DeSolnhofener kalksteen (Duits:Solnhofener Plattenkalk) is eengeologische formatie in deFränkische Alb (Beieren). De formatie behoort tot het Boven-Jura (ongeveer 161 tot 145 miljoen jaar oud). Ze is bekend als een van de belangrijkste vindplaatsen vanfossielen uit het Jura, met name vanwege de vondsten vanArchaeopteryx, de oudst bekendevogel.
De formatie dankt zijn naam aan het plaatsjeSolnhofen en wordt gerekend tot de zogenaamdeWeißjura, zoals de Boven-Jura inZuid-Duitsland genoemd wordt. Zedagzoomt in de omgeving van Solnhofen, inMiddel-Franken en rondomEichstätt inOpper-Beieren.
De Solnhofener kalksteen is een lichtgekleurdecarbonaathoudendeschalie, gevormd in een periodisch van de zee afgeslotenlagune. Het hoge zoutgehalte van het water en in het sediment heeft ervoor gezorgd dat dode dieren en planten goed konden wordengefossiliseerd.
De Solnhofener kalksteen is een van de bekendste vindplaatsen van fossielen ter wereld. De fossielen zijn van zowel ondiepmariene alsterrestrische soorten dieren en planten. De zachte kalksteen heeft vaak zeer gedetailleerde indrukken van zachte delen van de organismen bewaard (plantenbladeren of stengels, vleugels van insecten, veren, enzovoorts). Onder de soorten bevinden zichvissen,ammonieten,insecten,pterosauriërs en alle tien exemplaren van deArchaeopteryx, die door de meestepaleontologen wordt beschouwd als de oudst bekende vogel. In veel musea wereldwijd zijn fossielen te vinden afkomstig uit de Solnhofener kalksteen.
De Solnhofener kalksteen wordt ingroeven gewonnen alsnatuursteen en onder andere gebruikt in de huizenbouw,beeldhouwkunst en als decoratiesteen ingevels ofbestrating. Het dal van deAltmühl is bekend om zijn "Jurahäuser", huizen gemaakt van kalksteen. In de 16e en 17e eeuw was de Solnhofener kalksteen een geliefd materiaal voorreliëfs.
De Solnhofener kalksteen werd ook gebruikt in de 18e eeuw doorAlois Senefelder uitgevondenlithografie (drukken van afbeeldingen, boeken, kaarten, enzovoorts). In de lithografie dienen platen van bijvoorbeeld kalksteen als drager van een tekst of afbeelding. Defijnkorreligheid van de Solnhofener kalksteen maakte het uitstekend geschikt als materiaal hiervoor.
