HetSoendanees (Basa Sunda) is de volkstaal van westelijkJava, gesproken in de historische landstreekSoenda, in de provinciesWest-Java,Bantam en een gedeelte vanMidden-Java; in West-Java is het in officieel gebruik. Het behoort tot de westelijke Malayo-Polynesische groep van deAustronesische talen en is met circa 27 miljoen sprekers de belangrijkste vertegenwoordiger van de Soenda-talen. Het vertoont een duidelijke verwantschap met hetMaleis,Indonesisch enJavaans. Men onderscheidt vier hoofddialecten: Banten, Bogor, Priangan en Cirebon. Het Priangan is het meest prestigieuze dialect en fungeert thans als Soendanese standaardtaal.
Het Soendanees is eenagglutinerende taal. Net als het Javaans kent het Soendanees een strenge taaletiquette, die verschillende woorden vereist naargelang men tegen hogergeplaatsten dan wel gelijken of ondergeschikten praat. Deze etiquette is zelfs doorgedrongen tot in de voorzetsels: tegen gelijken en ondergeschikten zegt menditukangeun als men "achter" bedoelt, tegen zijn meerderen hoort men dandipengkereun te zeggen.
Het Soendanees komt voor in een aantal boeken van de Nederlandse schrijfsterHella Haasse. Zo is het de moedertaal vanOeroeg uit het gelijknamige boek en roemtRudolf uitHeren van de thee zijn subtiliteit in uitdrukkingsvormen, die volgens hem in groot contrast staat met het veel simpelere Maleis. Het was ook een Holle (een van deHeren van de thee) die de taal zodanig beheerste dat hij het eerste woordenboek Soendanees-Nederlands maakte.
Kaart met dialecten van het Soendanees in het groen aangegeven
Het Soendanees is overigens ook voor de anderstalige Javanen een moeilijk te volgen taal, vooral door het hoge spreektempo en de "rising intonation", alsmede het feit dat dezelfde woorden een verschillende betekenis hebben in het Soendanees en het Javaans, bijvoorbeeld het adjectiefatos. Op de vraag aan een sportleraar of zijn leerlinge al was overgestoken naar het basketbalveld, antwoordde de Soendanees, "Atos, si Bella", waarop de verontruste Javaanse vader vroeg waarom zijn dochter ruw had gespeeld, aangezienatos in zijn taal "hard" betekent. Maar de leraar doelde uiteraard op de betekenis "al, reeds" in zijn moedertaal.
