bernhardtunnel. Vignetten zijn te koop bij VAB-, Touring- of ANWB-verkooppunten of aan de grenzen.
Op sommige autosnelwegen inTurkije (Otoyolları ofKarayolları) wordt tol geheven. Een voorbeeld is de brug over de Bosporus van het Europese naar het Aziatische deel vanIstanboel (Boğaziçi Köprüsü). Tol wordt meestal op één manier geïnd: via HGS (Hızlı Geçiş Sistemi). HGS (Hızlı isTurks voor 'snel') is een systeem waarvoor men niet hoeft te stoppen. EenRFID-chip wordt op de voorruit geplaatst en wordt uitgelezen wanneer men de tolpoort passeert. Het tolbedrag wordt dan automatisch van de gekoppelde bankrekening afgeschreven. OGS werkt op basis van eentolvignet. Een vast bedrag wordt betaald (maandelijks of jaarlijks) en een sticker met barcode wordt achter de voorruit geplaatst. Auto's die het OGS-poortje passeren worden door camera's geregistreerd en destreepjescode wordt automatisch gecheckt op geldigheid. Dit maakt het systeem betrouwbaarder want met KGS kan men alleen met kaartje passeren, en bij HGS en OGS worden kentekens geregistreerd dus kan de boete worden thuisgestuurd wanneer men zonder, met vervalste of met verlopen stickers of chips de tolpoorten passeert.
In deVerenigde Staten hebben veelstaten vóór de invoering van hetInterstate Highway System en de grotefederale subsidies die aan staten werden verstrekt om dit netwerk aan te leggen, hun eerste snelwegen met gecontroleerde toegang aangelegd met behulp van vlottende obligaties die worden ondersteund door tolinkomsten. Beginnend met dePennsylvania Turnpike in 1940, en gevolgd door soortgelijke wegen in New Jersey (deNew Jersey Turnpike, 1952 en de Garden State Parkway, 1954), New York (deNew York State Thruway, 1954), Massachusetts (Massachusetts Turnpike, 1957), Illinois (Illinois Tollway, 1958), en andere, hebben vele staten gedurende de jaren vijftig belangrijke tolwegen aangelegd. Met de invoering van het Interstate Highway System aan het einde van de jaren vijftig van de twintigste eeuw werd de aanleg van tolwegen in de VS aanzienlijk vertraagd, omdat de federale regering nu het grootste deel van de financiering voor de aanleg van nieuwe snelwegen voor haar rekening nam en de regelgeving vereiste dat dergelijke Interstate Highways vrij van tol moesten zijn. Veel oudere tolwegen werden aan het Interstate System toegevoegd onder een grandfather-clausule die het mogelijk maakte om tol te blijven heffen op tolwegen die van voor het systeem dateren. Sommige van deze wegen, zoals de Connecticut Turnpike en de Richmond-Petersburg Turnpike, hebben later hun tol afgeschaft toen de eerste obligaties waren afbetaald. Veel staten hebben de tolheffing op deze wegen echter gehandhaafd als een blijvende recurrente bron van inkomsten.
Toen het Interstate Highway System in de jaren tachtig van de twintigste eeuw zijn voltooiing naderde, begonnen staten opnieuw met de aanleg van tolwegen om nieuwe toegangswegen met tolheffing aan te leggen die geen deel uitmaakten van de oorspronkelijke financiering van het interstatelijke systeem. Houston's buitenste ringweg van onderling verbonden tolwegen begon in 1983, en veel staten volgden in de laatste twee decennia van de 20e eeuw met het toevoegen van nieuwe tolwegen, met inbegrip van het tolsysteem rond Orlando, Florida, Colorado's E-470, en Georgia State Route 400.
Sommige tolwegen (tollways, toll roads, turnpikes) in deVerenigde Staten zijn het eigendom van particuliere bedrijven, andere zijn het eigendom van staten of steden. Sommige tolwegen die eigendom zijn van de overheid worden beheerd door particuliere bedrijven.
Sommige Amerikaanse staten passen hetBuild-Operate-Transfer- of BOT-systeem toe. Particuliere bedrijven leggen de weg aan en krijgen de gelegenheid om de weg voor een bepaalde tijd als tolweg te exploiteren. Daarna wordt de weg overgedragen aan de overheid. Dit principe wordt toegepast inArkansas,Californië,Delaware,Florida,Illinois,Indiana,Mississippi,Texas enVirginia.
In andere staten worden tolwegen meestal beheerd door een bedrijf dat eigendom is van de staat waarin de weg gelegen is.New York,Massachusetts,New Hampshire,New Jersey,Ohio,Pennsylvania,Kansas,Oklahoma enWest Virginia beheren tolwegen op deze manier. Dit is ook het geval voor oudere wegen in staten die het BOT-principe toepassen.
