Serotonine is ook aanwezig inbloedplaatjes in de bloedbaan. Als serotonine wordt vrijgegeven uit de bloedplaatjes kan ditvasoconstrictie van het bloedvat teweegbrengen. Dit is een lokaal effect. Serotonine wordt vrijgegeven bij beschadiging aan een bloedvat. Serotonine wordt verder overvloedig aangetroffen in het maagdarmkanaal (ongeveer 90%).
Serotonine, of 5-hydroxytryptamine (5-HT) is een monoamine dat gesynthetiseerd wordt door het lichaam. Hierbij wordt hetessentieel aminozuurtryptofaan met behulp van diverseenzymen tot serotonine omgezet. De eerste stap is de omzetting van tryptofaan in 5-hydroxytryptofaan door het enzym tryptofaanhydroxylase. Daarna wordt er een koolstofdioxide afgesplitst en ontstaat 5-hydroxytryptamine.[1] Serotonine kan niet door debloed-hersenbarrière en wordt in de hersenen gemaakt. Voor deze synthese van serotonine is het volledig afhankelijk van de aanvoer van tryptofaan en5-HTP.[2] Tryptofaan komt onder andere voor inkikkererwten,melk,bananen enchocolade. Serotonine wordt vervolgens weer afgebroken door middel van de enzymenmonoamino-oxidase enaldehydedehydrogenase tot 5-hydroxyindolzuur.
Serotonine in zijn actieve vorm wordt opgeslagen invesikels (blaasjes) in de presynaptische eindiging, en kan losgelaten worden in desynaps. Daar diffundeert het naar de postsynaptische eindiging en bindt aan receptoren. De activiteit van serotonine wordt beëindigd door het opnemen van de moleculen uit de synaps door de monoaminetransporter en door afbraak van serotonine doormonoamino-oxidase (MAO) en catechol-o-methyltransferase (COMT).
Serotonine bevindt zich in hetcentraal zenuwstelsel in hetsoma van de serotoninergezenuwcellen in de nuclei raphes, waarvan deaxonen uitlopen naar alle delen van de hersenen, deze zenuwcellen beïnvloeden direct of indirect bijna alle hersenfuncties. De belangrijkste functies van serotonine in de hersenen zijn onder meer controle of beïnvloeding vanwaarneming, slaap,temperatuurregeling, pijnperceptie en pijnverwerking, eetlust, seksueel gedrag enhormoonafscheiding.
Serotonine werkt als neurotransmitter in de synaptische kloof, maar wordt ookdiffuus verspreid via vrije zenuwuiteinden en werkt dan als eenneuromodulator.
Een van de meest bekende effecten van serotonine op het centrale zenuwstelsel is het effect op de stemming. Het geeft een gevoel van sereniteit, innerlijke rust entevredenheid. Het onderdrukt een hele reeks verschillendeemoties, in het bijzonder gevoelens vanangst, agressie,verdriet en het gevoel van honger. De gangbare theorie is dat depressieve stemmingen neurochemisch gezien vaak kunnen worden toegeschreven aan een tekort aan serotonine of zijn voorloper, het aminozuur tryptofaan. Deze opvatting wordt bestreden door onder andere de Amerikaanse psychiaterRonald Pies en in Nederland door de psychologeTrudy Dehue.[3] Een overdosis van bijvoorbeeld de antidepressivaselectieve serotonine-heropnameremmers of een verkeerde combinatie van meerdere geneesmiddelen kan leiden tot ernstige lichamelijke klachten, die eventueel fataal kunnen zijn, zoalshallucinaties (serotoninesyndroom).
Door bepaalde gebieden van dehersenschors te stimuleren, die verantwoordelijk zijn voor emotionele regulatie, leidt serotonine in wezen tot een remming vanimpulsiviteit en agressief gedrag. Omgekeerd leiden lage serotoninespiegels tot verhoogde impulsiviteit en agressiviteit.[4] Een activering van5-HT 2A-receptoren is verantwoordelijk voor deeuforische en hallucinogene effecten van serotonine-agonisten zoals te zien bij gebruik vanLSD.
Naastdopamine,oxytocine enendorfine wordt serotonine in de volksmond het 'gelukshormoon' genoemd vanwege de effecten op de stemming. Consumptie vanvoedingsmiddelen die rijk zijn aan tryptofaan, zoalschocolade ofbananen, leidt tot een stemmingsbevorderend effect vanwege de tryptofaan die ze bevatten. Tryptofaan kan, in tegenstelling tot serotonine, de bloed-hersenbarrière passeren. Daarnaast zorgen de ingenomenkoolhydraten ook voor een verhoogde productie en afgifte van neurotransmitters in de hersenen, waaronder serotonine, wat leidt tot dit ontspannend effect.[bron?]
Serotonine bevordert ook de waaktoestand. De serotonine-bevattendeneuronen van de raphekernen zijn verbonden met denucleus suprachiasmaticus van dehypothalamus, die verantwoordelijk zijn voor hetbioritme. Deze neuronen zijn actief tijdens de waaktoestand, verminderen hun activiteiten tijdens dediepe slaap en houden vrijwel op tijdens deremslaap. Tegelijkertijd regelt de nucleus suprachiasmaticus onder andere de productie en afgifte van het hormoonmelatonine uit depijnappelklier. Melatonine is betrokken bij de timing van de slaap.
Serotonine is een neurotransmitter waarvan de afgifte in de hersenen indirect verband houdt met voedsel dat we eten. Een factor is de concentratie van tryptofaan in hetbloedplasma. En koolhydraat- eneiwitrijke voeding leiden tot een verhoogde opname van tryptofaan in de hersenen via de afgifte vaninsuline, wat dan weer gepaard gaat met een verhoogde serotoninesynthese.
Serotonine wordt in het bijzonder geassocieerd met een eetlustremmend effect. Bij mensen metobesitas is het tryptofaangehalte in het bloedplasma en de serotoninespiegel in de hersenen verlaagd. Medicijnen zoals de selectieve serotonineheropnameremmers, die de serotonineconcentratie in de hersenen verhogen, leiden tot verlies van eetlust als bijwerking. Een selectieve activering van specifiekeserotoninereceptoren die hoofdzakelijk de afgifte regelen van serotonine, leidt tot verminderd vrijkomen van serotonine en tot een toename van de eetlust.
Serotonine dat vrijkomt uit beschadigde zenuwcellen, is een directe activator van een pijnprikkel. Van groter belang is het effect van serotonine bij het verzwakken van pijnprikkels vanuit de hersenstam via het afdalende pijnmodulerende systeem in de dorsale hoorn van hetruggenmerg.
Serotonine dat vrijkomt in de hypothalamus, op het moment vanejaculatie, heeft voornamelijk een remmend effect op seksueel gedrag en seksuele functies. Serotonine werkt als eenantagonist voor dopamine. Geneesmiddelen die, net als de selectieve serotonineheropnameremmers, de serotonineconcentratie in de hersenen verhogen, kunnen, naast een vermindering van seksuele aandrang bij mannen, in het bijzonder leiden tot een verminderdeerectie of kan ejaculatie remmen.
Serotonine is betrokken bij de regulering van de lichaamstemperatuur in het centrale zenuwstelsel. Afhankelijk van het betrokken hersengebied en de betrokken receptoren leidt serotonine tot een verhoging (hyperthermie) of een verlaging van de lichaamstemperatuur (hypothermie).[bron?]
Bij ziekten alsdepressie kan een geneesmiddel uit de groep van selectieve serotonineheropnameremmers worden voorgeschreven. Deze zorgen ervoor dat de heropname van serotonine uit de synaptische spleet geremd wordt, waardoor de activiteit van serotonine verlengd wordt. Voorbeelden van deze antidepressiva zijnparoxetine,sertraline,venlafaxine enfluoxetine. De oudere antidepressiva zijn óf heropnameremmers van zowel serotonine alsnoradrenaline (tricyclische antidepressiva), óf ze remmen het enzym monoamino-oxidase (MAO-remmers). De nieuwere SSRI-middelen blijken niet veel beter te werken dan de oudere, maar de bijwerkingen zijn in het algemeen minder ernstig.[bron?]
Ongeveer 30% van de mannen heeft last van voortijdig klaarkomen (voortijdige zaadlozing).[5] Volgens een psychofarmacologische studie uit 2002 is een voortijdige zaadlozing geen psychologische aandoening, maar valt ze terug te voeren op een neurobiologisch fenomeen; als verklaring wordt een verstoring van de signaaloverdracht in de 5-HT2C-receptoren als gevolg van een tekort aan serotonine of serotonine-achtige stoffen in de hersenen aangedragen.[6]
Het gen 5-HTTLPR blijkt verantwoordelijk voor de hoeveelheid en activiteit van serotonine en regelt daarmee de snelheid van de zaadlozing. Het gen komt in drie vormen voor: LL, SL en SS. De LL-vorm veroorzaakt een snellere zaadlozing. Mannen met LL ejaculeren gemiddeld twee keer zo snel als mannen met SS en ook bijna twee keer zo snel als mannen met SL.
SSRI's zijn geneesmiddelen die een tekort aan serotonine zouden aanvullen. Paroxetine kan verslavend werken[bron?] en is geregistreerd als eenantidepressivum en niet als een middel om voortijdig klaarkomen te verhelpen. Bij zowel vrouwen als mannen die dit probleem niet hebben maar wel antidepressiva slikken komt het vaak voor dat ze meer moeite hebben met klaarkomen.
Sommigepsychoactieve drugs die de vrijgave van serotonine sterk beïnvloeden zijn entactogene en empathogene middelen zoalsMDA,MDMA die de waarneming van eigen emoties enempathie versterken.
.svg)
