Hettheater inVlaanderen omvat onder meer de hierna genoemde gezelschappen, projecten en podia.

Het grootstetoneelgezelschap van Vlaanderen is hetToneelhuis, dat haar thuisbasis heeft in deBourlaschouwburg teAntwerpen. De artistieke leiding is er in handen vanGuy Cassiers die hetstadstheater liet uitgroeien tot een totaalbelevenis voorpodiumkunsten. Zo wordt er samengewerkt met onder andere grote name alsBenjamin Verdonck,Bart Meuleman enAbke Haring. Daarnaast maken de internationaal geroemde choreograafSidi Larbi Cherkaoui (onder andereFoi (2003),Zero degrees (2005 metAkram Khan),Corpus Bach (2006)Babel uit 2010),Lotte van den Berg (onder andereBegijnenstraat 42 (2005),Stillen (2006) en het controversiëleWinterverblijf uit 2007) enWayn Traub (onder andereManifest van het dierlijk theater,Les Mises-en-traub,Maria-Dolores) deel uit van de vaste crew.

Het toneelhuis ontstond uit de fusie van deKoninklijke Nederlandse Schouwburg en deBlauwe Maandag Compagnie. Deze laatste, die opgericht werd in 1984, heeft een significante stempel op het Vlaamse theaterlandschap gedrukt met haar progressief theater. Bekende medewerkers waren onder anderenJan Decleir,Chris Lomme,Peter Van den Begin,Stany Crets,Wim Opbrouck enLuk Perceval. Hun bekendste producties warenDe geschiedenis van Don Quichot (naarCervantes),Othello (naarShakespeare, 1986),De Meeuw (naarTsjechov, 1989) en de monsterproductieTen Oorlog (naar Shakespeare en bewerkt doorLanoye en Perceval, 1997).

De Koninklijke Nederlandse Schouwburg, die reeds opgericht werd in 1853 onder de naamNationael Tooneel, is het oudste gesubsidieerde Nederlandstalige theater gezelschap in Vlaanderen. Dit Nationael Tooneel gaf aanvankelijk zijn voorstellingen in hetThéâtre des Variétes te Antwerpen. In 1874 werd een speciaal voor dit gezelschap gebouwd theaterNederlandsche Schouwburg aan deKipdorpbrug ingewijd. Ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan werd in 1903 het predicaatKoninklijk toegekend, waarna het gezelschapKoninklijke Nederlandsche Schouwburg (KNS) werd genoemd. In 1934 verhuisde het gezelschap naar hetThéâtre Royal (of Bourlaschouwburg) aan de Comedieplaats, dat werd omgedoopt totKoninklijke Nederlandse Schouwburg. Na deTweede Wereldoorlog kreeg het gezelschap van 1945 tot 1967 de opdracht vanNationaal Toneel van België. In 1946 werd daaraan de theateropleidingStudio van het Nationaal Toneel aan toegevoegd, die in 1967 werd overgenomen door het rijk alsHoger Instituut voor Dramatische Kunst met de roepnaamStudio Herman Teirlinck.

Het stadstheaterNTGent (Nederlands Theater Gent) werd in 1965 opgericht en is gehuisvest in deKoninklijke Nederlandse Schouwburg teGent. Voormalige artistieke directeur isWim Opbrouck en huidige isMilo Rau. Tot de crew behoren/behoorden onder anderen de acteursFrank Focketyn,Els Dottermans,Betty Schuurman enKatja Herbers, de scenaristenJan Eelen,Christoph Homberger,Dimitri Verhulst enDimiter Gotscheff en ten slotte de voormalige artistieke directeursJef Demedts enJohan Simons. Bekende stukken waren onder anderePrometheus (2005) enDe Val van de goden.

KVS Brussel

HetEcht Antwaarps Teater is, zoals de naam reeds doet vermoeden, een Antwerps theatergezelschap onder leiding vanRuud De Ridder dat voornamelijk komedies brengt. Het gezelschap werd opgericht in 1981 en haar grootste succes wasWat doen we met Bompa waarvan er 150 opvoeringen plaatsvonden. De bekendste acteurs zijnGunter Levi,Patrick Onzia enSven De Ridder.

Een ander groot theaterproject is't Arsenaal dat ontstond uit hetMechels Miniatuur Teater (MMT, 1956). MMT speelde in haar beginjaren een belangrijke rol in het kamertheater in, maar voerde gaandeweg een commerciële koers. Nationale bekendheid verwierven de MMT-acteurs met de tv-serie De collega's (BRT). Bekende medewerkers zijn/waren onder anderenJenny Tanghe,Jaak Van Assche,Manu &René Verreth enLuc Philips. Bekende voorstellingen zijnUne liaison pornographique (Blasband, 2003),Het zuchten (De Cock, 2006),Hitler is dood (Devillé, 2009), enDe Pruimelaarstraat (De Cock, 2009).

Abattoir Fermé is een jong gezelschap uit Mechelen dat werd opgericht in 1999. Ze brengen voornamelijk underground-theater dat gekenmerkt wordt door hun lust naar nieuwe en afwijkende thematieken, dramaturgiiën en theatervormen. Het collectief sleepte reeds verschillende theaterprijzen in de wacht en tot hun bekendste producties behorenGalapagos (2005) enNimmemeer (in coproductie metfigurentheater De Maan, 2009). De bekendste medewerkers zijnJoost Vandecasteele,Tine Van den Wyngaert enCharlotte Vandermeersch.

Daarnaast zijn er nog de twee afdelingen van deVlaamse Opera, deKoninklijke Opera te Gent en deKoninklijke Vlaamse Opera te Antwerpen die fusioneerden in 1981. In 1698 werd de schouwburg van de handboogschuttersgilde Sint-Sebastiaan aan de Kouter in Gent verbouwd en geschikt gemaakt voor operavoorstellingen. Het gebouw werd ingehuldigd met de opvoering van deoperaThésée van de Franse componistJean-Baptiste Lully door de groep vanGiovanni Paolo Bombarda enPietro Antonio Fiocco, die in Brussel deMuntschouwburg oprichtten. In 1706 verkreegJean-Jacques Quesnot de La Chênée de vergunning om in deze Sint-Sebastiaanschouwburg te spelen. Dit gebouw brandde echter in 1715 af en in 1737 heropgebouwd om 100 jaar later plaats te maken voor het huidige operagebouw. In 1661 openden de AntwerpseAalmoezeniers deSchouwburgh van de Oude Voetboog op de Grote Markt en vanaf 1682 kon de Antwerpenaar kennis maken met opera. Het gezelschap bracht aanvankelijk vooral opera's van reizende gezelschappen, met een voornamelijk Franstalig, maar occasioneel ook wel Italiaans en Nederlands repertoire. In 1834 verhuisde ze naar de (toen) nieuweBourlaschouwburg en werd er ook werk van hetNederlandsch Lyrisch Tooneel opgevoerd (onder anderenEdward Keurvels) en in 1907, neemt dit gezelschap bijna het ganse oeuvre in beslag en verhuisde ze naar de huidige locatie. Wanneer de Franse opera's in de Bourlaschouwburg worden opgeheven in 1933, besluit het gezelschap zich ook toe te leggen op buitenlandse opera's.

Hetpaleis is een Antwerps collectief dat de opvolger is (sinds 1997) van hetKoninklijk Jeugdtheater (KJT). Het KJT werd opgericht doorJoris Diels en groeide uit tot het grootste productiehuis voorjeugdtheater met gemiddeld 10 voorstelling per seizoen. Markante producties van HETPALEIS warenDe Afscheidssymfonie (1997),Niet alle Marokkanen zijn dieven vanArne Sierens in 2001,Wortel van glas vanJosse De Pauw een jaar later,Lodewijk, de koningspinguïn (2004) van en metDimitri Leue enU bent mijn moeder in 2005 vanJoop Admiraal.

BRONKS is eenBrussels productiehuis voor kind- en jeugdtheater en andere artistieke en kunsteducatieve activiteiten, in 1991 opgericht doorOda Van Neygen. De artistieke leiding is in handen vanVeerle Kerckhoven enMarij De Nys. BRONKS organiseert jaarlijks een internationaal jeugdtheaterfestival in november (EXPORT/IMPORT) en een kleiner jongerenfestival in april (BRONKS XL). Producties van BRONKS werden bekroond met deGrote Theaterfestivalprijs (Ola Pola Potloodgat vanPascale Platel enRandi De Vlieghe) en de1000 Watt-prijs (Ola Pola Potloodgat vanPascale Platel enRandi De Vlieghe,Assepoester vanMieja Hollevoet enStoksielalleen vanRaven Ruëll)

KOPERGIETERY

fABULEUS is een Leuvens productiehuis voor dans en theater. Centraal staat de ontwikkeling van jong talent.

Daarnaast kent Vlaanderen een rijke traditie aanpoppen- enmarionettentheater. Deze komen reeds voor vanaf de 16e eeuw en vinden hun oorsprong in Italië. Vaak brachten zij politieke satire. Sommige voorstellingen zijn afgeronde verhalen, maar er wordt ook infeuilletonvorm gewerkt waarbij elke voorstelling een vervolg heeft. De bekendste voorbeelden zijn DePoesje te Antwerpen en hetfigurentheater De Maan. Deze laatste is de opvolger van hetMechels Stadspoppentheater dat werd opgericht in 1948 doorLouis Contryn. Een andere bekende poppenspeler wasCharles Janssens. Ooktheater FroeFroe heeft veel naam in Vlaanderen.

Theater in Vlaanderen werd in Vlaanderen sinds 1976 gesubsidieerd via hettheaterdecreet, sinds 1993 door hetpodiumkunstendecreet, muziek sinds 1998 via hetMuziekdecreet en sinds 2006 allen tezamen via het overkoepelendeKunstendecreet.

• Theater in Vlaanderen