| TEX | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Ontwerper(s) | Donald Knuth | |||
| Ontwikkelaar(s) | Donald Knuth | |||
| Uitgebracht | 1978(46 jaar) | |||
| Recentste versie | 3.141592653(januari 2021)[1]  | |||
| Besturingssysteem | alle | |||
| Geschreven in | Web,Pascal, SAIL | |||
| Categorie | opmaaktaal | |||
| Licentie(s) | open source | |||
| Versiebeheer | Officiële broncode | |||
| Website | (en)tug.org | |||
| ||||
TeX (officieel geschreven alsTEX en uitgesproken alstech, dus met Grieksechi) is eenopmaaktaal voor teksten en wiskundige formules.
Met TeX is het mogelijk een ingewikkeldelay-out op een relatief eenvoudige manier te beschrijven. Tekst die met TeX wordt opgemaakt, moet eerst in eenbestand, debroncode, gezet worden. Deze broncode wordt dan, net als eencomputerprogramma, eerst aan de te gebruiken uitvoermodulesgelinkt en daarnagecompileerd. Een veel gebruikt type bestand om naar te compileren is eenpdf-bestand. Behalve de tekst staan in de broncode ook de opdrachten die door TeX moeten worden uitgevoerd. TeX biedt veel meer mogelijkheden om de opmaak aan te passen, vooral voor wiskundige formules. Daardoor wordt het vaak gebruikt in de exacte wetenschap.
Er kan dus onderscheid worden gemaakt tussen de opmaaktaal, de editor om de broncode in te schrijven en het programma dat voor de uitvoer zorgt. De eerste en de laatste heten allebei TeX, omdat ze altijd met elkaar worden gebruikt. Alsteksteditor kan elk daartoe geschikt programma gebruikt worden, en veel teksteditors hebben de mogelijkheid vansyntax highlighting voor TeX-bestanden. Daarnaast zijn er ook enkele pakketten van derde partijen diewysiwyg-functionaliteit hebben om TeX in te voeren (bijvoorbeeldScientific WorkPlace). De standaardmanier om TeX enLaTeX te gebruiken, met een teksteditor en het 'compileren' van het bestand, is nietwysiwyg.
De opmaaktaal van TeX wordt opWikipedia gebruikt voor het invoegen van wiskundige en scheikundige notatie, bijvoorbeeld voorvergelijkingen in de wiskunde ofreactievergelijkingen in de scheikunde.[2] Hoewel inMathType, een formule-editor in Word, de bestandscode niet is te zien - de formule moet interactief worden ingevoerd - wordt de formule wel in de opmaaktaal van TeX opgeslagen.
TeX zelf is grotendeels het werk vanDonald Knuth. Hij begon daarmee eindejaren 70, uit persoonlijke frustratie met de in zijn ogen belabberde zetsystemen voor (wiskundige) teksten in die tijd.[3] Het oudeloodzetsel was aan het verdwijnen, en daarmee ook de kunst om met de hand teksten en wiskundige formules te zetten. De systemen die ervoor in de plaats kwamen, waren op dat moment doorgaans niet voldoende verfijnd om teksten en formules te zetten op hetzelfde hoge niveau.
Inmiddels is TeX populair in de wetenschappelijke wereld, vooral bijwiskundigen,natuurkundigen eninformatici. In deze vakgebieden komen vaak complexe wiskundige formules voor, en TeX wordt daar in het algemeen beschouwd als de beste manier om die tezetten. Veelwetenschappelijke tijdschriften in deze disciplines ontvangen bijdragen bij voorkeur in TeX, of in een TeX-gerelateerd formaat, meestalLaTeX.
Door het gebruik van geneste structuren kunnen complexe wiskundige formules in TeX op intuïtieve wijze worden opgebouwd. Omdat TeX (door middel van het onderliggendeMetafont) uitgebreide mogelijkheden heeft om niet-westerse schriften te beschrijven, kunnen ook andere (hedendaagse maar ook antieke) schriftsoorten met TeX worden gepresenteerd, mits de karakters daarvoor beschikbaar zijn. Met behulp van het programma Metafont kan in principe ieder gewenst schrift worden ontworpen. Omdat de uitvoer van TeX apparaat-onafhankelijk is, bestaat er een mogelijkheid om de uitvoer naarPostScript te vertalen en daarbij Postscriptfonts te gebruiken.
Behalve als benaming voor het opmaaksysteem is de naam TeX ook in gebruik voor de verzamelingmacro's die door het programma wordt geladen. Deze verzameling wordt beter aangeduid met Plain TeX. Een andere verzameling macro's die veel wordt gebruikt isLaTeX.
Hoewel de eerste versie van TeX al uit 1978 stamt, leeft TeX nog volop. TeX is geen commercieel pakket, en de ontwikkeling en ondersteuning vindt vooral plaats vanuitgebruikersgroepen. Behalve de internationaal georiënteerdeTeX Users Group (TUG) zijn er veel groepen, voor verschillende landen en verschillende talen. Voor Nederlandstaligen in Nederland en België is dat de Nederlandstalige TeX Gebruikersgroep (NTG). Samen onderhouden de gebruikersgroepen een groot deel van de enorme collectiesoftware die inmiddels voor TeX is geproduceerd. Veel daarvan is terug te vinden op CTAN, hetComprehensive TeX Archive Network. De samenwerking met commerciële pakketten is soms intensief. Zo is het universelepdf-formaat vanAdobe gedeeltelijk in samenwerking met TeX-ontwikkelaars ontstaan.
