Eenkrijgsmacht is het geheel van de door eennationale staat opgerichte gewapende organisaties en ondersteunende voorzieningen, ten dienste van de militaire implicaties van hetbuitenlands beleid.[1]
Oorspronkelijk bestond dergelijke krijgsmacht uit een landleger en/of eenvloot. Later zijn daar luchtstrijdkrachten bijgekomen. Een hedendaagse krijgsmacht bestaat verder uit een panoplie van gewapende onderdelen, genoemd naar het wapensysteem waarmee ze uitgerust zijn of naar de opdracht die ze vervullen.
Een krijgsmacht is meer dan de gewapende eenheden op zich. Andere aspecten zijn bepalend voor een krijgsmacht: de opbouw en sturing ervan, hoe de strategie,doctrine en tactiek vastgelegd worden, de opleiding en vorming van demilitairen, de materiële voorzieningen.
De gewapende onderdelen van de krijgsmacht kunnen te allen tijde klaar zijn voor inzet[2] of geheel of gedeeltelijk bestaan uit reserve-eenheden die wanneer nodig geactiveerd worden of gemobiliseerd.
Een krijgsmacht is een unieke organisatie en bekleedt een bijzondere plaats in de samenleving, politiek, economisch, als sociale groep, als voorwerp van wetenschappelijk onderzoek en ambities.
Aansluitend bij het milieu waar ze ingezet worden bestaat een krijgsmacht in de regel uit de zelfstandige krijgsmachtonderdelenlandmacht,marine enluchtmacht. Daar komen gebeurlijk krijgsmachtonderdelen bij met bijzondere opdrachten.[3][4] Naast de officiële namen doen tal van andere namen de ronde. Buiten de drie klassieke krijgsmachtonderdelen kunnen staten andere, gewapende zelfstandige organisaties oprichten die een rol kunnen spelen als deel van de krijgsmacht, zoals grenswacht en andere politionele eenheden.
Delandmacht, de krijgsmacht te land, wordt ook wel landleger of kortweg leger genoemd.
Traditioneel werd de landmacht opgedeeld in vestingtroepen enveldleger.
Vestingtroepen bemanden permanentvestingen. Moderne staten hebben geen vestingtroepen meer. Niettemin, permanent opgesteldeluchtverdedigingseenheden en permanente basissen van strategischekernwapens vertonen hetzelfde karakter als vestingtroepen: ze kunnen alleen optreden vanop de plaats waar ze opgesteld zijn.
Het veldleger daarentegen bestaat uit troepen die vrij kunnen bewegen en ingezet worden binnen bepaalde politieke en geografische grenzen.
De organisatie van de landstrijdkrachten moet uiteenlopende eisen met mekaar verzoenen. De eigenheid van de wapensystemen vereist gespecialiseerde eenheden om opleiding, training en inwerkingstelling te vergemakkelijken. De opdracht van een veldleger, de verwachte spreiding op het terrein en de complexiteit van het gevecht vereisen daarentegen de gelijktijdige inzet van een waaier van wapensystemen en ondersteunend materieel en mensen. Daarom wordenmilitaire eenheden georganiseerd in functie van het wapen dat ze voeren of materieel dat ze bedienen en het geheel gevat in een hiërarchische, piramidale structuur.
Drie of vier compagnies van hetzelfde wapen (uitgerust met hetzelfde wapensysteem) vormen samen eenbataljon. Een bataljon wordt bevolen door eenluitenant-kolonel.
Drie of vier bataljons van hetzelfde wapen (uitgerust met hetzelfde wapensysteem) vormen samen eenregiment.[8]
Drie of vier bataljons van verschillende wapens (uitgerust met verschillend wapensysteem) vormen samen eenbrigade. De brigade wordt bevolen door een brigadecommandant met de rang vankolonel ofbrigadegeneraal.
Meerdere brigades vormen samen eendivisie. De divisie wordt bevolen door een generaal-majoor.
Meerdere divisies vormen samen eenlegerkorps. Het legerkorps wordt bevolen door eenluitenant-generaal. Het aantal divisies van het legerkorps wordt aangepast aan de tactische opdracht die het korps toebedeeld krijgt.
Meerdere legerkorpsen vormen samen eenleger. Een leger wordt bevolen door een generaal, gemeenlijk viersterrengeneraal genoemd.[9] Het aantal legerkorpsen in een leger is veranderlijk in functie van de opdracht van het leger.
Meerdere legers samen vormen eenlegergroep. Een legergroep wordt bevolen door een vijfsterrengeneraal. Een legergroep wordt samengesteld in functie van terrein en opdracht.[10]
Voor elk niveau is logistiek en medische steun voorzien, gaande van persoonlijke uitrusting tot grote depots en werkplaatsen en volledige hospitalen.
De landstrijdkrachten van grote mogendheden tellen veelal militaire eenheden binnen hun rangen die bestemd zijn voor gebruik in een ander dan het eigen milieu.[11]
In het verleden werd er op diverse manierensmalspoor gebruikt. Er waren bijvoorbeeld lijnen voor goederen en personen, maar ook een schietschijvenlijn op terrein. Op het terrein bijHarskamp was ooit een netwerk van 40 kilometer.[12]
Daartoe ontworpen wapensystemen van landstrijdkrachten en bepaalde artilleriestukken kunnentactische kernwapens met beperkt vermogen lanceren in steun van grondoperaties.
De vliegtuigen worden volgens hun opdracht en type in autonome eenheden verzameld. Kleinere eenheden heten escadrille of squadron. Meerdere escadrilles vormen eenwing (luchtmacht). Bij de Nederlandse luchtmacht gebruikt men eskader als synoniem voor squadron.
De luchtmacht opereert vanafluchtmachtbasissen te land en vanaf vliegdekschepen. De rol van de basissen te land is in wezen beperkt tot het paraat stellen van de vliegtuigen. De inzet zelf van de vliegtuigen wordt geleid vanuit centra zoals "ACOC" (Air Combat Operation Center) of "ADOC" (Air Defence Operation Center) en ondersteund vanuit toepasselijke installaties zoals rapporteringscentra. Vliegdekschepen beschikken over alle nodige middelen om de vliegtuigen operationeel in te zetten.
Vliegtuigen die zouden ingezet worden in steun van landmachteenheden worden gebeurlijk verzameld in grote eenheden die tactische luchtmacht genoemd worden, in het Engels Tactical Airforce, afgekort als "TAF". De vliegtuigen worden naargelang hun opdracht bewapend met kanonnen, klassieke bommen, raketten of missiles. De vliegtuigen kunnen ook ingezet worden om aanvallende vliegtuigen te onderscheppen.
Eventueel kunnen ze ook tactische kernwapens met beperkt vermogen lanceren om objectieven te vernietigen.
Een transportluchtmacht is uitgerust met transportvliegtuigen. Ze kunnen zowel voor tactische opdrachten als voor logistieke opdrachten ingezet worden.
Een marine[13] bestaat uit schepen voor de oorlogsvoering te water. Een aantal schepen die om tactische redenen samen opereren hetenflottielje ofeskader. Een groot aantal schepen die samen opereren heet vloot. Alle nationale schepen samen vormen de nationalevloot.[14]
Een nationale vloot vereist een nationale oorlogshaven
De opdracht van de marine is de zeewegen vrij houden of maken. De marine van grote mogendheden bestaat daarom uit een waaier van gewapende schepen,onderzeeboten en ondersteunende schepen.
In de strijd om het zeeoverwicht kan een marine eventueel tactische kernwapens inzetten als dieptebommen entorpedo's.
De opdrachten worden bepaald op de hoogste niveaus. De operationele leiding gebeurt vanaf een schip op zee of vanaf de wal.
De zeestrijdkrachten van grote mogendheden tellen veelal militaire eenheden binnen hun rangen die bestemd zijn voor gebruik in een ander dan het eigen milieu. De Amerikaansenavy telt troepen voor inzet te land na transport over zee: hetUnited States Marine Corps. Het United States Marine Corps heeft zijn eigen luchtvaartafdeling. Het Corps valt, net als de United States Navy, onder het Department of the Navy. Nederland heeft eenKorps Mariniers. De United States Navy heeft ook eigen vliegtuigen.
Een aantal landen voeren een strategie vanontrading. Het ultieme middel is kernwapens met groot vermogen die op gepaste afstand kunnen ingezet worden.
Die kernwapens kunnen gelanceerd worden door op het land opgestelde, al dan niet mobiele wapensystemen, door vliegtuigen of vanaf duikboten. Die vliegtuigen en duikboten kunnen formeel tot de luchtmacht en marine behoren.[15]
De Verenigde Staten van Amerika hebben het volledige arsenaal aan strategische actiemiddelen die tot de landmacht, de luchtmacht, of marine behoren verzameld onder één gezag, hetStrategic Command(STRATCOM), dat verantwoording aflegt aan het Ministerie van Defensie. Het gaat om:
Missiles met zware nucleaire bommen opgesteld op het land en op onderzeeboten;
Bombardementsvliegtuigen met grote actieradius;
Organisaties voor wereldwijde bewaking, opsporing van informatie en communicatie;
Middelen voor verdediging tegen missileaanvallen met nucleaire bommen;
Op 14 juli 2019 kondigde President Macron van Frankrijk de oprichting aan van een afdeling van de krijgsmacht voor de “verdediging van de ruimte en door de ruimte” (défence de l’espace et par l’espace). De Franse luchtmacht (Armée de l’air) wordt “Armée de l’air et de l’espace”.
Ook China en India hebben dergelijke krijgsmachtafdelingen.
Wapensystemen en ondersteunend materieel voorluchtverdediging kunnen nationaal ingezet worden om bepaalde objectieven voor vijandelijke luchtaanvallen te verdedigen.
Gezien de dimensies van de luchtoorlog worden ze desgevallend in groter verband ingezet om grote gebieden te verdedigen tegen luchtaanvallen. Gedurende deTweede Wereldoorlog legde het Duitse leger de zogenaamdeKammhuberlinie aan om de Duitse steden tegen de geallieerde bombardementen vanuit Engeland te verdedigen. Gedurende deKoude Oorlog, werd in Europa een luchtverdedigingsgordel(Air Defence Belt) aangelegd van Noord-Noorwegen tot Turkije.
Historisch en nog altijd in minder democratische landen waren krijgsmachten quasi op zichzelf staande organisatie. Ze speelden zelf een overheersende rol in de opbouw en het sturen van de krijgsmacht: doctrine, operationele strategie, organisatie, bewapening, infrastructuur, opleiding en training.
In hedendaagse democratische landen wordt de primauteit van de politiek erkend. De verhouding tussen het militaire en de politiek is vastgelegd in een uitgebreide gedetailleerde wetgeving. De politieke autoriteiten, de regeringen en parlementen, zetten de grote lijnen uit van het veiligheidsbeleid. De politieke beslissingen krijgen vorm in een actieplan en eventueel in verdragen en pacten. In de Europese Unie bestaan de krijgsmachten in functie van het veiligheidsbeleid van de staat en hetGemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid.
De krijgsmachtautoriteiten kunnen een rol spelen in de voorbereiding van de politieke beslissingen en voorstellen doen voor de opbouw en activiteiten van de krijgsmacht. De budgetten voor de samenstelling en uitrusting van de krijgsmacht worden in detail bepaald door de politieke autoriteiten.
Regering en parlement houden toezicht op de uitvoering, de tactische concepten, doctrine, mogelijke actievormen. Ze kunnen bepaalde aspecten van inzet onderwerpen aan directe controle, in het bijzonder het gebruik vankernwapens.
Krijgsmachten leiden in de regel onderofficieren en officieren op in eigen opleidingsinstituten, gaande van lager, middelbaar en secundair onderwijs zoals de Belgischepupillenscholen, de Nederlandsepupillenscholen en de BelgischeKoninklijke Cadettenschool tot onderwijs vanuniversitair niveau. De meeste krijgsmachten verschaffen ook vormingen op postuniversitair niveau zoals het BelgischeKHID, voorheen Krijgsschool en de NederlandseHogere Krijgsschool.
Hoe de wapensystemen en ander toegewezen materieel in werking te stellen entactisch te gebruiken wordt de lagere rangen, onderofficieren en officieren aangeleerd in opleidingscentra. Vele krijgsmachten geven daarenboven ook niet-expliciet militair vakonderwijs, zoals lichamelijke opvoeding en sport, medische opleidingen, horeca.
In de aanloop naar en het verloop van deEerste Wereldoorlog speelden de topmilitairen van de betrokken landen een doorslaggevende rol.
In de hedendaagse democratischewesterse landen is de invloed van de krijgsmachten beperkt. Het politiek en militair beleid, opbouw en uitrusting van de krijgsmachten zijn een zaak geworden van de politieke autoriteiten. Bij de inzet van de krijgsmachten houden politieke autoriteiten van dichtbij toezicht.
De krijgsmacht is een gewapend machtsinstrument met een bijzondere finaliteit: zo nodig zwaar geweld gebruiken met enorme materiële kosten en menselijke verliezen om haar doelstellingen te bereiken.
Bijzondere wetten leggen de relaties tussen de militairen en de staat en sociale interacties in de krijgsmacht vast. De wet bepaalt specifieke militaire misdrijven. Inbreuken op die wetten worden vervolgd voor bijzondere militaire rechtbanken. Dienstplichtigen vallen onder dezelfde strenge regels alsberoepsmilitairen.
Vanaf de invoering van dedienstplicht tot het einde van de 20ste eeuw strekte de invloed van de krijgsmacht zich rechtstreeks en ingrijpend uit tot de ganse bevolking. Een tak van desociale wetenschappen, de militaire sociologie, bestudeert de relaties van de krijgsmacht met de rest van de maatschappij en de interne relaties. Grondleggers van de militaire sociologie zijn de NederlanderJ.A.A. van Doorn en de Amerikaan Morris Janowitz.
Ook de bijbel, de koran en hedendaagse gelovigen hebben veel aandacht voor oorlogen en oorlogsvoering.[16]
Begin van de 19de eeuw publiceerde de weduwe van de Pruisische generaalCarl von Clausewitz (1780-1831) zijn verzamelde werken in tien boekdelen. Ze handelen over de natuur van de oorlog, strategie en de veldtochten waaraan hij tijdens de Napoleontische oorlogen deelnam. Ze werden bekend alsVom Kriege. Ze hebben talloze militairen, staatslieden en geleerden beïnvloed.
Antoine-Henry Jomini was een van meerdere tijdgenoten van Clausewitz die over de oorlogsvoering theoretiseerden.
Na de Tweede Wereldoorlog is “militaire wetenschappen” een begrip geworden. Nieuwe wetenschappen die oorlog en vrede bestuderen zagen het licht. DeNederlandse Defensie Academie (NLDA) en deBelgische militaire school (KMS) hebben een Faculteit Militaire Wetenschappen. De afgestudeerde officieren van de KMS mogen zich "Master in de sociale en militaire wetenschappen" noemen.
De geschiedenis van de krijgsmachten, in het bijzonder de wijze waarop ze ingezet werden is het voorwerp van een deelterrein van de geschiedenis dekrijgsgeschiedenis.
↑Wanneer een krijgsmacht nog alleen uit landstrijdkrachten bestond sprak men kortweg van leger. Hedendaags slaat het woord leger op het krijgsmachtonderdeel dat te land optreedt: het landleger. In een nog engere betekenis slaat het woordleger op een organiek onderdeel van een landleger bestaande uit een aantal legerkorpsen.
↑Sinds 2005 zijn de krijgsmachtdelen van Nederland geen zelfstandige organisaties meer met een eigen bevelhebber.
↑InGroot-Brittannië en deVerenigde Staten van Amerika spreekt men van “Army” naast de “Air Force” en “Navy”. In Frankrijk heten ze “L’armée de terre”, “L’armée de l’air” en “L’armée de mer”.
