Sparta werd opgericht door H.F.B. Cokart wonendeSchiekade, H.C. Dupont wonende Houttuin, C.W. van den Ende wonendeBaan, J. Harteveld Hoos wonende Oostvestplein, H.A. Klausz wonende Het Nieuwe Slot, A.Th. La Verge wonende Schiekade, B. Visser wonendeBoezemsingel en J.F. de Vogel wonendeNieuwe Haven.
De officiële geschiedenis van deRotterdamsche Cricket & Football Club Sparta begint op eerste paasdag, 1 april 1888. Tussen de ochtenddiensten en de middagdiensten op deze Paasdag van deNederlands-hervormde kerk aan deHoogstraat en derooms-katholieke kerk aan de voormalige Houttuin[2] werd in de tuin van het huis van de eerste penningmeester, een pand gelegen aan het voormalige Oostvestplein[3] Sparta opgericht. De club werd opgericht door acht leerlingen in de leeftijd van 13 tot 16 jaar. Vijf van hen waren leerlingen van de toenmaligeH.B.S. aan het Van Alkemadeplein.[4] De resterende drie waren leerlingen van hetErasmiaans Gymnasium aan deCoolvest, de naam van de in 1888 nog niet gedempteCoolsingel. Alle oprichters en de overige eerste leden van Sparta woonden in de wijkenStadsdriehoek,Cool,Rubroek ofCrooswijk.
Sparta begon aanvankelijk alscricketclub, maar nadat de jongens een geschikte bal geschonken kregen, hielden ze zich vanaf juli 1888[5] ook bezig met de recentelijk uit hetVerenigd Koninkrijk overgewaaidevoetbalsport.
In het eerste jaar van Sparta's bestaan speelde zijn leden hoofdzakelijk onderlinge wedstrijden. Deze werden tussen de 35-urige lesweek en de hierbij komende 20-urige werkweek in verschillende samenstellingen gespeeld bij deDelftsche Poort,[6] bij de brouwerij vanHeineken[7] of op het plein van deGrote of Sint-Laurenskerk.[8]
In 1888 bestond deKNVB nog niet. Van een overkoepelende organisatie was ook geen sprake, wat resulteerde in onderlinge uitdagingen die door de clubs naar elkaar verzonden werden.[9] De eerste uitdaging om een voetbalwedstrijd te komen spelen die Sparta ontving dateert van 28 december 1888, ruim 38 weken na de oprichtingsdatum. De wedstrijd, gepland voor 30 december 1888, werd echter niet gespeeld door de onbespeelbaarheid van het veld van de tegenstander.
Vanaf april 1889 vonden de wedstrijden en de oefeningen plaats op een door de wethouder aangewezen terrein ten westen van De Heuvel in Rotterdam-West.[10] In deze periode kreeg Sparta ook het eerste clublokaal, op de Delfshavensedijk, ter beschikking.
In maart 1890 sloot Sparta zich aan bij deNederlandsche Voetbal en Atletiek Bond, de voorloper van de huidige KNVB. Op 18 december 1892 versloeg Sparta deAmersfoortsche FC met wat nog steeds een recorduitslag voor een Nederlandse competitiewedstrijd is: 17–0. Rechtsbuiten Freek Kampschreur scoorde negen van de zeventien doelpunten en is hiermee nog altijd mede-recordhouder in Nederland.
Promotie naar de hoogste klasse volgde in 1893. In datzelfde jaar was Sparta de eerste Nederlandse club die een wedstrijd tegen een buitenlandse tegenstander speelde. In een vriendschappelijke wedstrijd werd met 0–8 vanHarwich & Parkeston FC verloren. Toen een jaar later een wedstrijd tegen hetEngelseFelixstowe op het programma stond, werd om een nieuwe vernedering af te wenden besloten dat Sparta een elftal zou opstellen waarin de beste spelers vanheel Nederland waren opgenomen. De eerste wedstrijd van een officieusNederlands voetbalelftal was daarmee een feit. Deze wedstrijd eindigde in 1–1.
Sparta richtte in 1894 de Rotterdamse Voetbalbond op. Men probeerde in 1896 een primeur te organiseren op het gebied vanvrouwenvoetbal. Voor een voorgenomen wedstrijd van een dameselftal van Sparta tegen de English Ladies Footballclub gaf de Nederlandse Voetbal Bond echter geen toestemming.[11] Sparta toonde zich in deze periode ook op andere gebieden een innovator. In de loop der jaren werden door Sparta onder andere in Nederland geïntroduceerd: de kopbal, een doel met een lat en netten (voor die tijd werd een touw tussen de palen gespannen) en felgekleurde shirts. Dat rood-witte tenue werd in 1899 afgekeken tijdens een bezoekje van het Spartabestuur aan het EngelseSunderland. De eerste Sparta-shirts waren tweedehands Sunderland-shirts.
Behalve als innovator stond Sparta ook bekend als een club die soms lastig was. Zo trok men zich in 1897 tijdelijk terug uit de competitie vanwege de vermeende partijdigheid van de scheidsrechters.
Vanaf 1900 speelde Sparta een voortrekkersrol binnen de organisatie van het Nederlandse voetbal. Het bestuur van deNederlandse Voetbalbond bestond destijds grotendeels uit Spartanen en vanaf 1901 werden door Sparta wedstrijden om deZilveren Bal georganiseerd, destijds het belangrijkste bekertoernooi.
De eerste officiële thuiswedstrijd van het Nederlands elftal vond in 1905 plaats op initiatief van Sparta in de persoon vanCees van Hasselt. Op 14 mei 1905 werd deBelgische ploeg met 4–0 verslagen. De wedstrijd vond plaats op wat inmiddels al een jaar of tien het Sparta-terrein was: hetSchuttersveld inCrooswijk. Korte tijd later verhuisde men naar een terrein aan de nabijgelegenPrinsenlaan.
Kampioensfoto van Sparta uit 1913. Staand tweede van links aanvoerderBok de Korver.Polygoonjournaal uit februari 1921. Diverse spelfragmenten uit de voetbalwedstrijd tussenHaarlem en Sparta (1–2).Polygoonjournaal uit december 1922. Voetbalwedstrijd tussenHVV en Sparta.
Sportief bouwden de voetballers van Sparta vanaf 1893 een naam op als 'de eeuwige nummer 2'. In haar eerste vijftien jaar in de Hoofdklasse bereikte de club zesmaal de tweede of derde plaats. Hierin kwam in 1909 verandering. Zowel in dat jaar als in 1911, 1912, 1913 en 1915 behaalde Sparta het landskampioenschap. In 1916 werd de club afdelingskampioen. Daarnaast won Sparta in 1909, 1910 en 1911 de NBLO-beker. Deze was de inzet van de strijd tussen de nummers 1 en 2 van de beide afdelingen van de KNVB. Na drie jaar werd de strijd gestaakt omdat de NBLO zo snel na het begin van deze serie geen nieuwe beker ter beschikking wilde stellen. In 1910 en 1913 werd de Zilveren Bal gewonnen. Dat Sparta in deze periode voor het eerst gebruikmaakte van eentrainer, de EngelsmanEdgar Chadwick, zal ongetwijfeld aan het succes hebben bijgedragen. SterspelersBok de Korver,Huug de Groot enCas Ruffelse speelden eveneens een belangrijke rol.
Op 15 oktober 1916 verhuisde Sparta voor de laatste keer, deze keer naar de polder Spangen in Rotterdam-West. De verhuizing werd voor een groot deel particulier gefinancierd door een groep van 27 inwoners van Rotterdam. Het Spartastadion werd, naar Engels voorbeeld, het middelpunt van de later gebouwde woonwijk en stond vanwege zijn voorgevel met twee torentjes al snel bekend alsHet Kasteel.
Het eerste elftal van Sparta bij het 50-jarig bestaan in 1938Sparta in augustus 1963De Schietribune
Hoewel Sparta in de periode na deEerste Wereldoorlog afdelingskampioen werd in 1925 en 1929, diverse malen op slechts een punt van de titel de tweede plaats bereikte in 1924, 1926, 1928, 1931 en 1940 en met enige regelmaat de Zilveren Bal won (in 1923, 1925, 1929, 1934, 1935 en 1951) brak de tweede echte succesperiode pas in 1952 aan.
In 1953 en 1956 werd Sparta afdelingskampioen; in 1952, 1954 en 1955 werd het tweede. In 1956 kwalificeerde men zich via het kampioenschap, onder leiding van de Engelse coachDenis Neville, naar de nieuw ingesteldeeredivisie. Sparta's bestuurslid Jos Coler was in juni 1954 aanwezig bij de "slaapkamerconferentie" van vier voorzitters die leidde tot de invoering van het betaalde voetbal in Nederland. In 1958 won Sparta voor de eerste maal deKNVB Beker en een jaar later werd Sparta, voor het eerst sinds 1915, landskampioen. Op 13 oktober 1957 had Sparta in eigen huis nog met 1–7 klop gekregen vanDOS, de latere landskampioen. AanvoerderRinus Terlouw was volledig van slag af na de kus vanJayne Mansfield, die de aftrap verrichtte.[12]
Als gevolg van het kampioenschap speelde Sparta in deEuropacup I. Nooit eerder kwam een Nederlandse club in dit toernooi zo ver als Sparta. Na winst in de eerste ronde tegenIFK Göteborg lootte Sparta in de kwartfinale deSchotse landskampioenRangers FC uitGlasgow. De thuiswedstrijd ging met 2–3 verloren, maar in hetIbrox Stadium won Sparta onder het oog van 83.000 toeschouwers verrassend met 0–1. De Schotten trokken in de stromende regen, onder het oog van ruim duizend Nederlandse supporters, de beslissingswedstrijd op het LondenseHighbury met 3–2 naar zich toe.
De club was door de successen in dejaren vijftig behoorlijk uit haar jasje gegroeid. In 1961 nam Sparta daarom het jeugdcomplex Nieuw-Vreelust in gebruik. In 1962 begon men met de bouw van de Schietribune, die in 1963 in gebruik werd genomen. De capaciteit van het stadion kwam hierdoor op 31.000 plaatsen. In 1963 besloot men tot het oprichten van de scouting. Onder leiding van Hans Sonneveld trok een team van scouts langs de velden op zoek naar jonge talenten. In de jaren die volgden heeft dit werk Sparta vele tientallen goede voetballers opgeleverd.
Legendarisch is een gebeurtenis in de wedstrijd Sparta-Feyenoord op 15 november 1970. Met een hoge uittrap raakte Feyenoord-keeperEddy Treijtel een meeuw, die dood op het veld neerviel.Hans Eijkenbroek, de aanvoerder van Sparta nam het dode dier bij de vleugel[13] en gooide hem over de zijlijn voor de eretribune, waar een medewerker van Sparta hem opraapte.
Bekerwinst Sparta tegen ADO in 1966, aanvoerder Eykenbroek met de beker
In dejaren zestig won Sparta nog tweemaal de KNVB beker (1962, 1966). In de seizoenen 1966/67 tot en met 1970/71 behoorde Sparta altijd tot de subtop en beginjaren zeventig finishte Sparta zelfs bij de eerste vier en was Sparta een taaie opponent voorAjax,Feyenoord enFC Twente, maar daarna nam het succes af. Sparta ontwikkelde zich gedurende de seizoenen 1973/74-1980/81 tot middenmoter, in de seizoenen 1977/78 en 1981/82–1984/85 tot subtopper en in de seizoenen 1985/86–1989/90 weer tot een vaste speler in de middenmoot.
In 1996 werd onder leiding van trainerHenk ten Cate nog wel een goed seizoen beleefd. Sparta eindigde dat jaar als zesde en was verliezend bekerfinalist. Dit was niet genoeg om de gevolgen van de verpaupering van de wijk Spangen en het uitblijven van zekerheid over de toekomst tegen te houden. De voetbalclub zakte in de daaropvolgende jaren af tot de degradatiezone.
Deze terugval had meerdere oorzaken. Ten eerste was er het ontbreken van gemeentelijke steun. Waar andere gemeentes in de jaren zeventig hoge subsidies aan hun voetbalclubs verstrekten, werd dit door de gemeenteRotterdam geweigerd, omdat Rotterdam drie profclubs telde. Gevolg hiervan was dat andere clubs in de jaren zeventig en tachtig vaak de talenten van de Spartaanse voetbalschool konden kopen met overheidsgeld. Door deze ontwikkeling hebben ruim honderd spelers Het Kasteel verruild voor andere clubs die wel subsidiegelden ter beschikking hadden.
Daarnaast kreeg Sparta te maken met een huisvestingsprobleem. De gemeente Rotterdam wilde de locatie van Het Kasteel al sinds de jaren zeventig gaan gebruiken voor woningbouw. Ondanks de vele voorstellen van Burgemeester & Wethouders om naar een andere locatie te verhuizen kwam hier door tegenwerking van derden en de gemeenteraad keer op keer niets van terecht. Dat Het Kasteel inmiddels een verouderd stadion was, was echter wel duidelijk. Sparta liep hierdoor decennialang veel geld mis.
Eindjaren negentig werd, na drieëntwintig jaar onderhandelen over andere locaties, door het college van B&W besloten dat het nieuwe stadion in Spangen zou worden gebouwd. Het Kasteel met de torentjes bleef daarbij behouden. Het stadion, dat in 2000 werd geopend met een wedstrijd tegen de Schotse topclub Glasgow Rangers, kreeg de vertrouwde Rotterdamse naam: Spartastadion Het Kasteel.
Sportief ging het inmiddels bergafwaarts met Sparta. In het seizoen 1998/99 moest deelname aan de eredivisie voor het eerst via de nacompetitie worden veilig gesteld. In het seizoen 2000/01 werd onder trainerWillem van Hanegem op deze manier ternauwernood lijfsbehoud afgedwongen. In het daaropvolgendeseizoen volgde echter de onvermijdelijke klap, onder leiding van trainerFrank Rijkaard degradeerde Sparta voor het eerst in het betaalde voetbal naar deEerste divisie.
Aan de neergang bleek daarmee nog geen einde te zijn gekomen: het eerste seizoen in de Eerste Divisie was een rampjaar voor Sparta. De club werd achtste en haalde hierdoor niet eens de nacompetitie. In 2003 dreigde Sparta bovendien failliet te gaan. Door de bemoeienis van een groep Sparta-gezinde zakenlieden onder andere bestaandeHans van Heelsbergen enWillem de Jong werd de dreiging afgewend. De gemeente Rotterdam speelde toen wel een ondersteunende rol in de redding van Sparta: zij kocht de aandelen van de BV Stadion Sparta tegen de marktconforme prijs aan na bemiddeling van vastgoedgigant Leo de Jong. Textielmagnaat Hans van Heelsbergen kreeg de leiding over het nieuwe Spartabestuur. De dagelijkse leiding van de club kwam in handen van algemeen directeurPeter Bonthuis.
In hetseizoen 2003/04 begon Sparta weer voorzichtig de weg naar boven in te slaan. In hetKNVB bekertoernooi werd zelfs de halve finale gehaald, die Sparta na strafschoppen verloor vanFC Utrecht. In de competitie deed Sparta lang mee om het kampioenschap maar moest op het eind toch afhaken. Het daaropvolgendeseizoen werd een succesvol jaar. Sparta deed tot op de laatste speeldag mee voor het kampioenschap, dat uiteindelijk naarHeracles Almelo ging. De topscorerslijst van de Eerste Divisie werd aan het eind van het seizoen aangevoerd door drie Spartanen:Danny Koevermans (24 doelpunten),Ricky van den Bergh (22) enRiga Mustapha (22). In de nacompetitie werd vervolgens de eerste wedstrijd verloren. Naar aanleiding daarvan werd trainerMike Snoei ontslagen. Oud-SpartaanAdri van Tiggelen volgde hem tijdelijk op. Sparta won de laatste vijf wedstrijden en promoveerde op 9 juni 2005 alsnog naar de Eredivisie.
Sparta behaalde in het seizoen 2005/06 onder de nieuwe trainerWiljan Vloet een veertiende plaats. Het volgende seizoen werd afgesloten met een dertiende plaats. In 2007 werd Vloet opgevolgd doorGert Aandewiel. Hij kon echter geen resultaten boeken en werd op 11 november op non-actief gesteld. Na een tijdelijke leiding door weer Adri van Tiggelen werd op 24 december 2007Foeke Booy hoofdtrainer. Sparta eindigde het seizoen opnieuw als dertiende. Het eerste en laatste volledige seizoen onder leiding van Booy werd tevens afgesloten met een enigszins teleurstellende dertiende plaats. Dit resultaat werd gerealiseerd met een opmerkelijk jong elftal met veel spelers uit de eigen jeugd. Als beloning voor de opleiding kreeg Sparta in 2009, naast weer een groot aantal kampioenselftallen, de titelBeste jeugdopleiding van Nederland. Sparta beëindigde het seizoen 2009/10 op de zestiende plaats en moest nacompetitie spelen. Onder leiding vanAad de Mos werd na een beslissende wedstrijd tegen stadgenootExcelsior het klassebehoud uit handen gegeven.
In het eerste seizoen na de degradatie werd de ambitie uitgesproken om direct terug te keren op het hoogste niveau. De nieuwe trainerJan Everse had op papier de beschikking over een goede selectie, met onder anderenKevin Strootman,Lerin Duarte,Nathan Rutjes,Joey Godee enRuud Knol. De kersverse technisch directeurRob Baan haalde bovendien een aantal gelouterde spelers, zoalsJohan Voskamp enRené van Dieren. Het seizoen begon redelijk met onder meer een historische 12–1 thuisoverwinning opAlmere City FC. Debutant Johan Voskamp scoorde acht keer in die wedstrijd. In de eerste periode eindigde Sparta op een tweede plek en de verwachting was dat de club zou meedoen om het kampioenschap. De prestaties werden na de goede start echter minder en minder, daardoor eindigde uiteindelijk op de negende positie, de slechtste rangschikking uit de historie. Jan Everse en Rob Baan waren inmiddels opgestapt en interim-trainerJos van Eck kon het tij niet keren. Als dank voor de geleverde 'prestaties' werden tot vreugde van de supporters meer dan vijftien spelerscontracten door de nieuw aangetreden directie niet voortgezet. Tevens werd Wiljan Vloet aangesteld in een dubbelfunctie als algemeen en technisch directeur. Hij volgde hiermee Peter Bonthuis en Rob Baan op.
De nieuwe trainerMichel Vonk beschikte dit seizoen over een bijna volledige nieuwe selectie. Ondanks stevige kritiek van de supporters, vooral vanwege het betonvoetbal dat Vonk placht te spelen eindigde Sparta op een tweede plek. Na de winterstop mocht er, na acht overwinningen op rij, zelfs even aan de titel gedacht worden. Deze moest echter aanPEC Zwolle gelaten worden. In de play-offs stelde Sparta teleur en kwam het niet verder dan de eerste ronde.Willem II, dat uiteindelijk ook promoveerde, was over twee wedstrijden te sterk.
Ook in 2012/13 waren de verwachtingen hooggespannen. Er vertrokken geen bepalende spelers en Vloet kon opnieuw enkele ervaren spelers halen, onder wiePieter Nys enDanny Buijs. Tevens stonden de talentenIliass Bel Hassani enMimoun Mahi op het punt van doorbreken. Sparta speelde een constant seizoen en hoewel het voetbal niet altijd even goed was en er vlak voor de winterstop veel punten verspeeld werden stond de club in februari 2013 op een comfortabele voorsprong. Met een 1–4 overwinning in en tegenVolendam leek de titel Sparta bijna niet meer te kunnen ontgaan. Het elftal stortte echter in, met een 1–5 thuisnederlaag tegenFC Den Bosch als dieptepunt. Tot overmaat van ramp werd de verjaardagswedstrijd thuis tegenFC Emmen met 1–0 verloren. Wiljan Vloet kon zijn protegé niet meer beschermen en ontsloeg Michel Vonk. Zijn opvolgerHenk ten Cate bleef tot de laatste wedstrijd ongeslagen. In die laatste wedstrijd, de finale van de play-offs, verloor Sparta pas in de laatste minuut vanRoda JC Kerkrade, en miste daardoor op een haar na de promotie naar deEredivisie.
Twee dagen na het echec inKerkrade werdAdrie Bogers aangesteld als hoofdcoach. Bogers moest gaandeweg hetseizoen het veld ruimen, waarnaGert Kruys werd aangesteld, op voorspraak vanLeo Beenhakker die inmiddels was toegetreden tot de Raad van Commissarissen. Niet veel later vertrokken Wiljan Vloet en de volledige Raad van Commissarissen, onder druk van sponsoren en supporters. Slechts nieuwbakken lid Beenhakker mocht aanblijven, zij het in een andere functie. Onder de leiding van Kruys beleefde Sparta een dramatische tweede seizoenshelft en eindigde de club op een zestiende plaats, het slechtste resultaat ooit. Maar doordat de club de tweede periodetitel had behaald, mocht zijn ploeg toch deelnemen aan de play-offs promotie/degradatie. Sparta richtte zichzelf daarin op en won van achtereenvolgensFC Eindhoven enN.E.C., dat daardoor degradeerde. In de derde en beslissende wedstrijd bleekFC Dordrecht te sterk over twee duels.
Na het missen van promotie in het vorige seizoen moest Sparta pas op de plaats maken. De club wordt niet meer gezien als kampioenskandidaat en Leo Beenhakker moest samen met de teruggekeerdeDolf Roks een nieuwe selectie samenstellen. Gert Kruys bleef voorlopig aan als trainer, maar werd in november uiteindelijk toch ontslagen. Zijn opvolger wasAlex Pastoor. Sparta presteerde na de winterstop wisselvallig, maar had op de laatste speeldag het behalen van playoffs alsnog in eigen hand. De thuiswedstrijd tegen het reeds geplaatsteDe Graafschap eindigde echter in 1–1 en doordat concurrentVVV-Venlo met 3–1 van kampioen N.E.C. won greep Sparta naast een play-off ticket.
Pastoor haalde in de zomer van 2015 de bezem door de selectie. Sparta begon het seizoen zonder veel verwachtingen. De degradantenGo Ahead Eagles en vooralNAC Breda waren de grote favorieten voor de titel, terwijl Sparta zich het behalen van play-offs als doelstelling had opgelegd. Hoewel Sparta tegen pijnlijke nederlagen aanliep bij zowel Go Ahead Eagles als NAC Breda was het op het eigen Kasteel ongenaakbaar. Alle thuiswedstrijden werden in winst omgezet en ook in de uitwedstrijden sprokkelde Sparta voldoende punten bijeen. Sparta kroonde zich tot winterkampioen, met vijf punten voorsprong op naaste achtervolger VVV Venlo. Sparta kwam voortvarend uit de winterstop terwijl de concurrentie punten bleef verspelen. Voorafgaand aan de thuiswedstrijd tegen Go Ahead Eagles, op zondag 28 februari, ontving de club uit handen van de Rotterdamse burgemeesterAhmed Aboutaleb de zogehetenKoninklijke Erepenning vanwege de maatschappelijke verdiensten van de ruim 125 jaar oude club uit Spangen.[14] Sparta won vervolgens het duel tegen de club uit Deventer met 3–1 en behaalde daarmee de dertiende thuisoverwinning op rij. Dat betekende een evenaring van het clubrecord uit hetseizoen 1966/67. Sparta leek op sublieme wijze op het kampioenschap af te stomen, maar de maand maart bracht zorgen. Uit bijFC Oss en thuis tegen FC Emmen verbloemden late goals nog het slechte spel van Sparta, maar uit bijAlmere City FC werd tegen de eerste nederlaag sinds oktober 2015 aangelopen. Vervolgens kwam Sparta thuis tegenFortuna Sittard, thuis tegen NAC Breda en uit bijHelmond Sport niet verder dan een 1–1 gelijkspel, waardoor Sparta in vier wedstrijden negen punten verloor en de voorsprong op VVV-Venlo was geslonken tot zeven punten. Sparta herpakte zichzelf echter op tijd en op maandag 11 april werd een 3–1 overwinning opJong Ajax behaald, daardoor kon Sparta niet meer ingehaald worden en werd het kampioen.[15] In de resterende drie wedstrijden van het seizoen was de pijp duidelijk leeg en werd er alleen nog gewonnen in de uitwedstrijd bijMVV Maastricht. Uit bijFC Volendam verloor Sparta met 2–0 enFC Dordrecht bezorgde Sparta op de laatste speeldag zijn eerste thuisnederlaag, het werd 2–3.[16]
In hetseizoen 2016/17 keerde Sparta na zes seizoenen terug in de Eredivisie. Met Alex Pastoor aan het roer won de ploeg negen van zijn 34 competitiewedstrijden en werd zeven keer gelijkgespeeld. Een 3-1 winst uit bij het al gedegradeerde Go Ahead Eagles op de slotdag van de competitie zorgde voor lijfsbehoud. Sparta eindigde hierdoor als vijftiende met 34 punten. Dit waren er net zoveel als nummer zestien N.E.C., maar het doelsaldo van Sparta was beduidend beter.
Sparta beleefde een matige start van hetseizoen 2017/18. In de eerste wedstrijd ging de ploeg met 3–0 onderuit op het kunstgras van promovendus VVV-Venlo. De kritiek op coach Pastoor nam gaandeweg toe. Hij wist alleen te winnen vanFC Twente enFC Groningen. Op zondag 17 december 2017 kreeg hij zijn ontslag, vlak na de 7–0 oorwassing van de Rotterdamse club voor eigen publiek tegen stadsgenoot Feyenoord. Hoofd jeugdopleidingDolf Roks, die in het verleden al als trainer, assistent en technisch directeur werkzaam was bij deKasteelclub, nam zijn taken op interim-basis over. Later stelde de club oud-spelerDick Advocaat aan als hoofdtrainer. De voormalig bondscoach tekende voor een half jaar en kreeg de opdracht mee om Sparta te behouden voor de eredivisie. Ondanks de aanwezigheid van de ervaren Advocaat, en zijn assistentenCor Pot enFred Grim, bleef Sparta niet behouden voor de Eredivisie; na een 0–0 uit en 1–3 thuis tegen FC Emmen in de finale van de play-offs zou de Kasteelclub in het seizoen 2018/19 weer in deEerste divisie uitkomen.
Onder leiding van technisch directeurHenk van Stee en de nieuwe trainerHenk Fraser bouwde Sparta aan een nieuw basis voor een terugkeer op het hoogste niveau. De ploeg kende in 2018/19 een wisselvallig seizoen. Het won nog wel de eerste periode, maar kon in het restant van de competitie de latere kampioen FC Twente niet bijbenen en eindigde uiteindelijk als tweede op de ranglijst. In de eerste ronde van de play-offs werd Top Oss met relatief gemak aan de kant gezet waarna eredivisionist De Graafschap de tegenstander was in de allesbeslissende finale. Na een valse start op het Kasteel (1–2) moest Sparta minimaal twee keer scoren opDe Vijverberg om te promoveren. Lange tijd bleef het 0–0 en leek Sparta promotie mis te lopen. In het laatste kwartier wist Sparta echter alsnog twee goals te maken. De Graafschap was aangeslagen en de 0-2 voorsprong van Sparta kwam niet meer in gevaar waardoor Sparta na één seizoen afwezigheid weer promoveerde naar de Eredivisie.
Intussen had het clubbestuur zijn financiële armslag vergroot door in het voorjaar van 2019 een driejarig samenwerkingscontract te sluiten met Ajax. De Amsterdammers betalen een vast jaarlijks bedrag en mogen daarvoor drie jeugdspelers uitzoeken. Wanneer Ajax later zo'n speler verkoopt, krijgt Sparta nog een percentage van de opbrengst. In Het Kasteel hing na het bekend worden van de overeenkomst een spandoek met de tekst: "Geen talent in de UFO-tent".[17]
Sparta begon na zijn terugkeer in de Eredivisie met acht punten uit vier wedstrijden. Na nederlagen tegenAjax enAZ volgden er zeven punten uit de volgende drie wedstrijden. Daarna werd het punten sprokkelen. Mede door ook nog overwinningen opVitesse en AZ, stond de ploeg in de winterstop op de elfde plaats. Deze plaats nam de club ook in toen de competitie in 2020 wegens decoronacrisis werd afgebroken.
In het seizoen 2021/22 stond Sparta Rotterdam vier wedstrijden voor het einde op een degradatieplek. Hierdoor moest trainerHenk Fraser het veld ruimen en begonMaurice Steijn, die eigenlijk pas in het nieuwe seizoen bij de club zou starten, eerder aan de klus. Onder zijn leiding haalden de Rotterdammers 10 punten uit de laatste vier wedstrijden en handhaafden ze zich rechtstreeks in de Eredivisie.
In 1909 componeerde Jaap Blazer ter gelegenheid van Sparta's eerste landskampioenschap eenMarsch voor piano, opgedragen aan de RV en AV Sparta. Een fragment:
Wel een der schoonste namen
Op den lijst van den NVB
Is het Rotterdamsche Sparta
De eeuwig nummer twee.
Nu eind'lijk dan gebroken
Met de oude manier van doen
Is zij na twintig jaren
Neerlandsch Kampioen.
Bij het kampioenschap van 1925 werden op Blazers compositie twee aanvullende coupletten gemaakt. Cor Emeis maakte in zijn aanvulling voor het eerst gebruik van de spelling van de clubnaam om de tekst af te sluiten.
En nu, in vijfentwintig
Is, luid klink' ons "Hoera"!
Kampioen van hare afdeeling
S...P...A...R...T...A...!
Omstreeks 1930 is de tekst voor het laatst veranderd door Jan Wolff, die gedurende vele jaren actief was als eindredacteur van clubbladDe Spartaan, administrateur en bestuurslid. Van Wolff werd gezegd dat: "Hij deed of Sparta van hem was." Deze versie doet tegenwoordig onder de naamSpartamarsch nog dienst als Sparta's clublied:
Het lied hangt vlak bij de voormalige hoofdingang aan de muur
Vanaf het seizoen 1920/21 werd in het weekblad De Sport door J. Lutz een cartoon over een Sparta-supporter met de weinig verhullende naam `Den Optimist` gepubliceerd. In latere jaren nam Charles Cocheret het maken van de tekeningen inDe Sportkroniek - Weekblad voor sport voor zijn rekening. In de cartoons speelde de kanarieSparta-Piet een belangrijke rol.
De strip is bedacht en gedurende een lange reeks van jaren geschreven door journalistDoe Hans. Een wollen replica van de vogel werd Sparta's mascotte. Een tijd lang hing het kooitje bijvoorbeeld bij Sparta in het doel. De naamSparta-Piet werd spreekwoordelijk voor de fanatieke Sparta aanhanger.
In 1953 blies supporter Frans Heijster deze Sparta Piet-traditie nieuw leven in door eenkanariepiet in een kooitje mee te nemen naar alle uit- en thuiswedstrijden. Na de dood van het vogeltje werd het vervangen door een wollen exemplaar. Frans Heijster stond bekend als "de Sparta-Piet" en groeide uit tot een landelijke beroemdheid. In 1978 werd hij, vanwege zijn toewijding aan de club, onderscheiden met de ere-medaille in zilver van de Orde van Oranje-Nassau. In 1988 stopte Frans Heijster, na 35 jaren van trouwe dienst, met het meedragen van zijn karakteristieke vogelkooitje.
Sinds het seizoen 2000 is Sparta-Piet een groene vogel in Sparta-tenue. Als officiële mascotte vanDe Spartaantjes, de kidsclub voor jeugdige Sparta-fans, luistert hij de thuiswedstrijden met zijn aanwezigheid op.
Het rood-witte mannendiner werd voor het eerst gehouden ter gelegenheid van het gouden jubileum van Sparta in 1938. Op deze bijeenkomst werd op initiatief van Abraham Emeis besloten het diner, waar alleen mannen mogen komen, jaarlijks op de verjaardag van de club te organiseren.
De gedachte achter het diner was van oorsprong om de onderlinge band tussen spelers, trainers, medewerkers, leden en supporters te versterken. De bijeenkomsten, in de loop der jaren gehouden in onder meerhotel Atlanta, hotel Hilton, restaurant Engels en hetWorld Trade Center, lieten zich karakteriseren door het sterk clubgebonden en traditionele karakter van de avonden.
In de laatste 15 jaar, sinds het afscheid van het organiserende Comité van Tien, heeft het diner het exclusieve karakter enigszins verloren. Naast de Spartaanse gasten zijn bekende Nederlanders, journalisten en mensen van andere verenigingen tijdens de afgelopen edities te gast geweest bij het jaarlijkse diner.
Sinds de jaren zeventig zijn diverse Rood-witte vrouwendiners gehouden. Na jaren van onregelmatige frequentie wordt dit diner tegenwoordig jaarlijks gehouden.
Een grote editie van het Rood-witte mannendiner is in 2008 gehouden op de honderdtwintigste verjaardag van Sparta, een week later gevolgd door het Rood-witte vrouwendiner. Beide avonden waren gevuld met een ruim programma van entertainment, culinaire hoogstandjes, speciale gasten en diverse verrassingen.
Het Delftsblauw Bord met de afbeelding van Het Kasteel erop wordt uitgereikt door directie/management van Sparta Rotterdam, onder de volgende voorwaarden:
Medewerker moet 12,5 jaar onafgebroken in dienst zijn
Als vrijwilliger 25 jaar onafgebroken actief zijn
Speler heeft 250 officiële wedstrijden gespeeld in het eerste van de club
Sparta naar vóóóre! – Spartaanse kreet die regelmatig gebezigd wordt door SpartafanJules Deelder, in zijn verhalen over de jaren 50.
Zullen wij laten horen: S.P.A.R.T.A. – Laatste regels van de Spartamarsch die vaak als yell worden aangeheven.
Spartabal – Kreet om aan te geven dat Sparta het balbezit zou verdienen, bijvoorbeeld bij een inworp.
Sparta is de club van Rotterdam. – Yell waarmee Feyenoord op de hak genomen wordt. De kreet wordt ook door tegenstanders van Feyenoord gevoerd om de spot te drijven met de club van Zuid.
Boeren (van Zuid) of kortwegZuid – Bijnaam voor Feyenoord, dat uit Rotterdam-Zuid komt. Veel bewoners van Zuid zijn of stammen af van migranten uit Limburg, Zeeland, Gelderland en Brabant. Dezen zijn vaak voormalig boeren.
Hoeren – Scheldnaam voor stadsgenootExcelsior. Stamt uit de jaren 90 toen Excelsior de satellietclub van Feyenoord werd.
Schopt Poten Armen Ribben Tot Appelmoes –Backroniem waarmee in het verre verleden de fysieke, Engelse speelstijl van Sparta werd beschreven.
In The Winning Mood – Fanzine dat vanaf 1992 onafhankelijk van de club wordt uitgegeven. Het is daarmee het oudste voetbalfanzine van Nederland. In de zomer van 2006 werd de papieren versie opgeheven.[18] In The Winning Mood bestaat sindsdien alleen nog als website.
Andro Knel-bokaal – Cup waar de supporterselftallen van Sparta enNAC Breda om strijden op de middag voorafgaand aan competitieduels tussen beide clubs. De prijs is vernoemd naar de in 1989 bij deSLM-ramp omgekomen voetballerAndro Knel, die enkele maanden voor zijn overlijden van Sparta naar NAC was getransfereerd.
Vanuit historisch oogpunt isFeyenoord de aartsrivaal van de club uit Rotterdam West. Sparta,de Kasteelheren, werd gezien als een chique club, terwijl Feyenoord als volksclub te boek staat. De derby's tussen beide partijen staan daarnaast al jaren in het teken van 'de club van Rotterdam'.
Het stadion van Excelsior Rotterdam is gelegen inKralingen (vroeger een zelfstandige gemeente), in het oostelijk deel van de stad, terwijl Sparta Rotterdam afkomstig is uitSpangen. Van oudsher speelden beide clubs vaker tegen elkaar dan tegenFeyenoord. Supporters van Sparta Rotterdam hebben een sterke mening over de samenwerking die er tussen Feyenoord en Excelsior was. De derby tussen Sparta Rotterdam en Excelsior in 2010 was spectaculair, toen Excelsior ten koste van Sparta de Eredivisie in ging door een doelpunt vanGuyon Fernandez in de 94e minuut.[19]
Supporters van Sparta hebben een vriendschapsband met de supporters vanNAC Breda. Aan de warme banden met Sparta ging noodlottig ongeval aan vooraf.Andro Knel, oud-speler van zowel Sparta als NAC, overleed in 1989 tijdens de vliegtuigcrash van het NederlandsKleurrijk Elftal.[20]
Tussen 1931 en 1939 was de jaarlijks gespeeldeBloedtransfusiewedstrijd tussen Sparta en Feyenoord een begrip in Rotterdam. De opbrengst van deze liefdadigheidswedstrijden kwamen geheel ten goede van de in Rotterdam gevestigde bloedtransfusiedienst van hetRode Kruis. Deze serie wedstrijden ontstond uit de vriendschap tussen Jan Wolff en de voorzitter van de bloedtransfusiedienst.Dr. H.C.J.M. van Dijk was naast zijn werk voor de bloedtransfusiedienst werkzaam als geneesheer in hetSint Franciscus Gasthuis aan de Schiekade.
Jan Wolff wist de besturen van diverse clubs ervan te overtuigen alle mogelijke medewerking aan de organisatie van de benefietwedstrijd te geven. Diverse clubs lieten hem weten tegen Sparta te willen spelen voor het goede doel. Uiteindelijk viel de keuze op Feyenoord als sparringpartner voor Sparta. Een bijkomend voordeel voor de organisatie was dat Sparta Het Kasteel gratis ter beschikking van het Rode Kruis stelde.
De grote inspanningen van Dr. H.C.J.M. van Dijk en Jan Wolff wekte grote interesse binnen en buiten de sportwereld. Een belangstelling die werd vergroot toen bleek dat de prijsuitreiking jaarlijks zou worden gedaan door een lid van het Koninklijk Huis. In de praktijk waren ditPrins Hendrik en na diens overlijdenPrinses Juliana.
De beste voetballers van Rotterdam enAntwerpen speelden tussen 1909 en 1959 een jaarlijkse onderlinge wedstrijd om de Maas- en Scheldebeker. Afgesproken werd om de wedstrijd om de beurt op Het Kasteel Sparta Rotterdam in Rotterdam en De BosuilRoyal Antwerp Football Club in Antwerpen te spelen. De beker werd in 1909 ter beschikking gesteld door Antwerpenaar P. Havenith en RotterdammerCees van Hasselt.
Direct na de bombardementen van 1940 en 1943 werd Het Kasteel ter beschikking gesteld voor het werk van het Rode Kruis. De terreinen werden gebruikt voor de opvang van de bewoners van Rotterdam die bijna alles kwijt waren geraakt. Voor deze groep werden op initiatief van het bestuur 200 à 300 plaatsen van alle wedstrijden gespeeld op het terrein gereserveerd.
In deze periode speelde naast Sparta onder meerVOC,Neptunus,Excelsior,RFC en Feyenoord regelmatig hun thuiswedstrijden op Het Kasteel. Een intensieve bespeling van de velden die werd georganiseerd door de plannerscapaciteiten van administrateur Jan Wolff, waarbij niet kon worden voorkomen dat de faciliteiten voor trainingen verre van optimaal waren door de omstandigheden.
In 1943, 1944 en 1945 werd Het Kasteel gebruikt als centraal uitdeelpunt van voedsel voor honderden bewoners van de omliggende wijken. Vanwege de verslechterde omstandigheden worden de competities op 10 november 1944 stopgezet. De Arbeitseinsatz en, de mede door bemiddeling vanuit Sparta, ondergedoken personen leidden tot een grote daling in het aantal voor de wedstrijden beschikbare leden.
Na de bevrijding in 1945 maakten strijders uitEngeland,Canada en deVerenigde Staten gebruik van het terrein. Ook het Rode Kruis en deBinnenlandse strijdkrachten maakten met regelmaat gebruik van Het Kasteel. Tussen het werk van deze humanitaire organisaties door werd vanaf 20 mei 1945 de Bevrijdingscompetitie gespeeld. Sparta won de eerste naoorlogse wedstrijd die werd gespeeld in Rotterdam met 5-0 van RFC.
In elke staaf van de grafiek staat van boven naar beneden vermeld:
Eindnotering
Dit is de positie die de club heeft bereikt in de competitie, zonder eventuele beslissings-, play-off- of nacompetitiewedstrijden die nodig zijn geweest om bijvoorbeeld de kampioen van de competitie te bepalen.
Indien een* achter het getal staat is de notering een tussenstand en kan het zijn dat de notering niet overeenkomt met de uiteindelijke eindstand van de competitie.
Staat er een- dan is het seizoen nog bezig en is er geen definitieve uitslag bekend.
Staat erxx op de positie van de notering, dan heeft de club vroegtijdig de competitie verlaten. Dit kan onder andere komen door terugtrekking van het team, faillissement van de club of door een uitgedeelde straf van de KNVB. In veel gevallen staat elders in het artikel de reden vermeld.
Staat er een? dan is het resultaat uit het verleden onbekend, en is alleen de competitie of het niveau bekend van dat seizoen.
In de seizoenen2019/20 en2020/21 werd wegens de coronacrisis het amateurvoetbal afgebroken. Daardoor kennen deze staven geen eindklassering (middels-- weergegeven).
Competitieniveau en afdelingsletter ofOfficiële eindstand Eredivisie
Competitieniveau en afdelingsletter
Hierbij geeft het getal het niveau weer, dat ook terug te vinden is in de legenda. De letter is de afdelingsaanduiding en wordt gebruikt wanneer er meer afdelingen zijn op hetzelfde niveau. De afdelingsletter is altijd een hoofdletter en wordt meestal zonder nummer gebruikt.
Voorbeeld: 2F is niveau 2e klasse competitie F.
Het competitieniveau en nummer wordt niet vermeld wanneer er slechts één competitie van dit niveau was.
Officiële eindstand Eredivisie (getal staat tussen haakjes vermeld)
Sinds de introductie van play-offwedstrijden voor Europees voetbal na afloop van de reguliere competitie in 2005/06, is de KNVB verplicht een eindstand van de Eredivisie door te geven aan de UEFA aan de hand van deze play-offwedstrijden.
Bij deze eindstand staan clubs die zich hebben gekwalificeerd voor Europees voetbal hoger dan clubs die zich niet wisten te kwalificeren. Indien er geen verschil was tussen deeindnotering en deofficiële eindstand, staat dit getal niet vermeld.
Onderafdeling
Hier staat afgekort de naam van de onderafdeling indien de club in dat jaar in een onderafdeling uitkwam. Tevens staat deze afkorting in de legenda en wordt gelinkt naar het artikel over deze onderafdeling. Deze afkorting wordt alleen vermeld wanneer de club in het verleden in verschillende onderafdelingen heeft gespeeld. Deze vermelding is in de staaf altijd in kleine letters. Deze onderafdelingen zijn na het seizoen 1995/96 afgeschaft. Heeft de club in slechts één onderafdeling gespeeld, dan is dit alleen terug te vinden in de legenda.
Onder de staaf staat het jaartal vermeld waarin het seizoen is afgesloten.15 verwijst naar het seizoen 2014/15 of eventueel het seizoen 1914/15.
Wanneer een staaf leeg is, zijn deze gegevens niet bekend. Het kan ook zijn dat de club dat seizoen niet heeft meegespeeld op het hogere amateurniveau, vroegtijdig de competitie heeft verlaten of uit de competitie is gezet. In het seizoen1944/45 was er wegens de Tweede Wereldoorlog geen regulier competitievoetbal.
Opmerking: In de 1e klasse en lager spelen de clubs in districten. Deze districten staanniet vermeld in de grafiek.
In elke staaf van de grafiek staat van boven naar beneden vermeld:
Eindnotering
Dit is de positie die de club heeft bereikt in de competitie, zonder eventuele beslissings-, play-off- of nacompetitiewedstrijden die nodig zijn geweest om bijvoorbeeld de kampioen van de competitie te bepalen.
Indien een* achter het getal staat is de notering een tussenstand en kan het zijn dat de notering niet overeenkomt met de uiteindelijke eindstand van de competitie.
Staat er een- dan is het seizoen nog bezig en is er geen definitieve uitslag bekend.
Staat erxx op de positie van de notering, dan heeft de club vroegtijdig de competitie verlaten. Dit kan onder andere komen door terugtrekking van het team, faillissement van de club of door een uitgedeelde straf van de KNVB. In veel gevallen staat elders in het artikel de reden vermeld.
Staat er een? dan is het resultaat uit het verleden onbekend, en is alleen de competitie of het niveau bekend van dat seizoen.
In de seizoenen2019/20 en2020/21 werd wegens de coronacrisis het amateurvoetbal afgebroken. Daardoor kennen deze staven geen eindklassering (middels-- weergegeven).
Competitieniveau en afdelingsletter ofOfficiële eindstand Eredivisie
Competitieniveau en afdelingsletter
Hierbij geeft het getal het niveau weer, dat ook terug te vinden is in de legenda. De letter is de afdelingsaanduiding en wordt gebruikt wanneer er meer afdelingen zijn op hetzelfde niveau. De afdelingsletter is altijd een hoofdletter en wordt meestal zonder nummer gebruikt.
Voorbeeld: 2F is niveau 2e klasse competitie F.
Het competitieniveau en nummer wordt niet vermeld wanneer er slechts één competitie van dit niveau was.
Officiële eindstand Eredivisie (getal staat tussen haakjes vermeld)
Sinds de introductie van play-offwedstrijden voor Europees voetbal na afloop van de reguliere competitie in 2005/06, is de KNVB verplicht een eindstand van de Eredivisie door te geven aan de UEFA aan de hand van deze play-offwedstrijden.
Bij deze eindstand staan clubs die zich hebben gekwalificeerd voor Europees voetbal hoger dan clubs die zich niet wisten te kwalificeren. Indien er geen verschil was tussen deeindnotering en deofficiële eindstand, staat dit getal niet vermeld.
Onderafdeling
Hier staat afgekort de naam van de onderafdeling indien de club in dat jaar in een onderafdeling uitkwam. Tevens staat deze afkorting in de legenda en wordt gelinkt naar het artikel over deze onderafdeling. Deze afkorting wordt alleen vermeld wanneer de club in het verleden in verschillende onderafdelingen heeft gespeeld. Deze vermelding is in de staaf altijd in kleine letters. Deze onderafdelingen zijn na het seizoen 1995/96 afgeschaft. Heeft de club in slechts één onderafdeling gespeeld, dan is dit alleen terug te vinden in de legenda.
Onder de staaf staat het jaartal vermeld waarin het seizoen is afgesloten.15 verwijst naar het seizoen 2014/15 of eventueel het seizoen 1914/15.
Wanneer een staaf leeg is, zijn deze gegevens niet bekend. Het kan ook zijn dat de club dat seizoen niet heeft meegespeeld op het hogere amateurniveau, vroegtijdig de competitie heeft verlaten of uit de competitie is gezet. In het seizoen1944/45 was er wegens de Tweede Wereldoorlog geen regulier competitievoetbal.
Opmerking: In de 1e klasse en lager spelen de clubs in districten. Deze districten staanniet vermeld in de grafiek.
Na het seizoen 2024/25 speelde Jong Sparta Rotterdam twee duels metFeyenoord –21 in deplay-offs. Op 3 juni werd er uit met 0–3 gewonnen, op 7 juni thuis met 1–3 verloren. Zodoende bleef Jong Sparta Rotterdam in deTweede divisie
In elke staaf van de grafiek staat van boven naar beneden vermeld:
Eindnotering
Dit is de positie die de club heeft bereikt in de competitie, zonder eventuele beslissings-, play-off- of nacompetitiewedstrijden die nodig zijn geweest om bijvoorbeeld de kampioen van de competitie te bepalen.
Indien een* achter het getal staat is de notering een tussenstand en kan het zijn dat de notering niet overeenkomt met de uiteindelijke eindstand van de competitie.
Staat er een- dan is het seizoen nog bezig en is er geen definitieve uitslag bekend.
Staat erxx op de positie van de notering, dan heeft de club vroegtijdig de competitie verlaten. Dit kan onder andere komen door terugtrekking van het team, faillissement van de club of door een uitgedeelde straf van de KNVB. In veel gevallen staat elders in het artikel de reden vermeld.
Staat er een? dan is het resultaat uit het verleden onbekend, en is alleen de competitie of het niveau bekend van dat seizoen.
In de seizoenen2019/20 en2020/21 werd wegens de coronacrisis het amateurvoetbal afgebroken. Daardoor kennen deze staven geen eindklassering (middels-- weergegeven).
Competitieniveau en afdelingsletter ofOfficiële eindstand Eredivisie
Competitieniveau en afdelingsletter
Hierbij geeft het getal het niveau weer, dat ook terug te vinden is in de legenda. De letter is de afdelingsaanduiding en wordt gebruikt wanneer er meer afdelingen zijn op hetzelfde niveau. De afdelingsletter is altijd een hoofdletter en wordt meestal zonder nummer gebruikt.
Voorbeeld: 2F is niveau 2e klasse competitie F.
Het competitieniveau en nummer wordt niet vermeld wanneer er slechts één competitie van dit niveau was.
Officiële eindstand Eredivisie (getal staat tussen haakjes vermeld)
Sinds de introductie van play-offwedstrijden voor Europees voetbal na afloop van de reguliere competitie in 2005/06, is de KNVB verplicht een eindstand van de Eredivisie door te geven aan de UEFA aan de hand van deze play-offwedstrijden.
Bij deze eindstand staan clubs die zich hebben gekwalificeerd voor Europees voetbal hoger dan clubs die zich niet wisten te kwalificeren. Indien er geen verschil was tussen deeindnotering en deofficiële eindstand, staat dit getal niet vermeld.
Onderafdeling
Hier staat afgekort de naam van de onderafdeling indien de club in dat jaar in een onderafdeling uitkwam. Tevens staat deze afkorting in de legenda en wordt gelinkt naar het artikel over deze onderafdeling. Deze afkorting wordt alleen vermeld wanneer de club in het verleden in verschillende onderafdelingen heeft gespeeld. Deze vermelding is in de staaf altijd in kleine letters. Deze onderafdelingen zijn na het seizoen 1995/96 afgeschaft. Heeft de club in slechts één onderafdeling gespeeld, dan is dit alleen terug te vinden in de legenda.
Onder de staaf staat het jaartal vermeld waarin het seizoen is afgesloten.15 verwijst naar het seizoen 2014/15 of eventueel het seizoen 1914/15.
Wanneer een staaf leeg is, zijn deze gegevens niet bekend. Het kan ook zijn dat de club dat seizoen niet heeft meegespeeld op het hogere amateurniveau, vroegtijdig de competitie heeft verlaten of uit de competitie is gezet. In het seizoen1944/45 was er wegens de Tweede Wereldoorlog geen regulier competitievoetbal.
Opmerking: In de 1e klasse en lager spelen de clubs in districten. Deze districten staanniet vermeld in de grafiek.
In 2008 is bij de viering van de 120e verjaardag van Sparta deWall of Legends & Fans onthuld. De 33 voetballers die 200 of meer competitiewedstrijden voor het eerste elftal van Sparta hebben gespeeld, zijn geëerd met een eigen steen in deze muur. In 2024 werd de naam vanBart Vriends (215 wedstrijden) aan deze muur toegevoegd. Hij heeft zelf zijn steen in de muur gemetseld.
Het bondselftal kwam voor het eerst in actie op 6 februari 1894. Het Nederlands elftal (toen nog bondselftal) speelde, na het sluiten van een overeenkomst tussen Sparta en de Nederlandsche Voetbal & Atletiek Bond, op deze dag een voetbalwedstrijd tegen de Engelse club Felixstowe. De kosten en de baten werden door de bond en Sparta gedeeld. De Engelsen wonnen de eerste wedstrijd van een officieel Nederlands elftal met 0–1 door een doelpunt van de heer Howard. Tussen 1894 en 1906 speelde diverse Spartanen in het elftal van de bond. Hieronder volt een overzicht van hun namen. Tussen haakjes staat vermeld hoeveel interlands zij speelden terwijl ze bij Sparta onder contract stonden.
31 spelers kwamen na 1905 toen ze voor Sparta speelden, tevens uit voor het Nederlands elftal:[22] Tussen haakjes staat vermeld hoeveel interlands zij speelden terwijl ze bij Sparta onder contract stonden.
Henk Roomberg werd geselecteerd voor hetNederlands voetbalelftal op de Olympische Zomerspelen 1924 maar kwam niet in actie.Sparta-spelerWout Holverda werd in maart 1984 wel geselecteerd voor het Nederlands elftal, maar hij werd in de bewuste wedstrijd (tegenDenemarken) niet opgesteld. Ook Dennis de Nooijer speelde eenmalig voor het Nederlands elftal, echter was dit geen officiële interland maar een vriendschappelijke wedstrijd tegen een amateurclub. Op 24 april 1996 leverde Sparta voor het laatst een speler voor Oranje.Guus Hiddink selecteerde toen John Veldman voor een vriendschappelijke wedstrijd tegen Duitsland. (Nederland verloor met 1–0.)
Spartanen die nog voor het Nederlands elftal speelden nadat ze Sparta al hadden verlaten, zijn: