Eenspaarbank is eenbank die zich toelegt op het sparen door klanten, in tegenstelling tot algemene banken, die een uitgebreidere dienstverlening bieden. Vaak gebeurt dit sparen via eenspaarrekening. De spaarbank neemt zo min mogelijkrisico bij het beleggen van het toevertrouwde geld. Zij belegt bijvoorbeeld instaatsleningen,hypotheken enonderhandse leningen aan overheidsinstellingen en grote bedrijven.
Vroeger[(sinds) wanneer?] werd het tegoed vaak opgetekend in eenspaarbankboekje, en werd vaak contant geld gestort en opgenomen. In tegenstelling tot deboerenleenbanken die van oudsher ook spaargeld beheren, gebruikten spaarbanken hun geld niet voor het verstrekken van leningen aan hun inleggers. InNederland was voor dit doel soms een hulpbank aan de spaarbank verbonden.[(sinds) wanneer?]
De eerste spaarbanken in Nederland waren denutsspaarbanken die vanaf 1817 werden opgericht door de familieTh. Nauta en deMaatschappij tot Nut van 't Algemeen. De eerste bank verscheen inWorkum (Friesland). Later werden ook spaarbanken opgericht op initiatief vangemeenten. In 1881 werd deRijkspostspaarbank opgericht, die de andere spaarbanken al spoedig overvleugelde. In 1907 stichtten de laatsten de Nederlandse Spaarbankbond om hun belangen beter te behartigen. Na 1960 breidden de spaarbanken hun diensten uit door de opening vanbetaalrekeningen en het verstrekken vanpersoonlijke leningen en woninghypotheken, waardoor het verschil met de algemene banken langzamerhand verdween. Mede als gevolg daarvan kwam een fusiebeweging op gang. Zo ging de rijkspostspaarbank op in dePostbank, uit de andere spaarbanken ontstonden deVSB Bank, die later opging inFortis die vervolgens opging inABN AMRO, en deSNS Bank. HetVSBfonds betaalt haar uitkeringen uit de opbrengsten van het kapitaal dat de VSB Bank heeft opgeleverd.